Tablica pamiątkowa, ul. Nowy Świat 4
Kazimierz Leski ps. „Bradl”, „37", „Leon Juchniewicz”, „Karol Jasiński”, „Juliusz Kozłowski”, „gen. Julius von Hallman”, „gen. Karl Leopold Jansen”, „Pierre”, „Jules Lefebvre” (ur. 21 czerwca 1912 w Warszawie, zm. 27 maja 2000 tamże) – polski inżynier-mechanik, wynalazca, żołnierz AK i powstaniec warszawski.
Kazimierz Leski
Tablica pamiątkowa, ul. Nowy Świat 4
Kazimierz Leski ps. „Bradl”, „37", „Leon Juchniewicz”, „Karol Jasiński”, „Juliusz Kozłowski”, „gen. Julius von Hallman”, „gen. Karl Leopold Jansen”, „Pierre”, „Jules Lefebvre” (ur. 21 czerwca 1912 w Warszawie, zm. 27 maja 2000 tamże) – polski inżynier-mechanik, wynalazca, żołnierz AK i powstaniec warszawski.
Okres przed II wojną światową
Był synem inżyniera Juliusza Leskiego. Do roku 1930 uczęszczał do VIII Liceum Ogólnokształcącego w Warszawie.
Ukończył Gimnazjum Państwowe im Władysława IV i Wyższą Szkolę Budowy Maszyn i Elektrotechniki im. H. Wawelberga i S. Rotwanda.
Jeszcze w czasach gimnazjalnych jego wielkim marzeniem było latanie. Przeszedł kurs teoretyczny, badania lekarskie i szkolenie na kategorie A, B i C. Złożył podanie o przyjęcie do dęblińskiej Szkoły Podchorążych Rezerwy Lotnictwa i otrzymał skierowanie na kurs rekrucki w Dywizyjnej Szkole Podchorążych Piechoty przy 15. Pułku Piechoty. Dopiero po ukończeniu tego kursu załatwił sobie przeniesienie do Szkoły Podchorążych Rezerwy Lotnictwa w Sadkowie pod Radomiem. Tam latał na szybowcach i samolotach RWD-8, PWS-14 i PWS 24.
W 1936 roku wyjechał do Holandii, do pracy w centralnym holenderskim biurze konstrukcyjnym okrętów – Nederlandse Verenigde Scheepsbouw Bureaus B.V. w Hadze, gdzie początkowo pracował jako kreślarz. W Holandii kontynuował naukę – studiował na Wydziale Budowy Okrętów Politechniki w Delft.
Po zakończeniu kariery kreślarza rozpoczął pracę w dziale okrętów podwodnych. Do jego obowiązków należało umiejscawianie w projektach okrętów wytypowanych urządzeń i maszyn, wraz z zaprojektowaniem i obliczeniami wytrzymałościowymi mocowań i zawieszeń.
W tym czasie uczestniczył m.in. w projektowaniu okrętów podwodnych ORP „Sęp” i ORP „Orzeł”, które budowano w stoczni Koninklijke Maatschappij na zamówienie polskiej marynarki wojennej. Dość szybko dał się poznać jako twórczy konstruktor, opracowując m.in. nowe, zasadniczo inne niż dotychczas stosowane, elastyczne posadowienie szybkoobrotowych (20 000 obr./min) dmuchaw powietrznych stosowanych do szasowania balastów, co usunęło źródło dość częstych i trudnych do naprawy awarii. W czasie budowy ORP „Orzeł” Kazimierz Leski odpowiedzialny był za sprawy siłowni.
Ukończył Gimnazjum Państwowe im Władysława IV i Wyższą Szkolę Budowy Maszyn i Elektrotechniki im. H. Wawelberga i S. Rotwanda.
