Celem działalności było rozpoznanie i rozpracowanie miejscowych struktur Polskiego Państwa Podziemnego.
UB przejęło siatkę kolaborantów po Gestapo. Często te same osoby, które wydawały Niemcom Żydów, czy donosiły na Polaków podczas niemieckiej okupacji, później pracowały dla Urzędu Bezpieczeństwa.

• W końcu stycznia 1945 roku intensywnie poszukiwano zastępcy komendanta obwodu AK Krosno kpt. Władysława Steca „Walka”. W maju 1945 roku represje krośnieńskiego PUBP przybrały na sile.
  
• Od jesieni 1945 roku i w latach 1946-47 działania operacyjne krośnieńskiego UB przerzuciły się na walkę z największym na tym terenie zbrojnym oddziałem Narodowych Sił Zbrojnych pod dowództwem kpt. Antoniego Żubryda „Zucha”.
  
• Od wiosny 1946 roku działania operacyjne prowadzono również wobec opozycji politycznej Polskiego Stronnictwa Ludowego. PUBP w Krośnie brał aktywny udział w zabezpieczaniu wyników sfałszowanego przez komunistów Referendum z czerwca 1946 roku.
• Po sfałszowanych wyborach do Parlamentu Ustawodawczego w styczniu 1947 roku przyszedł czas na ostateczną rozprawę z podziemiem winowskim. Od lipca 1947 roku rozpracowywano grupę działaczy Zrzeszenia „Wolność i Niezawisłość” rejonu Krosno. Od lipca 1947 roku w areszcie PUBP w Krośnie przebywał były już wtedy kierownik Rady WIN Krosno Leon Stec.
• W październiku 1947 zatrzymano kierowników kół WIN Nadole-Dukla Kazimierza Melcera i Józefa Długosza oraz Polany-Tylawa Andrzeja Lisika. Aresztowano także kolejnych WIN-owców: Władysława Fojcika, Tadeusza Kubita, Benedykta Klimka, Mariana Makulskiego oraz Władysława Stronczaka. Zatrzymano także księdza Jana Zarzyckiego. Osadzonym urządzono pokazowy proces, w którym zapadły trzy wyroki śmierci.
  
• Poszukiwani byli między innymi działacze Stronnictwa Narodowego: Kazimierz Człowiekowski i Stanisław Nitka czy kierownik koła WIN Jaśliska Stanisław Turek (został ujęty w maju 1952 roku w Zawadce Rymanowskiej).
  
• Prowadzono w PUBP w Krośnie też intensywne działania wobec oddziału Józefa Cieśli. Zatrzymano podczas obławy w okolicach Moderówki, Wojaszówki i Łęk Strzyżowskich 22 osoby związane z oddziałem Cieśli. Po długoletnich poszukiwaniach Jana Cieślę ujęto w Chrząstówce we wrześniu 1955 roku. Zatrzymano wtedy wiele osób związanych z oddziałem Narodowych Sił Zbrojnych kpt. Antoniego Żubryda. Sam dowódca i jego żona Janina zostali zastrzeleni już w październiku 1946 roku w lesie w okolicach Malinówki w powiecie brzozowskim. Działania wobec członków tego oddziału prowadzono jednak w kolejnych latach.
  
