Tablica z graficznym znakiem zakratowanej „Polski Walczącej”, autorstwa Piotra Mądracha, ul. Świerszcza 2.
Tablicę odsłonięto 28 marca 2006 roku z inicjatywy właścicieli budynku, państwa Piekarskich i Urzędu Dzielnicy Włochy.
The Headquarters of the Soviet Military Counterintelligence SMERSH and the First Headquarters of the Main Directorate of Information of the Polish Army
Built in 1930s, the building at 2 Świerszcza Street was bought in 1936 by Józef Kasperkiewicz, a notary from the city of Pabianice, who lived there with his family until 29 January 1945 when he was forced to leave the residence by the War Commandant of the town of Włochy.
From February 1945, the building housed offices of the Main Directorate of Information of the High Command of the Polish Army (GZI WP), which employed Russians transferred from either the military counterintelligence SMERSH or the NKVD. Interrogation rooms and offices were on the higher floors, while the cellars housed prison cells, where arrested Home Army soldiers and people suspected of hostile attitudes towards the new authorities were held. During their stay in the facility, the inmates were very brutally interrogated and tortured.
By October 1945, more than 1,000 people had gone through this facility. Drawings and inscriptions, such as names, calendars and signs of the cross, etched on the basement walls by inmates survived until today. Cavalry Captain Witold Pilecki was likely held here.
Willa Jasny Dom - Katownia NKWD i UB - Historia Nieznana Zapomniana
Śladami Historii - Willa Jasny Dom ul. Świerszcza 2
Ciemna Strona Jasnego Domu
Zdjęcie na stronę południową ul. Globusowej. Na końcu ulicy widać kamienicę przy ul. Świerszcza 2. Fotografia z zimy 1940 r.
Piwnica kamienicy przy ul. Świerszcza 2, w której trzymano aresztowanych (IPN)
Oficerowie odpowiedzialni za to, co się działo w areszcie przy ul. Świerszcza 2: płk Piotr Kożuszko i płk Anatol Charchota (IPN)
Drzwi do celi w piwnicy
Napis na drzwiach celi: „Matko Boża, opiekunko nasza, wyratuj. 15.IV-15.VIII”
Widok piwnicy
Napisy na ścianach piwnicy
Napisy na ścianach piwnicy
Napisy na ścianach piwnicy
Napisy na ścianach piwnicy „Jezu Wyratuj”
Dzisiejszy stan budynku przy ul. Świerszcza 2
Uroczystość 1 marca 2016 r.
Opracowanie streszczenia opisu, tłumaczenie na język angielski, nagranie w językach polskim i angielskim oraz obróbka nagrań i testowanie oprogramowania dofinansowano ze środków otrzymanych od Urzędu do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych w ramach zadania publicznego „Opracowanie i udostępnianie informacji multimedialnych dotyczących życiorysów żołnierzy AK i wydarzeń dotyczących Armii Krajowej z tabliczek z kodami QR”.
• Czy wiesz, że ...
Siedziba kontrwywiadu wojskowego ZSRR – Smiersz i pierwsza siedziba Głównego Zarządu Informacji Wojskowej
Tablica z graficznym znakiem zakratowanej „Polski Walczącej”, autorstwa Piotra Mądracha, ul. Świerszcza 2.
Tablicę odsłonięto 28 marca 2006 roku z inicjatywy właścicieli budynku, państwa Piekarskich i Urzędu Dzielnicy Włochy.
Built in 1930s, the building at 2 Świerszcza Street was bought in 1936 by Józef Kasperkiewicz, a notary from the city of Pabianice, who lived there with his family until 29 January 1945 when he was forced to leave the residence by the War Commandant of the town of Włochy.
From February 1945, the building housed offices of the Main Directorate of Information of the High Command of the Polish Army (GZI WP), which employed Russians transferred from either the military counterintelligence SMERSH or the NKVD. Interrogation rooms and offices were on the higher floors, while the cellars housed prison cells, where arrested Home Army soldiers and people suspected of hostile attitudes towards the new authorities were held. During their stay in the facility, the inmates were very brutally interrogated and tortured.
By October 1945, more than 1,000 people had gone through this facility. Drawings and inscriptions, such as names, calendars and signs of the cross, etched on the basement walls by inmates survived until today. Cavalry Captain Witold Pilecki was likely held here.
