Tablica na b. więzieniu NKWD, ul. Cienista 16.
Tablicę wykonano w styczniu 1993 roku z inicjatywy środowiska kombatanckiego AK. Uroczyste jej odsłonięcie i poświęcenie przez bp. Zbigniewa Kraszewskiego nastąpiło 8 maja 1993 roku. W 2001 roku tablicę odrestaurowano i uporządkowano jej otoczenie.
Miejscem opiekuje się Państwowa Szkoła Muzyczna I stopnia nr 5 im. Henryka Wieniawskiego z ul. Globusowej 24.
NKVD Prison at 16 Cienista Street
The town of Włochy was captured by the 1st Bohaterów Westerplatte Armoured Brigade on 18 January 1945. On 19 January the NKVD already seized the buildings at 14 and 16 Cienista Street. The building at no. 14 became the office of General Ivan Serov, the chief of the Soviet security authorities in Poland, while at no. 16 the interrogations were carried out. Detainees were held in the basements of both buildings.
Keeping the jail full was the job of Józef Światło, the deputy head of the 10th Department of the Ministry of Public Security. Interrogated and tortured for hours, all detainees were held in unlit cells and fed one bowl of porridge a day.
Some 2,000 people, including many Home Army soldiers, were held in the building's basements between January and April 1945. General August Fieldorf codename Nil, the head of the Home Army Headquarters Directorate of Diversion, was held in one of the cells in mid-March 1945. Still unrecognised at that time, he was soon taken away to the Ural Mountains.
On 27 March 1945 Brigadier General Leopold Okulicki codename Niedźwiadek, the last commander-in-chief of the Home Army was brought to 16 Cienista Street along with Jan Stanisław Jankowski, the government delegate for Poland, and Kazimierz Pużak, the chairmen of the Council of National Unity.
The other leaders of the Polish Underground State were brought here on 28 March. After several hours of interrogation, they were taken to the Okęcie airfield and flown to the Lubianka prison. Other inmates were sent either to the camp in Rembertów or to the NKVD prison at 10 Strzelecka Street in Warsaw. Some were sent to gulags deep inside the USSR.
The NKVD operated at Cienista Street until April 1945.
Budynek przy ul. Cienistej 16
Budynek przy ul. Cienistej 16
http://www.wlochy.org.pl/kula/kula-kwiecien-2015.pdf
Położenie budynku przy ul. Cienistej 16
https://www.miplo.pl/point.php?&p=WdZR8QI3&c=527
Budynek przy ul. Cienistej 14
http://www.warszawskie-mozaiki.pl/2014/08/ulica-cienista-wochy.html
Obelisk poświęcony ofiarom władz komunistycznych.
Napis na obelisku brzmi: „Pamięci patriotów polskich więzionych, torturowanych i mordowanych w siedzibie NKWD we Włochach od stycznia do kwietnia 1945 roku przez funkcjonariuszy NKWD i UBP. Tym wszystkim, którzy byli deportowani do więzień i obozów sowieckich”.
Obelisk znajduje się w Parku Kombatantów niedaleko budynków przy ul. Cienistej 14 i 16, w których mieściła się siedziba NKWD.
Opracowanie streszczenia opisu, tłumaczenie na język angielski, nagranie w językach polskim i angielskim oraz obróbka nagrań i testowanie oprogramowania dofinansowano ze środków otrzymanych od Urzędu do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych w ramach zadania publicznego „Opracowanie i udostępnianie informacji multimedialnych dotyczących życiorysów żołnierzy AK i wydarzeń dotyczących Armii Krajowej z tabliczek z kodami QR”.
• Czy wiesz, że ...
Więzienie NKWD przy ul. Cienista 16
Tablica na b. więzieniu NKWD, ul. Cienista 16.
Tablicę wykonano w styczniu 1993 roku z inicjatywy środowiska kombatanckiego AK. Uroczyste jej odsłonięcie i poświęcenie przez bp. Zbigniewa Kraszewskiego nastąpiło 8 maja 1993 roku. W 2001 roku tablicę odrestaurowano i uporządkowano jej otoczenie.
Miejscem opiekuje się Państwowa Szkoła Muzyczna I stopnia nr 5 im. Henryka Wieniawskiego z ul. Globusowej 24.
The town of Włochy was captured by the 1st Bohaterów Westerplatte Armoured Brigade on 18 January 1945. On 19 January the NKVD already seized the buildings at 14 and 16 Cienista Street. The building at no. 14 became the office of General Ivan Serov, the chief of the Soviet security authorities in Poland, while at no. 16 the interrogations were carried out. Detainees were held in the basements of both buildings.
Keeping the jail full was the job of Józef Światło, the deputy head of the 10th Department of the Ministry of Public Security. Interrogated and tortured for hours, all detainees were held in unlit cells and fed one bowl of porridge a day.