• Krośnieńska bezpieka prowadziła też działania wobec księży katolickich m.in. wobec księdza Franciszka Kodera proboszcza parafii w Polance. Październik 1956 roku przyniósł polityczną odwilż i zmiany w funkcjonowaniu PUBP w Krośnie.
• Od 30 stycznia 1946 do 6 stycznia 1947 szefem PUBP w Krośnie był Stanisław Supruniuk.
  Od lipca do września 1944 był zastępcą komendanta powiatowego MO w Nisku.
  Z ramienia Sowietów organizował Powiatowy Urząd Bezpieczeństwa Publicznego w Nisku i został jego szefem 21 września 1944. Od 30 stycznia 1946 do 6 stycznia 1947 był szefem PUBP w Krośnie.
  We wrześniu 1944 roku, w ścisłej współpracy z NKWD aresztował kilkudziesięciu żołnierzy AK z oddziału Franciszka Przysiężniaka. Następnie 70 z nich przekazał NKWD - zostali wywiezieni w głąb ZSRR.
  29 października 1944 roku aresztował, skatował i też przekazał NKWD Tadeusza Sochę, uczestnika akcji „Burza”, szefa Kedywu Armii Krajowej obwodu Nisko-Stalowa Wola. Sochę skazano następnie na osiem lat więzienia, ale później AK-owiec został i tak zamordowany strzałem w tył głowy (razem z nim zginęło czterech członków komendy obwodu AK). Jego ofiary pamiętają, że na przesłuchania potrafił wzywać 50 razy dziennie. Bił pałkami, rzemieniami lub kolbą karabinu. Wzorem i za przyzwoleniem szefa to samo robili jego podwładni. Supruniuk nie tylko torturował złapanych przez siebie „bandytów”, ale naciskał na Sąd Garnizonowy w Przemyślu, żeby wydawał surowsze wyroki. Na Rzeszowszczyźnie posiadał niemal absolutną władzę.
  W listopadzie 1944 roku ludzie Supruniuka przeprowadzili pacyfikację Ulanowa i Prędzela, aresztując 171 AK-owców i sympatyków rządu RP w Londynie, którzy następnie zostali wywiezieni na Syberię. Niepodległościowe podziemie w Nisku i Krośnie (niezależnie od siebie) wydało na Supruniuka wyrok śmierci. Podjęte próby zamachów – w ramach akcji o kryptonimie „Morderca” - nie powiodły się.
  Szczególy
  
• Jednym z funkcjonariuszy PUBP w Krośnie był chorąży Jerzy Rybczyński, który w lipcu 1946 r. zastrzelił żołnierza Armii Krajowej Władysława Urbanka.a ten czyn i znęcanie się w śledztwie nad innym AK-owcem został skazany na osiem lat więzienia. W PRL-u Rybczyński był partyjnym dziennikarzem.
  Szczególy

• W latach 1944-1956 PUBP/PUdsBP w Krośnie aresztował łącznie 1 458 osób, z tego 374 zwolniono.
  Wśród aresztowanych byli:
  • „współpracownicy band” - 278 osób,
  • osoby posiadające „nielegalnie broń” - 212,
  • Volksdeutche i zbrodniarze wojenni – 178
  • członkowie „nielegalnych organizacji polskich” - 155 osób.
• Zatrzymywano nie tylko osoby podejrzane, ale także ich rodziny, domowników, a nawet sąsiadów. Ludzi porywano z ulic lub innych miejsc bez świadków i powiadamiania kogokolwiek o ich losie. Przy zatrzymaniach na dużą skalę posługiwano się fałszywymi oraz sfabrykowanymi zarzutami i prowokacją (np. podrzucano tym osobom broń).
  
• Wszyscy aresztowani przeszli przez piwnice aresztu śledczego w budynku PUBP w Krośnie przy ul. Wojciecha Portiusa 4. Stan sanitarny znajdujących się tam dziewięciu cel był fatalny. Pomieszczenia nie miały okien, były mocno zawilgocone. Codziennością było stosowanie wobec zatrzymanych i przesłuchiwanych osób bestialskiego bicia i tortur psychicznych. W piwnicach dawnego Urzędu Bezpieczeństwa nadal są widoczne napisy pozostawione przez torturowanych i skazanych na śmierć.
  
• Latem 1953 roku Prokuratura Generalna zarządziła przeprowadzenie kontroli warunków, w jakich przetrzymywani byli więźniowie. Powołano do tego celu komisje, złożone z prokuratora wojewódzkiego oraz reprezentantów Wojskowego Sądu Rejonowego i Wojskowej Prokuratury Rejonowej, komendanta KW MO, szefa WUBP i przedstawicieli KW PZPR. Kontrola aresztów WUPB w Rzeszowie oraz PUBP w Krośnie, Łańcucie i Nisku wykazała wiele nieprawidłowości. Podjęto wtedy decyzję z zamknięciu krośnieńskiego aresztu PUBP.
• W 1968 roku krośnieński areszt został przekształcony na kobiecy Zakład Karny. Źródło

