Home Army Battalion “Łukasiński”

Formed on 11 November 1941 as part of the Polish Armed Organization, this battalion was incorporated into the Home Army’s Warsaw Region in the autumn of 1942. It consisted of six companies. Since April 1944, it functioned as Battle Group XII together with “Gozdawa” Battalion and the 1806 Squadron of the 1st Mounted Rifles Regiment. It was commanded by Major Olgierd Ostkiewicz-Rudnicki codename “Sienkiewicz” and had 953 people before the Rising.

On August 1, individual units of the battalion arrived on their assigned locations – the headquarters along with the 1st, 2nd, 3rd and 4th companies and the Czarniecki Company (“Gozdawa”) in the Old Town while the 1806 Squadron in Wola. The 5th and 6th companies which stationed in Żoliborz were unable to make it through to the Old Town. Therefore they joined in the fighting in the ranks of the “Żmija” Group. “Łukasiński” Battalion took part in fighting for the Arsenal Building, Mostowski Palace, the Polish Security Printing Works, a school on Barokowa Street, the PAST telecom building, the Maltese Hospital, and in defending the redoubts in the Bank of Poland, the Kanoniczki Monastery, the Town Hall, the Blank’s Palace and the barricades of Leszno-Przejazd Streets and Bielańska-Daniłowiczowska Streets. It was also involved in an attack on the Gdański Railway Station and an attempt to break through to the City Centre.

On the night of September 1 and 2, the battalion evacuated to the City Centre through the sewers leaving behind only a few severely wounded soldiers under the care of several medical orderlies. In the City Centre, soldiers from this battalion fought in the area of Bracka, Widok, Chmielna, Górskiego, Warecka, Nowy Świat Streets and Jerozolimskie Avenue. The battalion lost around 70% of its initial manpower. Following capitulation, the remaining soldiers from the battalion were deported to POW camps.

Batalion im Walerjana Łukasińskiego został utworzony 11 listopada 1941 roku w ramach Polskiej Organizacji Zbrojnej, a w jesieni 1942 roku wszedł w skład Armii Krajowej Okręgu Warszawskiego, Obwodu 1 Śródmieście, IV Rejonu.

Kryptonim przyjął od nazwiska konspiratora z XIX w., oficera wojsk Królestwa Polskiego mjr. Waleriana Łukasińskiego.

W kwietniu 1944 roku, w skład batalionu weszły: oddział "Gozdawy" z organizacji "Miecz i Pług", jako kompania "Czarniecki" - dowódca por. Lucjan Giżyński, ps."Gozdawa" oraz Dywizjon "1806" z 1 Pułku Strzelców Konnych AK - dowódca rtm. Czesław Nowacki, ps."Nowak", z którymi batalion tworzył XII Zgrupowanie.

Razem stan batalionu przed Powstaniem wynosił 953 ludzi.