Historia domu
Modernistyczny budynek powstał we wczesnych latach 30. XX wieku na zamówienie ówczesnego prezydenta Włochów Franciszka Kosteckiego. W roku 1936 zakupił go pabianicki notariusz Józef Kasperkiewicz, który mieszkał w nim wraz z rodziną do 29 stycznia 1945 roku.
Tego dnia Wojenny Komendant Miasta Włochy zmusił Kasperkiewiczów do opuszczenia willi. – Po „wyzwoleniu” Warszawy przez Armię Czerwoną, władze zdecydowały, aby to we Włochach powstała jej siedziba. Wszyscy mieszkańcy kwadratu ulic: Świerszcza (wtedy: 11 Listopada), Globusowa, Cienista i Zdobnicza, musieli opuścić swoje posiadłości.
Dom przy ulicy Świerszcza 2 w warszawskiej dzielnicy Włochy powstał w 1934 roku jako "Jasny dom". W 1992 spadkobiercy przedwojennych właścicieli odzyskali budynek.
Jakież było ich zdumienie, gdy podczas porządkowania obiektu odkryli, że piwnice przerobione zostały na... więzienne cele, a ich ściany pokryte są wydrapanymi napisami. Sprawę zgłoszono do IPN.
Dzięki podjętym badaniom potwierdzono, że dom przy ulicy Świerszcza 2 to powojenna siedziba i areszt NKWD. W piwnicach willi Rosjanie stworzyli zbiorowe cele więzienne, gdzie przetrzymywano aresztantów - żołnierzy AK i podejrzanych o niechęć do nowej władzy.
Wcześniejsze informacje potwierdzały istnienie aresztu NKWD w tej okolicy, nie potrafiono jednak precyzyjnie go zlokalizować.
Wiosną 2009 roku piwnice budynku zostały wpisane do rejestru zabytków.
W styczniu 2013 roku, została założona Fundacja „Willa Jasny Dom”, która od tego czasu opiekuje się byłą katownią NKWD na ul. Świerszcza 2. W odróżnieniu od http://armiakrajowa.org.pl/tabliczki/281.html katowni na ul. Strzeleckiej 8, tę można zwiedzić – po uprzednim ustaleniu terminu z przedstawicielami Fundacji lub pisząc na mail semperheroica@outlook.com, jeśli chce się wybrać z przewodnikiem.
Tego dnia Wojenny Komendant Miasta Włochy zmusił Kasperkiewiczów do opuszczenia willi. – Po „wyzwoleniu” Warszawy przez Armię Czerwoną, władze zdecydowały, aby to we Włochach powstała jej siedziba. Wszyscy mieszkańcy kwadratu ulic: Świerszcza (wtedy: 11 Listopada), Globusowa, Cienista i Zdobnicza, musieli opuścić swoje posiadłości.
Dom przy ulicy Świerszcza 2 w warszawskiej dzielnicy Włochy powstał w 1934 roku jako "Jasny dom". W 1992 spadkobiercy przedwojennych właścicieli odzyskali budynek.
Jakież było ich zdumienie, gdy podczas porządkowania obiektu odkryli, że piwnice przerobione zostały na... więzienne cele, a ich ściany pokryte są wydrapanymi napisami. Sprawę zgłoszono do IPN.
Dzięki podjętym badaniom potwierdzono, że dom przy ulicy Świerszcza 2 to powojenna siedziba i areszt NKWD. W piwnicach willi Rosjanie stworzyli zbiorowe cele więzienne, gdzie przetrzymywano aresztantów - żołnierzy AK i podejrzanych o niechęć do nowej władzy.
Wcześniejsze informacje potwierdzały istnienie aresztu NKWD w tej okolicy, nie potrafiono jednak precyzyjnie go zlokalizować.
Wiosną 2009 roku piwnice budynku zostały wpisane do rejestru zabytków.
W styczniu 2013 roku, została założona Fundacja „Willa Jasny Dom”, która od tego czasu opiekuje się byłą katownią NKWD na ul. Świerszcza 2. W odróżnieniu od http://armiakrajowa.org.pl/tabliczki/281.html katowni na ul. Strzeleckiej 8, tę można zwiedzić – po uprzednim ustaleniu terminu z przedstawicielami Fundacji lub pisząc na mail semperheroica@outlook.com, jeśli chce się wybrać z przewodnikiem.
Smiersz i GZP WP
Smiersz to nazwa (akronim), stosowana w ZSRR podczas wojny niemiecko-radzieckiej w czasie II wojny światowej wobec komórek organizacyjnych kontrwywiadu wojskowego, działającego w latach 1943-1946.