Jeszcze w czasach gimnazjalnych jego wielkim marzeniem było latanie. Przeszedł kurs teoretyczny, badania lekarskie i szkolenie na kategorie A, B i C. Złożył podanie o przyjęcie do dęblińskiej Szkoły Podchorążych Rezerwy Lotnictwa i otrzymał skierowanie na kurs rekrucki w Dywizyjnej Szkole Podchorążych Piechoty przy 15. Pułku Piechoty. Dopiero po ukończeniu tego kursu załatwił sobie przeniesienie do Szkoły Podchorążych Rezerwy Lotnictwa w Sadkowie pod Radomiem. Tam latał na szybowcach i samolotach RWD-8, PWS-14 i PWS 24.
W 1936 roku wyjechał do Holandii, do pracy w centralnym holenderskim biurze konstrukcyjnym okrętów – Nederlandse Verenigde Scheepsbouw Bureaus B.V. w Hadze, gdzie początkowo pracował jako kreślarz. W Holandii kontynuował naukę – studiował na Wydziale Budowy Okrętów Politechniki w Delft.
Po zakończeniu kariery kreślarza rozpoczął pracę w dziale okrętów podwodnych. Do jego obowiązków należało umiejscawianie w projektach okrętów wytypowanych urządzeń i maszyn, wraz z zaprojektowaniem i obliczeniami wytrzymałościowymi mocowań i zawieszeń.
W tym czasie uczestniczył m.in. w projektowaniu okrętów podwodnych ORP „Sęp” i ORP „Orzeł”, które budowano w stoczni Koninklijke Maatschappij na zamówienie polskiej marynarki wojennej. Dość szybko dał się poznać jako twórczy konstruktor, opracowując m.in. nowe, zasadniczo inne niż dotychczas stosowane, elastyczne posadowienie szybkoobrotowych (20 000 obr./min) dmuchaw powietrznych stosowanych do szasowania balastów, co usunęło źródło dość częstych i trudnych do naprawy awarii. W czasie budowy ORP „Orzeł” Kazimierz Leski odpowiedzialny był za sprawy siłowni.
Okres II wojny światowej
Wybuch wojny zaskoczył go w Sadkowie. 17 września 1939 roku, po ewakuacji lotniska na wschód, został, jako pilot samolotu łącznikowego R-XIII F, zestrzelony przez Armię Czerwoną w pobliżu Czortkowa nad Seretem; ranny i wzięty do niewoli, uciekł z niej do Lwowa, a następnie przedostał się do Warszawy.
Włączył się do polskiej konspiracyjnej organizacji wywiadowczej „Muszkieterzy”, w której prowadził wywiad komunikacyjny i kontrwywiad – „Mu-37”. Od 1942 roku, po rozbiciu „Muszkieterów”, był oficerem w ZWZ-AK w Biurze Studiów Wojskowych – Oddział II Komendy Głównej referat „Komunikacja” – oraz w kontrwywiadzie – referat „997” zajmujący się działalnością obcych wywiadów.
W ramach tego referatu rozpracowywał niemieckie służby wywiadowcze na terenie Warszawy: wywiad policyjny Sicherheitspolizei (Abt. III, Abt. IV AS, Abt. IV E, Abt. IV N, Abt. ES) i wywiad wojskowy – Abwehrę.
Od początku 1942 roku organizował także drogi dla przerzutu kurierów na Zachód poza teren okupacji niemieckiej. W tym czasie stał na czele komórki „666”, której zadaniem było przerzucanie ludzi i materiałów wywiadowczych z Komendy Głównej Armii Krajowej do Sztabu Naczelnego Wodza w Londynie. Z dokumentami doskonale przygotowanymi przez Wydział Legalizacji Oddziału II Komendy Głównej Armii Krajowej „Agaton”, z dobrą znajomością języka i idealnym wczuciem się w rolę, wielokrotnie jeździł przez Berlin, Hanower i Brukselę do Paryża.