• Dowództwo batalionu Dowódca batalionu mjr Olgierd Ostkiewicz-Rudnicki "Sienkiewicz"
  Zastępca dowódcy i oficer operacyjny kpt. Stanisław Markowski, ps. "Tomek"
• 1 kompania "Troki" Dowódca por. Tadeusz Majcherczyk, ps. "Zdan"
  I pluton – dowódca ppor. Józef Zgarda, ps."Wodzyński"
  II pluton – dowódca ppor. Władysław Siwek, ps. "Strzałkowski"
  III pluton – dowódca ppor. Janusz Drzymulski, ps."Wiesław"
  IV pluton – dowódca ppor. Wojciech Jerzy Wieteska, ps."Marek"
• 2 kompania "Supraśl" Dowódca por. Jerzy Kędzierski, ps. "Kalinowski"
  Zastępca dowódcy ppor. Jerzy Milicer, ps. "Kino"
  I pluton – dowódca ppor. Jerzy Milicer, ps. "Kino"
  II pluton – dowódca ppor. Leon Jarząbek, ps. "Wielobarski"
  III pluton – dowódca ppor. Władysław Jarząbek, ps. "Biały"
  IV pluton – dowódca ppor. Ludwik Świdziński, ps. "Dąbrowa"
• 3 kompania "Wkra" Dowódca por. Stanisław Poteralski, ps. "Szczepański"
  Zastępca dowódcy ppor. Zygmunt Morawski, ps. "Zawadzki"
  I pluton – dowódca ppor. Stefan Zaleski, ps. "Tudor"
  II pluton – dowódca ppor. Władysław Brodziak, ps. "Chanek"
  III pluton – dowódca ppor. Ryszard Ziółkowski, ps. "Żelski"
• 4 kompania "Niemen" Dowódca por. Henryk Pokrzywnicki, ps. "Chwast"
  Zastępca dowódcy ppor. Teodor Pajewski, ps. "Szalony"
  I pluton – dowódca ppor. Teodor Pajewski, ps. "Szalony"
  II pluton – dowódca ppor. Wacław Sicin, ps."Waconi"
  III pluton – dowódca st.sierż. Zdzisław Sadecki, ps."Dewajtys"
• 5 kompania "Czarniecki" – Oddział "Gozdawa" Dowódca por. Lucjan Giżyński, ps. "Gozdawa"
  Zastępca dowódcy por. Lucjan Fajer, ps. "Ognisty"
  I pluton – dowódca ppor. Józef Jasiński, ps."Wyrwa"
  II pluton – dowódca ppor. Roman Roth, ps."Jawor"
  III pluton – dowódca ppor. Edward Radziszewski, ps."Jar"
• 6 kompania – Dywizjon "1806" Dowódca rtm. Czesław Nowacki, ps. "Nowak"
  Zastępca dowódcy por. Bronisław Kalinowski, ps."Piotr"
  I pluton – dowódca ppor. Włodzimierz Tymieniecki, ps."Prot"
  II pluton – dowódca ppor. Tadeusz Loth, ps."Renata"
  III pluton – dowódca ppor. Michał Chełchowski, ps."Dąbrowa"
  IV pluton – dowódca plut.pchor. Stobecki Leszek, ps."Ostoja"
• 7 (5) kompania "Prypeć" Dowódca por. Franciszek Włodarczyk, ps. "Kmita"
  Zastępca dowódcy kpr. pchor. Władysław Maciąg, ps."Matros"
  I pluton – dowódca kpr. pchor. Władysław Maciąg, ps. "Matros"
  II pluton – dowódca kpr. pchor. Kazimierz Pieśko, ps. „Kazik”
• 8 (6) kompania "Radunia" Dowódca por. ps. "Gedymin"
  

1 sierpnia, oddziały batalionu zajęły wyznaczone kwatery: dowództwo batalionu, 1, 2, 3, 4 i 5 kompania na Starym Mieście, Dywizjon "1806" na Woli ul. Burakowska 5, natomiast 5 i 6 kompania miały kwatery na Żoliborzu, nie mogąc przejść na Stare Miasto, tam włączyły się do walki w Zgrupowaniu "Żmija".

Na początku Powstania na Starym Mieście batalion był najliczniejszym i względnie dobrze uzbrojonym Zgrupowaniem. Po podporządkowaniu innych oddziałów tam walczących, stanowił Zgrupowanie "Sienkiewicz", liczące 3550 oficerów i żołnierzy, Od 7 sierpnia po zmianie dowództwa Zgrupowanie przyjęło kryptonim "Kuba", a potem "Sosna".

Kompanie i plutony batalionu brały udział na Woli i Starym Mieście w walkach o Arsenał, Pałac Mostowskich, PWPW przy ul. Sanguszki-Zakroczymska-Wójtowska, szkołę przy ul. Barokowej, PAST-ę przy ul. Tłomackie, Szpital Maltański oraz w obronie Redut: Bank Polski przy ul. Bielańskiej, Kanoniczki, Ratusz, Pałac Blanka i barykad Leszno-Przejazd, Bielańska-Daniłowiczowska, stanowiące odcinek Zachodni obrony Starego Miasta. W dnach 20-22 sierpnia brały również udział w natarciu na Dworzec Gdański w celu przebicia się na Żoliborz oraz 31 sierpnia w próbie przebicia się do Śródmieścia. Obydwa natarcia się nie powiodły.