Poza normalnymi zadaniami kontrwywiadu wojskowego, komórki organizacyjne Smiersz przywiązywały ogromną wagę do wykrycia i zwalczania członków narodowych konspiracyjnych struktur wojskowych i politycznych, nie akceptujących nowego proradzieckiego powojennego porządku w swych krajach, m.in. w Polsce. Po przekroczeniu granicy RP przez Armię Czerwoną, funkcjonariusze Smiersz ze wspomagającymi go Wojskami Wewnętrznymi NKWD i agenturą NKGB oraz komórkami Gwardii Ludowej (Armii Ludowej) rozpoczęły wyłapywanie i rozbrajanie Oddziałów Armii Krajowej. Grupy Operacyjne Smiersz działały według wcześniej przygotowanych list na których znajdowały się dane osobowe i adresy aktywnych uczestników AK, które zostały zebrane i przygotowane przez agenturę GL/AL następnie za pośrednictwem funkcjonariuszy NKGB którzy dowodzili niektórymi oddziałami partyzanckimi GL przekazywane do Moskwy. Wchodząc na te tereny Smiersz miał już przygotowane zaplecze agenturalne i rozpoznawcze dzięki któremu efektywnie zwalczał oddziały niepodległościowe. Już od 1942 roku wywiad radziecki interesował się Polskim Państwem Podziemnym i za wszelką cenę z pomocą polskich komunistów starał się rozpoznawać jego struktury, skład osobowy i lokalizację oddziałów, liczbę i miejsca składów broni i amunicji itd. Według różnych źródeł zaraz po przekroczeniu granicy przedwojennej polski przez ACz, na terenach później włączonych do ZSRR, w pierwszych tygodniach specjalne oddziały NKWD do zabezpieczenia tyłów ACz (były to w dużym procencie wojska wewnętrzne i pograniczne NKWD oraz oddziały Smiersza) aresztowały ok. 20 tysięcy obywateli, którzy według aparatu bezpieczeństwa ZSRR byli wrogo nastawieni do ZSRR i nowo powstałego PKWN.
Wielu aresztowanych AK-owców wywożono w głąb ZSRR gdzie ginęli w radzieckich łagrach. Od 1945 roku na terenie Polski powstawały specjalne więzienia i obozy NKWD i Smiersza, najbardziej znanym jest Specjalny obóz nr 10 w Rembertowie, gdzie trafiali aresztowani AK-owcy i nie tylko.
Po powołaniu Ministerstwa Bezpieczeństwa Publicznego funkcjonariusze Smiersz doradzali polskim żołnierzom, funkcjonariuszom, jeszcze niedoświadczonym w prowadzeniu aparatu bezpieczeństwa i przymusu często poprzez terror, asystując przy aresztowaniach, przesłuchaniach, nauczając stosowanych od lat w ZSRR, a nieznanych w Polsce, metod śledczych będącymi torturami. Nadzorując ważniejsze procesy sądowe.
Dużą rolę Smiersz odegrał także przy formowaniu polskiego kontrwywiadu wojskowego, tzw. informacji wojskowej. Powstały już w 1943 roku Oddział Informacji przy 1 Dywizji Piechoty był obsadzony w 90% przez funkcjonariuszy Smiersz, tak samo było przy kolejnych reorganizacjach Informacji Wojskowej. Wydział Informacji 1 Korpusu, Wydział Informacji 1 i 2 Armii Wojska Polskiego, był całkowicie zdominowany przez funkcjonariuszy Smiersz w polskich mundurach. Szefami Głównego Zarządu Informacji WP byli funkcjonariusze Smiersz.
Główny Zarząd Informacji Wojska Polskiego (GZI WP) to organ kontrwywiadu wojskowego działający w Polsce Ludowej w latach 1944–1957, odpowiedzialny obok Ministerstwa Bezpieczeństwa Publicznego za masowe represje wśród żołnierzy Wojska Polskiego, Armii Krajowej, Wolności i Niezawisłości, Narodowych Sił Zbrojnych (NSZ) oraz ludności cywilnej. W 1957 roku przekształcony w Wojskową Służbę Wewnętrzną Ministerstwa Obrony Narodowej.
W latach 1943–1945 w organach informacji Wojska Polskiego służyło 750 oficerów kontrwywiadu wojskowego Smiersz (działającego również w Armii Czerwonej), do sierpnia 1944 stanowili 100% oficerów informacji w Wojsku Polskim. W 1944 roku oficerami informacji zostało pierwszych 17 obywateli Polski.