Początkowo podróżował jako cywilny pracownik firmy działającej na potrzeby Wehrmachtu, jednak wojenny uraz kręgosłupa dawał mu się mocno we znaki – nie mógł długo stać, a miejsca siedzące zarezerwowane były głównie dla niemieckich oficerów. To skłoniło go do zmiany tożsamości. Kolejne podróże odbywał już jako niemiecki generał Julius von Hallmann, którego od 1943 zastąpił gen. Karl Leopold Jansen. W trakcie „przecierania tras” dla przyszłych kurierów dotarł do Hiszpanii (Pireneje). W międzyczasie nawiązał współpracę z francuskim ruchem oporu. W Warszawie współpracował też z Referatem „998” (łączność z uwięzionymi) II Oddziału KG AK.
Jako generał niemieckich wojsk technicznych von Hallman zdobył plany fortyfikacji jednego z odcinków Wału Atlantyckiego (co ułatwiło aliantom lądowanie w Normandii).
W Powstaniu Warszawskim walczył jako dowódca kompanii „Bradl” batalionu „Miłosz”. Za męstwo został odznaczony Krzyżem Virtuti Militari i trzykrotnie Krzyżem Walecznych.
Po kapitulacji wyszedł z Warszawy w składzie 72. Pułku Piechoty. Uciekł z konwoju przed Ożarowem, powrócił do konspiracji i został szefem sztabu Obszaru Zachodniego AK (Pomorze), a następnie Delegatury Sił Zbrojnych na Kraj.
Włączył się do polskiej konspiracyjnej organizacji wywiadowczej „Muszkieterzy”, w której prowadził wywiad komunikacyjny i kontrwywiad – „Mu-37”. Od 1942 roku, po rozbiciu „Muszkieterów”, był oficerem w ZWZ-AK w Biurze Studiów Wojskowych – Oddział II Komendy Głównej referat „Komunikacja” – oraz w kontrwywiadzie – referat „997” zajmujący się działalnością obcych wywiadów.
W ramach tego referatu rozpracowywał niemieckie służby wywiadowcze na terenie Warszawy: wywiad policyjny Sicherheitspolizei (Abt. III, Abt. IV AS, Abt. IV E, Abt. IV N, Abt. ES) i wywiad wojskowy – Abwehrę.
Od początku 1942 roku organizował także drogi dla przerzutu kurierów na Zachód poza teren okupacji niemieckiej. W tym czasie stał na czele komórki „666”, której zadaniem było przerzucanie ludzi i materiałów wywiadowczych z Komendy Głównej Armii Krajowej do Sztabu Naczelnego Wodza w Londynie. Z dokumentami doskonale przygotowanymi przez Wydział Legalizacji Oddziału II Komendy Głównej Armii Krajowej „Agaton”, z dobrą znajomością języka i idealnym wczuciem się w rolę, wielokrotnie jeździł przez Berlin, Hanower i Brukselę do Paryża.
Początkowo podróżował jako cywilny pracownik firmy działającej na potrzeby Wehrmachtu, jednak wojenny uraz kręgosłupa dawał mu się mocno we znaki – nie mógł długo stać, a miejsca siedzące zarezerwowane były głównie dla niemieckich oficerów. To skłoniło go do zmiany tożsamości. Kolejne podróże odbywał już jako niemiecki generał Julius von Hallmann, którego od 1943 zastąpił gen. Karl Leopold Jansen. W trakcie „przecierania tras” dla przyszłych kurierów dotarł do Hiszpanii (Pireneje). W międzyczasie nawiązał współpracę z francuskim ruchem oporu. W Warszawie współpracował też z Referatem „998” (łączność z uwięzionymi) II Oddziału KG AK.
Jako generał niemieckich wojsk technicznych von Hallman zdobył plany fortyfikacji jednego z odcinków Wału Atlantyckiego (co ułatwiło aliantom lądowanie w Normandii).
W Powstaniu Warszawskim walczył jako dowódca kompanii „Bradl” batalionu „Miłosz”. Za męstwo został odznaczony Krzyżem Virtuti Militari i trzykrotnie Krzyżem Walecznych.
Po kapitulacji wyszedł z Warszawy w składzie 72. Pułku Piechoty. Uciekł z konwoju przed Ożarowem, powrócił do konspiracji i został szefem sztabu Obszaru Zachodniego AK (Pomorze), a następnie Delegatury Sił Zbrojnych na Kraj.