Some 2,000 people, including many Home Army soldiers, were held in the building's basements between January and April 1945. General August Fieldorf codename Nil, the head of the Home Army Headquarters Directorate of Diversion, was held in one of the cells in mid-March 1945. Still unrecognised at that time, he was soon taken away to the Ural Mountains.
On 27 March 1945 Brigadier General Leopold Okulicki codename Niedźwiadek, the last commander-in-chief of the Home Army was brought to 16 Cienista Street along with Jan Stanisław Jankowski, the government delegate for Poland, and Kazimierz Pużak, the chairmen of the Council of National Unity.
The other leaders of the Polish Underground State were brought here on 28 March. After several hours of interrogation, they were taken to the Okęcie airfield and flown to the Lubianka prison. Other inmates were sent either to the camp in Rembertów or to the NKVD prison at 10 Strzelecka Street in Warsaw. Some were sent to gulags deep inside the USSR.
The NKVD operated at Cienista Street until April 1945.
Zorganizowanie więzienia
18 stycznia 1945 roku Włochy zostały zajęte przez 1. Brygadę Pancerną im. Bohaterów Westerplatte. Z racji małych zniszczeń w stosunku do ruin pozostałych w Warszawie, był to atrakcyjny teren do zakwaterowania wojska.
W związku z tym we Włochach znalazły zakwaterowanie Naczelne Dowództwo WP, przedstawicielstwo NKWD na Polskę, oraz Główny Zarząd Informacji Naczelnego Dowództwa Wojska Polskiego.
19 stycznia 1945 r. NKWD zajęło budynki przy ul. Cienistej 14 i 16, po wykwaterowaniu mieszkających tam Włochowian.
Budynek pod numerem 14 był własnością architekta Eugeniusza Wolskiego. W budynku tym mieszkał m.in. ceniony i znany we Włochach doktor Stefan A. Śnigurowicz, aresztowany w styczniu 1945 i przetrzymywany w piwnicach „swojego” domu.
W domu pod nr 14 rezydował szef sowieckich organów bezpieczeństwa na terenie ziem polskich, generał pułkownik Iwan Aleksandrowicz Sierow vel Iwanow, natomiast w domu nr 16 były prowadzone przesłuchania.
W piwnicach obu budynków przetrzymywano aresztowane osoby.
W związku z tym we Włochach znalazły zakwaterowanie Naczelne Dowództwo WP, przedstawicielstwo NKWD na Polskę, oraz Główny Zarząd Informacji Naczelnego Dowództwa Wojska Polskiego.
19 stycznia 1945 r. NKWD zajęło budynki przy ul. Cienistej 14 i 16, po wykwaterowaniu mieszkających tam Włochowian.
Budynek pod numerem 14 był własnością architekta Eugeniusza Wolskiego. W budynku tym mieszkał m.in. ceniony i znany we Włochach doktor Stefan A. Śnigurowicz, aresztowany w styczniu 1945 i przetrzymywany w piwnicach „swojego” domu.
W domu pod nr 14 rezydował szef sowieckich organów bezpieczeństwa na terenie ziem polskich, generał pułkownik Iwan Aleksandrowicz Sierow vel Iwanow, natomiast w domu nr 16 były prowadzone przesłuchania.
W piwnicach obu budynków przetrzymywano aresztowane osoby.
Funkcjonowanie więzienia
Zapełnianiem aresztu przy ul. Cienistej zajmował się ze zbrodniczą gorliwością Józef Światło, wicedyrektor Departamentu X Ministerstwa Bezpieczeństwa Publicznego, wówczas w stopniu porucznika.
Aresztowanych przez wiele godzin przesłuchiwano i katowano. Wszyscy przebywali w nieoświetlonych celach, karmieni zwykle miską kaszy dziennie.
Od stycznia do kwietnia 1945 r. w piwnicach budynku przetrzymywano łącznie ok. 2000 osób. Byli wśród nich byli żołnierze Armii Krajowej, przywódcy Podziemnego Państwa Polskiego oraz ludność cywilna z Włoch, Ursusa, Piastowa, Pruszkowa, Ożarowa, Piaseczna i okolic.
W więziennej celi był przetrzymywany był w połowie marca 1945 roku wtedy nierozpoznany szef Kedywu KG AK gen. August Fieldorf pseud. „Nil”, którego wkrótce wywieziono na Ural.
27 marca 1945 roku przywieziono na Cienistą 16 ostatniego dowódcę AK gen. bryg Leopola Okulickiego pseud. "Niedźwiadek", delegata Rządu na Kraj wicepremiera Stanisława Jana Jankowskiego oraz przewodniczącego Rady Jedności Narodowej Kazimierza Pużaka.
Następnego dnia - 28 marca 1945 r. - przywieziono pozostałych 13 przywódców podziemnego państwa polskiego.