Pierwszym szefem GZI WP został płk Piotr Kożuszko, który wcześniej był Szefem Oddziału Informacji 1 Dywizji Piechoty im. Tadeusza Kościuszki, a potem kierował Zarządem i Kierownictwem Informacji WP. Źródła
https://pl.wikipedia.org/wiki/Smiersz
https://pl.wikipedia.org/wiki/G%C5%82%C3%B3wny_Zarz%C4%85d_Informacji
Poza normalnymi zadaniami kontrwywiadu wojskowego, komórki organizacyjne Smiersz przywiązywały ogromną wagę do wykrycia i zwalczania członków narodowych konspiracyjnych struktur wojskowych i politycznych, nie akceptujących nowego proradzieckiego powojennego porządku w swych krajach, m.in. w Polsce. Po przekroczeniu granicy RP przez Armię Czerwoną, funkcjonariusze Smiersz ze wspomagającymi go Wojskami Wewnętrznymi NKWD i agenturą NKGB oraz komórkami Gwardii Ludowej (Armii Ludowej) rozpoczęły wyłapywanie i rozbrajanie Oddziałów Armii Krajowej. Grupy Operacyjne Smiersz działały według wcześniej przygotowanych list na których znajdowały się dane osobowe i adresy aktywnych uczestników AK, które zostały zebrane i przygotowane przez agenturę GL/AL następnie za pośrednictwem funkcjonariuszy NKGB którzy dowodzili niektórymi oddziałami partyzanckimi GL przekazywane do Moskwy. Wchodząc na te tereny Smiersz miał już przygotowane zaplecze agenturalne i rozpoznawcze dzięki któremu efektywnie zwalczał oddziały niepodległościowe. Już od 1942 roku wywiad radziecki interesował się Polskim Państwem Podziemnym i za wszelką cenę z pomocą polskich komunistów starał się rozpoznawać jego struktury, skład osobowy i lokalizację oddziałów, liczbę i miejsca składów broni i amunicji itd. Według różnych źródeł zaraz po przekroczeniu granicy przedwojennej polski przez ACz, na terenach później włączonych do ZSRR, w pierwszych tygodniach specjalne oddziały NKWD do zabezpieczenia tyłów ACz (były to w dużym procencie wojska wewnętrzne i pograniczne NKWD oraz oddziały Smiersza) aresztowały ok. 20 tysięcy obywateli, którzy według aparatu bezpieczeństwa ZSRR byli wrogo nastawieni do ZSRR i nowo powstałego PKWN.
Wielu aresztowanych AK-owców wywożono w głąb ZSRR gdzie ginęli w radzieckich łagrach. Od 1945 roku na terenie Polski powstawały specjalne więzienia i obozy NKWD i Smiersza, najbardziej znanym jest Specjalny obóz nr 10 w Rembertowie, gdzie trafiali aresztowani AK-owcy i nie tylko.
Po powołaniu Ministerstwa Bezpieczeństwa Publicznego funkcjonariusze Smiersz doradzali polskim żołnierzom, funkcjonariuszom, jeszcze niedoświadczonym w prowadzeniu aparatu bezpieczeństwa i przymusu często poprzez terror, asystując przy aresztowaniach, przesłuchaniach, nauczając stosowanych od lat w ZSRR, a nieznanych w Polsce, metod śledczych będącymi torturami. Nadzorując ważniejsze procesy sądowe.
Dużą rolę Smiersz odegrał także przy formowaniu polskiego kontrwywiadu wojskowego, tzw. informacji wojskowej. Powstały już w 1943 roku Oddział Informacji przy 1 Dywizji Piechoty był obsadzony w 90% przez funkcjonariuszy Smiersz, tak samo było przy kolejnych reorganizacjach Informacji Wojskowej. Wydział Informacji 1 Korpusu, Wydział Informacji 1 i 2 Armii Wojska Polskiego, był całkowicie zdominowany przez funkcjonariuszy Smiersz w polskich mundurach. Szefami Głównego Zarządu Informacji WP byli funkcjonariusze Smiersz.
Główny Zarząd Informacji Wojska Polskiego (GZI WP) to organ kontrwywiadu wojskowego działający w Polsce Ludowej w latach 1944–1957, odpowiedzialny obok Ministerstwa Bezpieczeństwa Publicznego za masowe represje wśród żołnierzy Wojska Polskiego, Armii Krajowej, Wolności i Niezawisłości, Narodowych Sił Zbrojnych (NSZ) oraz ludności cywilnej. W 1957 roku przekształcony w Wojskową Służbę Wewnętrzną Ministerstwa Obrony Narodowej.