Okres po II wojnie światowej
Od lutego 1945 roku współdziałał przy tworzeniu Zjednoczenia Stoczni Polskich oraz organizował, jako dyrektor, Stocznię Nr 2 w Gdańsku, utrzymując cały czas kontakt z podziemiem. Ratował w tym czasie przed wywiezieniem do ZSRR nielicznie ocalałe z pożogi wojennej urządzenia portowe.
Aresztowany przez UB w sierpniu 1945 roku w Poznaniu, przewieziony został do Warszawy i osadzony w X pawilonie więzienia na Mokotowie.
W styczniu 1947 roku, w procesie Komendy Głównej WiN (główny oskarżony płk Jan Rzepecki) skazany na 12 lat więzienia pod zarzutem usiłowania obalenia ustroju, a następnie współpracy z okupantem.
Karę odbywał na ul. Rakowieckiej w pawilonach: X, XI i I, następnie w obozie pracy przy Zakładach Naprawczych samochodów Star w Jelczu (1953), krótko we Wrocławiu – w więzieniu przy ul. Kleczkowskiej – i ponownie na warszawskim Mokotowie.
Wiosną 1955 roku wyszedł na wolność. 17 czerwca 1957 roku wyrokiem Sądu Wojewódzkiego dla m.st. Warszawy został zrehabilitowany.
W latach 1955–1957 pracował jako redaktor naukowy w Państwowych Wydawnictwach Technicznych, następnie ponownie w Przemyśle Okrętowym.
W latach 1962–1978 był dyrektorem naukowym (właściwie p.o. dyrektora, gdyż stale pomijano go przy awansach) i pracownikiem naukowym w Ośrodku Informacji Naukowej PAN.
Był autorem wielu patentów i ok. 150 prac naukowych, organizatorem ruchu wynalazczego i honorowym prezesem Stowarzyszenia Polskich Wynalazców i Racjonalizatorów.
W 1973 roku uzyskał na Uniwersytecie Warszawskim stopień doktora nauk humanistycznych. W tym czasie poświęcił się pracy nad maszynową analizą i syntezą tekstów pisanych w języku naturalnym.
Był honorowym członkiem Polskiej Federacji Campingu. Autor wielokrotnie wznawianych wspomnień Życie niewłaściwie urozmaicone: wspomnienia oficera wywiadu i kontrwywiadu AK.
W 1988 roku Telewizja Polska wyprodukowała film dokumentalny ukazujący wojenne losy Kazimierza Leskiego – Byłem generałem Wehrmachtu – scenariusz i reżyseria Jacek Bławut.
W 1989 roku, został przewodniczącym Związku Powstańców Warszawskich.
W 1995 roku Instytut Yad Vashem przyznał mu tytuł Sprawiedliwy wśród Narodów Świata.
Zmarł 27 maja 2000 roku, pochowany na Starych Powązkach.
Aresztowany przez UB w sierpniu 1945 roku w Poznaniu, przewieziony został do Warszawy i osadzony w X pawilonie więzienia na Mokotowie.
W styczniu 1947 roku, w procesie Komendy Głównej WiN (główny oskarżony płk Jan Rzepecki) skazany na 12 lat więzienia pod zarzutem usiłowania obalenia ustroju, a następnie współpracy z okupantem.
Karę odbywał na ul. Rakowieckiej w pawilonach: X, XI i I, następnie w obozie pracy przy Zakładach Naprawczych samochodów Star w Jelczu (1953), krótko we Wrocławiu – w więzieniu przy ul. Kleczkowskiej – i ponownie na warszawskim Mokotowie.
Wiosną 1955 roku wyszedł na wolność. 17 czerwca 1957 roku wyrokiem Sądu Wojewódzkiego dla m.st. Warszawy został zrehabilitowany.
W latach 1955–1957 pracował jako redaktor naukowy w Państwowych Wydawnictwach Technicznych, następnie ponownie w Przemyśle Okrętowym.