W nocy z 1 na 2 września, batalion z resztką około 100 żolnierzami, ewakuował się kanałami do Śródmieścia, pozostawiając tyko ciężko rannych pod opieką kilkunastu sanitariuszek. W Śródmieściu po kilkudniowym odpoczynku, od 8 września zołnierze batalionu brali udział w walkach w ramach Zgrupowania "Sosna" w rejonie ulic; Brackiej, Widok, Chmielnej, Górskiego, Wareckiej, Nowego Światu i Al. Sikorskiego (AL. Jerozolimskie). Stanowiska te utrzymano do 2 października.

Straty osobowe batalionu wyniosły około 70% stanu. Po kapitulacji, 5 października 1944 roku, resztka żołnierzy batalionu została wywieziona do obozów jenieckich.

Obsada barykady na ul. Bielańskiej róg ul. Daniłowiczowskiej


Obrońcy barykady na ul. Bielańskiej róg ul. Daniłowiczowskiej


Jedna z akcji patrolu sanitarnego


Stanowisko PIAT-a w Ratuszu przy pl. Teatralnym, z którego 17 sierpnia 1944 r. zniszczono czołg niemiecki


Sztandar powstał w 1995 r. Zaprojektował go art. rzeźbiarz Marek Łypaczewski oraz Tadeusz Trela. Sztandar poświęcony został 18 maja 1991 r. w w Katedrze Garnizonowej WP w Warszawie przez Biskupa Polowego WP gen. Leszka Głódzia.

ŚRODOWISKO b. ŻOŁNIERZY BATALIONU
Pierwsze spotkania organizowane w 1946 roku, odbywały się w różnych kawiarniach warszawskich nieregularnie i tylko za osobistym powiadomieniem.

Od roku 1958 spotkania i uroczystości Środowiska obywały się kolejno w lokalach: ZBOWiD Odział Warszawa-Śródmieście przy ul. Rutkowskiego 13 (ul. Chmielna)a od października 1970 roku w lokalu przy ul. Pankiewicza 4. W roku 1964 za pozwoleniem Dzielnicowego Zarządu ZBOWiD Warszawa-Śródmieście, powstał Komitet opieki nad grobami żołnierzy batalionu, a w roku 1970 powołano Komisję Historyczną w celu zgromadzenia i opracowania materiałów o historii batalionu.

W latach 1982-2009 zrealizowano wiele zaplanowanych zadań tj. tablice upamiętniające walkę i miejsca poległych żołnierzy batalionu, wmurowane na: reducie Bank Polski przy ul. Bielańskiej, na ryglu przy ul. Bielańskiej, przy ul. Daniłowiczowskiej róg Bielańskiej, upa-miętniającą istniejącą tu barykadę „Żyrardów”(wspólnie z kompanią P-20), w kościele NNMP przy ul. Przyrynek, w krużganku kościoła św. Antoniego przy ul. Senatorskiej, w kościele św. Jacka O.O. Dominikanów przy ul. Freta 10. Wykonano i postawiono na dziedzińcu kościoła NNMP przy ul. Przyrynek pomnik mjr Waleriana Łukasińskiego, który tam mieszkał (jest to jeden z najlepszych warszawskim pomników, przejmujący i dramtyczny w wyrazie – jeśli zna się tragedię Waleriana Łukasińskiego).

W Środowisku jest obecnie 12 kombatantów 3 osoby z młodszego pokolenia. Jak zwykle tradycyjnie nadal spotykamy się każdego roku 31 lipca w miejscach walk żołnierzy naszego batalionu i innych miejscach oraz 1 sierpnia odwiedzamy groby naszych towarzyszy broni na Wojskowym Cmentarzu na Powązkach.


Grupa ze Środowiska batalionu „Łukasiński” przed kościołem OO Dominikanów po mszy świętej za duszę ppor. Ryszarda Ziółkowskiego ps. „Żelski” – 16 września 1957 r.


Grupa ze Środowiska batalionu „Łukasiński” na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach przy grobie ppłk. Stanisława Steczkowskiego ps. „Zagończyk” – 1 sierpnia 1994 r.


Poczet sztandarowy Środowiska batalionu „Łukasiński” na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach, za pocztem sztandarowym syn i wnuk kpr. pchor. Włodzimierza Wagińskiego – 1 sierpnia 2013 r.

W przygotowaniu jest drugie wydanie książki "Batalion AK Łukasiński"
Część z tekstem
Ilustracje, część 1
Ilustracje, część 2

Krzyżówka dotycząca batalionu Armii Krajowej "Łukasiński"