W latach 1943–1945 w organach informacji Wojska Polskiego służyło 750 oficerów kontrwywiadu wojskowego Smiersz (działającego również w Armii Czerwonej), do sierpnia 1944 stanowili 100% oficerów informacji w Wojsku Polskim. W 1944 roku oficerami informacji zostało pierwszych 17 obywateli Polski.
Pierwszym szefem GZI WP został płk Piotr Kożuszko, który wcześniej był Szefem Oddziału Informacji 1 Dywizji Piechoty im. Tadeusza Kościuszki, a potem kierował Zarządem i Kierownictwem Informacji WP. Źródła
https://pl.wikipedia.org/wiki/Smiersz
https://pl.wikipedia.org/wiki/G%C5%82%C3%B3wny_Zarz%C4%85d_Informacji
Funkcjonowanie więzienia
Główny Zarząd Informacji Naczelnego Dowództwa Wojska Polskiego GZI WP - (tzw. Informacja Wojskowa) działał w tym budynku od lutego 1945 roku przez ponad sześć miesięcy. Pracowali tu Rosjanie odkomenderowani z sowieckiego kontrwywiadu wojskowego „Smiersz” lub NKWD. Formalnie była to jednak polska instytucja.
GZI WP miał do dyspozycji 6 batalion wydzielony WP, uzbrojony w radzieckie „pepeszki”. Żołnierze stacjonowali we Włochach i zakwaterowywani zostali w mieszkaniach prywatnych.
Podczas pobytu w areszcie więźniowie byli bardzo brutalnie przesłuchiwani i torturowani. „Odgłosy bicia dochodziły do nas niezależnie od pory dnia czy nocy” – opowiadała więziona tu Alina Kosińska ps. „Kala”.
Osadzeni w gmachu przy ul. Świerszcza 2 czekali na orzeczenia sądu wojskowego, gdy zapadał wyrok uniewinniający (bo takie też się zdarzały), aresztowanych zwalniano.
W piwnicach budynku urządzono 22 cele, w większości o wymiarach 2,5 na 2,5 m oraz dwa karcery pod schodami - ciasne, wąskie, pozbawione dostępu światła, z opadającym sufitem, w pozycji wyprostowanej można stanąć w nich tylko przy drzwiach.
Na piętrach zaś mieściły się pokoje przesłuchań oraz biura.
W celach zamiast łóżek były drewniane nary, żadnych prześcieradeł ani koców – które nie były potrzebne, gdyż przez 24 godziny na dobę paliła się duża żarówka o dużej mocy nagrzewając pomieszczenie i ujemnie wpływając na wzrok.
Nie było żadnych krzeseł, ani stołków. W rogu piwnicy stała parasza, coś w rodzaju ubikacji.
W celach umieszczano po kilkanaście osób. Kiedy więźniowie chcieli pójść spać, obracali się razem na komendę. W największej, kilkunastometrowej celi, przebywało nawet ponad 20 osób.
Jedzenie było bardzo nisko kaloryczne, porcje były głodowe, nie otrzymywaliśmy nawet wody, a w celach było gorąco.
Zimno wdzierało się do pomieszczeń przez okna z powybijanymi szybami. Widok z tych okien zasłonięto workami z ziemią, żeby uniemożliwić więźniom jakąkolwiek komunikację ze światem zewnętrznym.
W drzwiach do cel były dwa wycięcia. Przez górne podawano posiłki, dolne, czyli judasz, służyło do częstego obserwowania więźniów przez strażników.
Nie było żadnych spacerów, nie wolno było grać w jakieś prowizoryczne gry.
Do października 1945 roku przez areszt przeszło ponad 1000 osób.
Do dnia dzisiejszego na ścianach w piwnicy zachowało się mnóstwo wyrytych napisów, kalendarzy (w ten sposób więźniowie odliczali upływający czas) i rysunków. Wśród nich, można znaleźć dramatyczne słowa „Jezu wyratuj”, wiele nazwisk więzionych czy znaki krzyża. Pierwszą odkrytą inskrypcją było „Bóg, Honor, Ojczyzna”.
Na drzwiach do cel pozostały napisy wykonanymi chemicznym ołówkiem. Niektóre z nich po rosyjsku, bardzo trudne lub niemożliwe do odczytania.