W latach 1962–1978 był dyrektorem naukowym (właściwie p.o. dyrektora, gdyż stale pomijano go przy awansach) i pracownikiem naukowym w Ośrodku Informacji Naukowej PAN.
Był autorem wielu patentów i ok. 150 prac naukowych, organizatorem ruchu wynalazczego i honorowym prezesem Stowarzyszenia Polskich Wynalazców i Racjonalizatorów.
W 1973 roku uzyskał na Uniwersytecie Warszawskim stopień doktora nauk humanistycznych. W tym czasie poświęcił się pracy nad maszynową analizą i syntezą tekstów pisanych w języku naturalnym.
Był honorowym członkiem Polskiej Federacji Campingu. Autor wielokrotnie wznawianych wspomnień Życie niewłaściwie urozmaicone: wspomnienia oficera wywiadu i kontrwywiadu AK.
W 1988 roku Telewizja Polska wyprodukowała film dokumentalny ukazujący wojenne losy Kazimierza Leskiego – Byłem generałem Wehrmachtu – scenariusz i reżyseria Jacek Bławut.
W 1989 roku, został przewodniczącym Związku Powstańców Warszawskich.
W 1995 roku Instytut Yad Vashem przyznał mu tytuł Sprawiedliwy wśród Narodów Świata.
Zmarł 27 maja 2000 roku, pochowany na Starych Powązkach.
Odznaczenia
- Krzyż Srebrny Orderu Virtuti Militari
- Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski (1994)
- Krzyż Walecznych – trzykrotnie
- Złoty Krzyż Zasługi z Mieczami
Zdjęcia
Poniższe zdjęcia pochodzą ze strony:
http://www.1944.pl/powstancze-biogramy/kazimierz-leski,214.html
Kazimierz Leski w Szkole Podchorążych Lotnictwa (rok 1938)
Kazimierz Leski – okres przedwojenny
Kazimierz Leski – okres okupacji
Fałszywy ausweis Kazimierza Leskiego, wystawiony przez Stanisława Jankowskiego „Agatona”
Kazimierz Leski – okres powojenny
Kazimierz Leski „Bradl” (na zdjęciu po lewej) i Stanisław Jankowski „Agaton” na uroczystości z okazji 50. rocznicy wybuchu II wojny światowej w Malmö (rok 1989)
Kazimierz Leski po odebraniu medalu Sprawiedliwy wśród Narodów Świata, przyznanego przez Instytut Yad Vashem za pomaganie Żydom w czasie II wojny światowej (22 marca 1996 roku)
Grób rodziny Leskich na warszawskich Powązkach
Kazimierz Leski w Szkole Podchorążych Lotnictwa (rok 1938)
Kazimierz Leski – okres przedwojenny
Kazimierz Leski – okres okupacji
Fałszywy ausweis Kazimierza Leskiego, wystawiony przez Stanisława Jankowskiego „Agatona”
Kazimierz Leski – okres powojenny
Kazimierz Leski „Bradl” (na zdjęciu po lewej) i Stanisław Jankowski „Agaton” na uroczystości z okazji 50. rocznicy wybuchu II wojny światowej w Malmö (rok 1989)
Kazimierz Leski po odebraniu medalu Sprawiedliwy wśród Narodów Świata, przyznanego przez Instytut Yad Vashem za pomaganie Żydom w czasie II wojny światowej (22 marca 1996 roku)
Grób rodziny Leskich na warszawskich Powązkach
Piśmiennictwo
- https://pl.wikipedia.org/wiki/Kazimierz_Leski
- http://www.tpw.org.pl/index.php/wspomnienia/articles/kazimierz-leski-1912-2000.html
- http://www.tpw.org.pl/index.php/wspomnienia/articles/kazimierz-leski-1912-2000.html
- https://opinie.wp.pl/polski-szpieg-kazimierz-leski-wykradl-plany-walu-atlantyckiego-podajac-sie-za-niemieckiego-generala-6126017561577601a
- http://www.1944.pl/powstancze-biogramy/kazimierz-leski,214.html