• Jan Zawrzycki
  
  
  Jan Zawrzycki - kapelan Armii Krajowej
  Ukończył równocześnie studia na wydziale leśnym Politechniki Lwowskiej i Wyższą Szkołę Samochodową, a następnie podjął studia w Seminarium Duchownym w Przemyślu. Po wyświęceniu, skierowano go do parafii Zgłobień koło Rzeszowa, a następnie na wiele lat (do 1944 r.) osiadł w Rymanowie, gdzie dał się poznać jako doskonały katecheta i społecznik niosący pomoc ludziom z najniższych warstw społecznych.
  We wrześniu 1939 r. jako kpt. WP wyjechał motocyklem wraz z szwagrem A. Styrkoszem do Przemyśla celem wstąpienia do wojska. W warunkach zamętu wojennego i wycofywania się wojska polskiego na wschód, nic otrzymali przydziału i po kilkunastu dniach powrócili do Krosna. W AK ks. J. Zawrzycki współpracował m.in. z oficerami Kedywu: F. Płonką ps „Kubacki" i Z. Sobotą ps. „Korczak", którzy byli częstymi gośćmi Zawrzyckich. Prowadził też nasłuch radiowy na strychu rodzinnego domu.
  Po zakończeniu wojny podjął się prowadzenia poczty organizacyjnej i kolportażu prasy WiN-owskicj „Orzeł Biały" i „Ku Wolności". Przy pomocy łączników, a także osobiście, dostarczał konspiracyjne materiały do Rady WiN Sanok i do Rady WiN Jasło.
  Uratował od śmierci wiele osób narodowości żydowskiej, za co został wyróżniony tytułem "Sprawiedliwy wśród narodów świata". 5 grudnia 1946 r. ks. J. Zawrzycki został aresztowany i osadzony w Areszcie Śledczym PUBP w Krośnie, przy ul. Portiusa. Prawdopodobnie to on był autorem najbardziej niezwykłych rysunków w piwnicach UB w Krośnie: monstrancji i Serca Jezusowego. Te rysunki zachowały się wyłącznie na fotografiach wykonanych w latach 90-tych XX wieku, ponieważ cela, w której się znajdowały została przerobiona na kotłownie.
  Ks. Jan Zawrzycki został oskarżony o przynależność do nielegalnej organizacji. Zwolniono go 15 marca 1947 r. z więzienia na Zamku w Rzeszowie.
  Został ponownie aresztowany 28 października 1947 r., przeszedł ciężkie, wielomiesięczne, szczególnie wyniszczające psychicznie, śledztwo w Krośnie i Rzeszowie.
  WSR w Rzeszowie akazał go na karę 10 lat więzienia,
  Szczegóły
• Jan Stefanik
  Był w czasie II Wojny Światowej i okupacji niemieckiej żołnierzem Armii Krajowej. W listopadzie 1944 roku, czyli na początku okupacji sowieckiej Krosna, był uczniem liceum w Krośnie. Pewnego dnia został aresztowany w szkole pod zarzutem przynależności do Armii Krajowej. Wyprowadzono go z krośnieńskiego liceum, zatrzymano go w areszcie UB w Krośnie. Bardzo szybko został przekazany Armii Czerwonej i wywieziony przez Sowietów na Sybir. Podjął próbę ucieczki. Został złapany już blisko polskiej granicy. Sowieci skazali go na śmierć głodową i zmarł w marcu 1945 roku.
  Źródło