GZI WP miał do dyspozycji 6 batalion wydzielony WP, uzbrojony w radzieckie „pepeszki”. Żołnierze stacjonowali we Włochach i zakwaterowywani zostali w mieszkaniach prywatnych.
Podczas pobytu w areszcie więźniowie byli bardzo brutalnie przesłuchiwani i torturowani. „Odgłosy bicia dochodziły do nas niezależnie od pory dnia czy nocy” – opowiadała więziona tu Alina Kosińska ps. „Kala”.
Osadzeni w gmachu przy ul. Świerszcza 2 czekali na orzeczenia sądu wojskowego, gdy zapadał wyrok uniewinniający (bo takie też się zdarzały), aresztowanych zwalniano.
W piwnicach budynku urządzono 22 cele, w większości o wymiarach 2,5 na 2,5 m oraz dwa karcery pod schodami - ciasne, wąskie, pozbawione dostępu światła, z opadającym sufitem, w pozycji wyprostowanej można stanąć w nich tylko przy drzwiach.
Na piętrach zaś mieściły się pokoje przesłuchań oraz biura.
W celach zamiast łóżek były drewniane nary, żadnych prześcieradeł ani koców – które nie były potrzebne, gdyż przez 24 godziny na dobę paliła się duża żarówka o dużej mocy nagrzewając pomieszczenie i ujemnie wpływając na wzrok.
Nie było żadnych krzeseł, ani stołków. W rogu piwnicy stała parasza, coś w rodzaju ubikacji.
W celach umieszczano po kilkanaście osób. Kiedy więźniowie chcieli pójść spać, obracali się razem na komendę. W największej, kilkunastometrowej celi, przebywało nawet ponad 20 osób.
Jedzenie było bardzo nisko kaloryczne, porcje były głodowe, nie otrzymywaliśmy nawet wody, a w celach było gorąco.
Zimno wdzierało się do pomieszczeń przez okna z powybijanymi szybami. Widok z tych okien zasłonięto workami z ziemią, żeby uniemożliwić więźniom jakąkolwiek komunikację ze światem zewnętrznym.
W drzwiach do cel były dwa wycięcia. Przez górne podawano posiłki, dolne, czyli judasz, służyło do częstego obserwowania więźniów przez strażników.
Nie było żadnych spacerów, nie wolno było grać w jakieś prowizoryczne gry.
Do października 1945 roku przez areszt przeszło ponad 1000 osób.
Do dnia dzisiejszego na ścianach w piwnicy zachowało się mnóstwo wyrytych napisów, kalendarzy (w ten sposób więźniowie odliczali upływający czas) i rysunków. Wśród nich, można znaleźć dramatyczne słowa „Jezu wyratuj”, wiele nazwisk więzionych czy znaki krzyża. Pierwszą odkrytą inskrypcją było „Bóg, Honor, Ojczyzna”.
Na drzwiach do cel pozostały napisy wykonanymi chemicznym ołówkiem. Niektóre z nich po rosyjsku, bardzo trudne lub niemożliwe do odczytania.
Więźniowie
Wśród osadzonych byli:
Zachowane na ścianach i drzwiach cel aresztu we Włochach napisy pozwoliły na ustalenie personaliów osób tam więzionych. W IPN znajduje się dokumentacja ikonograficzna substancji zabytkowej tego aresztu. Poniżej prezentujemy niektóre z nich.
- Bolesław Piasecki - dowodził grupą wydającą pismo niepodległościowe „Alarm”. Udało mu się uniknąć kary śmierci. Po wojnie został działaczem katolickiego Stowarzyszenia Pax, był również posłem na Sejm,
- Tadeusz Maciński i Stanisław Maciński - żołnierze podziemia aresztowani we Włochach przy ul. Szopena 11,
- Władysław Szpac - ppłk adiutant gen. Berlinga, Andrzej Petrykowski, Stanisław Szopiński - oficerowie LWP, którzy ośmielili się krytykować politykę radziecką,
- Ludwik Molik - żołnierz AK, wyrył na murze celi na końcu korytarza swoje nazwisko,
- Alina Kosińska z domu Górska,
Zachowane na ścianach i drzwiach cel aresztu we Włochach napisy pozwoliły na ustalenie personaliów osób tam więzionych. W IPN znajduje się dokumentacja ikonograficzna substancji zabytkowej tego aresztu. Poniżej prezentujemy niektóre z nich.