27 jak i 28 marca po kilku godzinach przesłuchań przewożono osoby z tej grupy na lotnisko Okęcie i stamtąd transportowano lotem do więzienia na Łubiance w Moskwie.
Pozostali więźniowie byli wysyłani do obozu w Rembertowie albo do więzienia NKWD w Warszawie przy ul.Strzeleckiej 10 (Praga). Z tych obydwu miejsc wysłano część osób do łagrów w głąb ZSRR.
Więzieni byli także:
Przez piwnice w budynku przy Cienistej 16 przewinęło się ok.2000 osób. Jednorazowo w piwnicach przy domach Cienista 14 i 16 było 60 - 100 osób.
W piwnicach wykonywano także wyroki śmierci na przetrzymywanych osobach. 25 stycznia 1945 roku podczas śledztwa został zastrzelony ppor. AK z obwodu „Obroża” Włodzimierz Merwiński.
NKWD działało przy ul. Cienistej do kwietnia 1945 roku.
Aresztowanych przez wiele godzin przesłuchiwano i katowano. Wszyscy przebywali w nieoświetlonych celach, karmieni zwykle miską kaszy dziennie.
Od stycznia do kwietnia 1945 r. w piwnicach budynku przetrzymywano łącznie ok. 2000 osób. Byli wśród nich byli żołnierze Armii Krajowej, przywódcy Podziemnego Państwa Polskiego oraz ludność cywilna z Włoch, Ursusa, Piastowa, Pruszkowa, Ożarowa, Piaseczna i okolic.
W więziennej celi był przetrzymywany był w połowie marca 1945 roku wtedy nierozpoznany szef Kedywu KG AK gen. August Fieldorf pseud. „Nil”, którego wkrótce wywieziono na Ural.
27 marca 1945 roku przywieziono na Cienistą 16 ostatniego dowódcę AK gen. bryg Leopola Okulickiego pseud. "Niedźwiadek", delegata Rządu na Kraj wicepremiera Stanisława Jana Jankowskiego oraz przewodniczącego Rady Jedności Narodowej Kazimierza Pużaka.
Następnego dnia - 28 marca 1945 r. - przywieziono pozostałych 13 przywódców podziemnego państwa polskiego.
27 jak i 28 marca po kilku godzinach przesłuchań przewożono osoby z tej grupy na lotnisko Okęcie i stamtąd transportowano lotem do więzienia na Łubiance w Moskwie.
Pozostali więźniowie byli wysyłani do obozu w Rembertowie albo do więzienia NKWD w Warszawie przy ul.Strzeleckiej 10 (Praga). Z tych obydwu miejsc wysłano część osób do łagrów w głąb ZSRR.
Więzieni byli także:
- mjr Hanna Łukaszewicz z Biura Informacji i Propagandy KG AK,
- mjr Henryk Odyniec-Dobrowolski („Doliwa”), szef sztabu podokręgu Warszawa–Zachód AK,
- Jan Hoppe, były poseł, wiceprezes konspiracyjnego Stronnictwa Pracy,
- sanitariuszka AK Wanda Niska, która z siedziby NKWD została zesłana w głąb ZSRR
- doktor Stefan A. Śnigurowicz - po odważnej interwencji wielu włochowian został on po ośmiu dniach zwolniony.
Przez piwnice w budynku przy Cienistej 16 przewinęło się ok.2000 osób. Jednorazowo w piwnicach przy domach Cienista 14 i 16 było 60 - 100 osób.
W piwnicach wykonywano także wyroki śmierci na przetrzymywanych osobach. 25 stycznia 1945 roku podczas śledztwa został zastrzelony ppor. AK z obwodu „Obroża” Włodzimierz Merwiński.
NKWD działało przy ul. Cienistej do kwietnia 1945 roku.
Wspomnienia więźniów
Stefan Aleksander Śnigurowicz
19 stycznia zostaliśmy w ciągu godziny brutalnie wyrzuceni z zajmowanego domu, w którym upatrzyło sobie siedzibę osławione NKWD. Zabrawszy tylko najkonieczniejsze rzeczy osobiste i pościel, znaleźliśmy azyl u wujostwa Frońskich, którzy odstąpili nam jeden pokój. Nie zagrzałem miejsca w tej nowej naszej siedzibie, bo na drugi dzień po przenosinach zostałem podstępnie zwabiony do siedziby NKWD i aresztowany. Przeżyłem 8 ciężkich dni we własnej piwnicy razem z siedemnastoma aresztowanymi akowcami, a metody obchodzenia się funkcjonariuszy tej osławionej instytucji z aresztowanymi Polakami nie będę opisywać, bo nawet teraz po kilku dziesiątkach lat wspomnienia te są dla mnie nader przykre. Obchodzono się ze mną jak ze zbrodniarzem, a wyzwiska takie jak „ty swołocz z AK” były jeszcze bardzo salonowe.