• W styczniu 1945 roku w miejscowości Widacz koło Frysztaka podziemie akowskie zorganizowało próbę likwidacji ówczesnego kierownika krośnieńskiej bezpieki ppor. Leona Fijałkowskiego. Został on ranny i zdołał zbiec z zasadzki).
• do marca 1945 roku w Krośnie działał kilkunastoosobowy oddział wywodzącego się z ruchu narodowego, a w czasie okupacji niemieckiej dowodzącego oddziałem partyzanckim AK, podporucznika Józefa Czuchry „Orskiego” Morskiego Narodowej Organizacji Wojskowej (Narodowego Zjednoczenia Wojskowego). Czuchra, pojmany przez UB, zastrzelił śledczego, który go przesłuchiwał, ale zginął w trakcie ucieczki z PUBP w Rzeszowie.
• do czerwca 1945 roku w powiecie krośnieńskim działał poakowski kilkunastoosobowy oddział kapitana Władysława Steca „Walka”-„Modrzewia”, zasłużonego oficera AK. Stec był więziony w latach 1950-1955.
• do września 1945 roku m.in. w północnej części powiatu krośnieńskiego działał dwudziestokilkuosobowy oddział poakowski Franciszka Orłowskiego „Orbitowskiego”-„Różyca”.
• do lutego 1946 roku, m.in. w północnej części powiatu krośnieńskiego działa czterdziestoosobowy oddział Jana Stefko „Mściciela” (po jego rozbiciu część żołnierzy przedostała się do oddziału Józefa Kurasia „Ognia”). Żołnierz oddziału „Mściciela” Józef Kozłowski z Krośnieńskiego został powieszony w publicznej egzekucji w Dębicy.
• do października 1946 roku, m.in. w powiecie krośnieńskim, działał Samodzielny Batalion Operacyjny (zapewne podporządkowany Narodowym Siłom Zbrojnym) kapitana Antoniego Żubryda liczący 200 do 300 żołnierzy, dowódcami pododdziałów byli: Bronisława Bodziak „Lis”, Edmund Sawczyk „Mundek”-„Puma”, Stanisław Kossakowski „Ułan” i Kazimierz Kocyłowski „Wichura”. Ksiądz Władysław Gurgacz z Jabłonicy Polskiej, uczeń Gimnazjum w Krośnie, wstąpił do zakonu jezuitów jezuitów Starej Wsi, kapelan Polskiej Podziemnej Armii Niepodległościowej działającej w Beskidach. Zamordowany w Krakowie we wrześniu 1949 roku, z wyroku komunistycznego sądu wojskowego, wraz z pochodzącym z Krośnieńskiego żołnierzem PPAN Stanisławem Szajną.
• grupy młodzieżowe, np. poakowska grupa licealistów krośnieńskich Ryszarda Sługockiego „Trzeciaka”, Adama Szczepanika „Asika”, Zdzisława Szczęsnego „Dzidka” i Helenu Załuskiej-Starowiejskiej „Leny”, która w listopadzie 1945 roku podjęła próbę wysadzenia pomnika wdzięczności Armii Czerwonej w Krośnie, w wyniku czego pomnik został uszkodzony.
• do maja 1952 roku działał w powiecie krośnieńskim Stanisław Turek „Orzeł”, działacz WiN, członek grupy Jana Malinowskiego „Rolskiego”, przez pewien czas również własnej grupy. Skazany na dożywotnie więzienie. Józef Tarnawski – żołnierz oddziału majora Józefa Kurasia „Ognia”, a później grupy Jana Malinowskiego „Rolskiego” związanej z WiN. Działał w powiecie krośnieńskim, pojmały w 1950 (zbiegł ze szpitala psychiatrycznego) ponownie w 1954 roku, skazany na 7 lat więzienia.
• do 1954 roku ukrywał się i działał w powiecie krośnieńskim Kazimierz Człowiekowski „Niemsta”, żołnierz AK, Sybirak w latach 1944-1947, związany z ruchem narodowym, działacz ludowy, współpracujący z grupą Józefa Cieśli „Topora”.
• do lipca 1954 roku działała w powiecie krośnieńskim grupa Jana Malinowskiego „Rolskiego” związany ze Zrzeszeniem „Wolność i Niezawisłość”. Malinowski został skazany na 10 lat więzienia.
• grupa około dziesięcioosobowa Józefa Cieśli „Topora” wywodzącego się z ruchu ludowego, dowódcy oddziału Batalionów Chłopskich „Klon 22” w okresie okupacji niemieckiej, operująca w powiecie krośnieńskim, a także strzyżowskim, jasielskim i ropczyckim, działała wytrwale dzięki umiejętnościom Cieśli, ale i masowemu poparciu pomocy lokalnych społeczności do września 1955 roku, do pojmania Józefa Cieśli. „Topór” został skazany na karę śmierci, potem zamienioną na 15 lat więzienia. Zmarł w więzieniu w 1969 roku.

Źródło

Krosno: piwnice - dawny areszt UB. Napisy na ścianach zostawione przez więźniów.



Idee dla Karpat: Działalność powiatowego urzędu bezpieczeństwa w Krośnie.