| Sabak Zygmunt, ur. 1923 w Waliskach, pow. Mińsk Mazowiecki, aresztowany 17 marca 1945 r., przybył ze Skrobowa, 30 IX 1945 r. skierowany do Oddziału Karnego | |
| Ługowski Zygmunt, ur. 1908 r. w Wyrkach, pow. Siedlce, aresztowany 9 lipca 1945 r., 22 sierpnia 1945 r. skierowany do Więzienia Karno – Śledczego Warszawa - Praga. | |
| Mikosz Ludwik, ur. 1910, Rzeszów, aresztowany 6 kwietnia 1945 r., przybył z Rzeszowa, 3 października 1945 r. zwolniony przez kapitana Tichomirowa. | |
| Brygider Zdzisław, ur. 1911, Przemyślany woj. Tarnopol, aresztowany Lwów 12 V 1945, 4 kwietnia 1945 r. przybył z Przemyślan, 3 października 1945 r. zwolniony przez kapitana Tichomirowa. | |
pow. Lublin 5 lat więzienia z art. 57 za politykę | Wójcik Teofil, ur. 1903 r. Wielczupolle pow. Lublin, aresztowany 7 kwietnia 1945 r., przybył z Piastkowa, 2 czerwca 1945 r. skazany na 5 lat więzienia, 13 czerwca 1945 r. skierowany do Garnizonowego Więzienia Warszawa – Praga. |
20 VII – 45 | Sielicka Władysława, ur. 1926 r. w Łunińcu, woj. Pińsk, aresztowana 10 lipca 1945 r., 22 sierpnia 1945 r. skierowana do Więzienia Karno – Śledczego Warszawa – Praga. |
14 –IX – 45 pod zarzutem art. 95 | Zgierski Jan, ur. 1902 r . w Sochaczewie, aresztowany 13 września 1945 r., przybył z 36 batalionu [saperów ?], 23 listopada 1945 r. skazany na 10 lat więzienia, 10 grudnia 1945 r. skierowany do więzienia na Pradze. |
| Rożniatowski Józef, ur. 1919 r. wieś Wesoły Kut, rej. Nieczajno, obwód odeski, przybył z 2 pułku ułanów, 1 samodzielny W. D., 21 września 1945 r. skazany na 10 lat więzienia, 1 października 1945 r. skierowany do [słowo nieczytelne] wojskowej Prokuratury Garnizonowej Warszawa – Praga. | |
| Kułak Alojzen, ur. 1923 r. w Krakowie, aresztowany 1 kwietnia 1945 r., przybył z Krakowa, 3 października 1945 r. zwolniony przez kpt. Tichomirowa, | |
| Wysocki Edward, ur. 1922 r. w Dorohusku, 11.8.45 aresztowany 31 maja 1945 r., 22 października1945 r. skierowany do I przesyłkowego Pułku w Warszawie – Pradze | |
Kozłowski Na wyrok z kat Bog. Kozłowski Z Lublina 3.6.45 | Kozłowski Bogumił, ur. 1923 w Lublinie, aresztowany 22 sierpnia 1945 r., przybył z A.Ch.O. Kwatermistrzostwa, 22 sierpnia 1945 r. skierowany do Więzienia Karno – Śledczego Warszawa – Praga |
| Pisarek Stanisław, ur. 1926 r. w Masowie, powiat Garwolin, aresztowany 25 maja 1945 r., 18 lutego 1946 r. skierowany do wiezienia na Mokotowie | |
| Tarapata Józef, ur. 1923 r. w Sąsiadowicach woj. Drohobycz, aresztowany 16 czerwca 1945 r., przybył z 32 pułku piechoty, 17 sierpnia 1945 r. skierowany do więzienia Warszawa – Praga | |
Równe Lublin Piękna | Karpiński Henryk, ur. 1924 r. w Równem, przybył z pułku oficerów rezerwy 30 września 1945 r. zwolniony przez ppor. Spierańskiego |
aresztowany 10 lipca 45 r. Twarogowski Witold, ur. 1921 r. w Szwidzielni woj. pomorskie, aresztowany 10 lipca 1945 r., 22 sierpnia 1945 r. skierowany do Więzienia Karno – Śledczego Warszawa - Praga | |
Funkcjonariusze
Funkcjonariuszami działajacymi w budynku byli w większości odkomenderowani z sowieckiego kontrwywiadu wojskowego „Smiersz” lub NKWD, Rosjanami, którzy nie tylko mówili w swoim rodzimym języku, ale także chodzili w rosyjskich mundurach. Dla przeciętnego mieszkańca Włoch byli nieodróżnialni od żołnierzy NKWD. Czasami, ze względów formalnych, funkcjonariusze GZI WP narzucali na siebie płaszcze z polskimi dystynkcjami i ważniejsze przesłuchania z pomocą tłumacza odbywali w języku polskim.
Do najbardziej sadystycznych oficerów śledczych, zapamiętanych przez więźniów, zaliczali się kapitanowie Paweł Smolikow i Konstanty Spierański. Szefem aresztu był porucznik Józef Ćwirko. Ich przełożonymi byli: Piotr Kożuszko, Adam Gajewski, Iwan Poniedielnikow, Anatol Charchota. Niech nas nie zmylą polsko brzmiące nazwiska niektórych z wyżej wymienionych. Wszyscy byli obywatelem radzieckimi, choć mającymi najprawdopodobniej polskie pochodzenie.
Do najbardziej sadystycznych oficerów śledczych, zapamiętanych przez więźniów, zaliczali się kapitanowie Paweł Smolikow i Konstanty Spierański. Szefem aresztu był porucznik Józef Ćwirko. Ich przełożonymi byli: Piotr Kożuszko, Adam Gajewski, Iwan Poniedielnikow, Anatol Charchota. Niech nas nie zmylą polsko brzmiące nazwiska niektórych z wyżej wymienionych. Wszyscy byli obywatelem radzieckimi, choć mającymi najprawdopodobniej polskie pochodzenie.
Filmy i zdjęcia
Willa Jasny Dom - Katownia NKWD i UB - Historia Nieznana Zapomniana
Śladami Historii - Willa Jasny Dom ul. Świerszcza 2
Ciemna Strona Jasnego Domu
Zdjęcie na stronę południową ul. Globusowej. Na końcu ulicy widać kamienicę przy ul. Świerszcza 2. Fotografia z zimy 1940 r.
Piwnica kamienicy przy ul. Świerszcza 2, w której trzymano aresztowanych (IPN)
Oficerowie odpowiedzialni za to, co się działo w areszcie przy ul. Świerszcza 2: płk Piotr Kożuszko i płk Anatol Charchota (IPN)
Drzwi do celi w piwnicy
Napis na drzwiach celi: „Matko Boża, opiekunko nasza, wyratuj. 15.IV-15.VIII”
Widok piwnicy
Napisy na ścianach piwnicy
Napisy na ścianach piwnicy
Napisy na ścianach piwnicy
Napisy na ścianach piwnicy „Jezu Wyratuj”
Dzisiejszy stan budynku przy ul. Świerszcza 2
Uroczystość 1 marca 2016 r.
Piśmiennictwo
- Robert Gawkowski Miejsca Pamięci Narodowej w dzielnicy Włochy http://www.ud-wlochy.waw.pl/data/dataPublicator/tablice_final_net_08_02.pdf
- Robert Gawkowski Moja Dzielnica Włochy historia Włoch i Okęcia http://mbc.cyfrowemazowsze.pl/Content/6770/index.pdf
- http://www.ipn.gov.pl/pl/aktualnosci/742,Uroczyste-odsloniecie-tablicy-upamietniajacej-ofiary-komunistycznego-terroru-wie.print
- http://warszawskipis.pl/warszawa-wlochy-wykletym/
- http://wawalove.pl/O-czym-krzycza-mury-kamienicy-przy-Swierszcza-2-ZDJECIA-sl17402/foto_1
- http://warszawyhistoriaukryta.blogspot.com/2013/01/swierszcza-2-siedziba-nkwd.html
- http://politykawarszawska.pl/a/951
- http://niezlomni.com/krzyk-rozpaczy-uwieczniony-na-wieziennym-murze-zdjecia-z-sowieckiej-katowni-gdzie-przetrzymywano-nila-i-totmistrza-pileckiego/ !!!
Pytania testowe
Opracowanie streszczenia opisu, tłumaczenie na język angielski, nagranie w językach polskim i angielskim oraz obróbka nagrań i testowanie oprogramowania dofinansowano ze środków otrzymanych od Urzędu do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych w ramach zadania publicznego „Opracowanie i udostępnianie informacji multimedialnych dotyczących życiorysów żołnierzy AK i wydarzeń dotyczących Armii Krajowej z tabliczek z kodami QR”.
• Czy wiesz, że ...