Tadeusz Bobrowski „Witeź”
W czasie okupacji zaangażował się w działalność podziemną w ramach AK, służąc w oddziale pod dowództwem por. Tadeusza Fabiana „Broda” w Pruszkowie.
Został aresztowany przez NKWD w marcu 1945 r. Powodem zatrzymania było podejrzenie o wydawanie i kolportowanie „wrogiego pisma” o treści antysowieckiej.
Po przesłuchaniu w placówce NKWD przy ul. ulicy Klonowej w Pruszkowie został przewieziony do placówki NKWD przy ul. Cienistej we Włochach, która notabene bardzo skutecznie działała przeciwko podziemiu niepodległościowemu w okolicach Warszawy, gdzie przeniosła się duża część działaczy podziemia, po upadku Powstania Warszawskiego. Tam po raz pierwszy jego uwagę: „zwrócił szczupły ciemnowłosy Pan o bystrym spojrzeniu[...]. Później to sobie uświadomiłem - to był człowiek niezniewolony przez strach- nazywał się Walenty Gdanicki [gen. August Emil Fieldorf „Nil”- przy. A.C.] [...] Może właśnie wśród innych wypłoszonych, tak mnie zafascynował a może coś innego nieokreślonego, czego wtedy nie umiałem sprecyzować”.
Cała relacja
19 stycznia zostaliśmy w ciągu godziny brutalnie wyrzuceni z zajmowanego domu, w którym upatrzyło sobie siedzibę osławione NKWD. Zabrawszy tylko najkonieczniejsze rzeczy osobiste i pościel, znaleźliśmy azyl u wujostwa Frońskich, którzy odstąpili nam jeden pokój. Nie zagrzałem miejsca w tej nowej naszej siedzibie, bo na drugi dzień po przenosinach zostałem podstępnie zwabiony do siedziby NKWD i aresztowany. Przeżyłem 8 ciężkich dni we własnej piwnicy razem z siedemnastoma aresztowanymi akowcami, a metody obchodzenia się funkcjonariuszy tej osławionej instytucji z aresztowanymi Polakami nie będę opisywać, bo nawet teraz po kilku dziesiątkach lat wspomnienia te są dla mnie nader przykre. Obchodzono się ze mną jak ze zbrodniarzem, a wyzwiska takie jak „ty swołocz z AK” były jeszcze bardzo salonowe.
Tadeusz Bobrowski „Witeź”
W czasie okupacji zaangażował się w działalność podziemną w ramach AK, służąc w oddziale pod dowództwem por. Tadeusza Fabiana „Broda” w Pruszkowie.
Został aresztowany przez NKWD w marcu 1945 r. Powodem zatrzymania było podejrzenie o wydawanie i kolportowanie „wrogiego pisma” o treści antysowieckiej.
Po przesłuchaniu w placówce NKWD przy ul. ulicy Klonowej w Pruszkowie został przewieziony do placówki NKWD przy ul. Cienistej we Włochach, która notabene bardzo skutecznie działała przeciwko podziemiu niepodległościowemu w okolicach Warszawy, gdzie przeniosła się duża część działaczy podziemia, po upadku Powstania Warszawskiego. Tam po raz pierwszy jego uwagę: „zwrócił szczupły ciemnowłosy Pan o bystrym spojrzeniu[...]. Później to sobie uświadomiłem - to był człowiek niezniewolony przez strach- nazywał się Walenty Gdanicki [gen. August Emil Fieldorf „Nil”- przy. A.C.] [...] Może właśnie wśród innych wypłoszonych, tak mnie zafascynował a może coś innego nieokreślonego, czego wtedy nie umiałem sprecyzować”.
Cała relacja
Zdjęcia
Budynek przy ul. Cienistej 16
Budynek przy ul. Cienistej 16
http://www.wlochy.org.pl/kula/kula-kwiecien-2015.pdf
Położenie budynku przy ul. Cienistej 16
https://www.miplo.pl/point.php?&p=WdZR8QI3&c=527
Budynek przy ul. Cienistej 14
http://www.warszawskie-mozaiki.pl/2014/08/ulica-cienista-wochy.html
Obelisk poświęcony ofiarom władz komunistycznych.
Napis na obelisku brzmi: „Pamięci patriotów polskich więzionych, torturowanych i mordowanych w siedzibie NKWD we Włochach od stycznia do kwietnia 1945 roku przez funkcjonariuszy NKWD i UBP. Tym wszystkim, którzy byli deportowani do więzień i obozów sowieckich”.
Obelisk znajduje się w Parku Kombatantów niedaleko budynków przy ul. Cienistej 14 i 16, w których mieściła się siedziba NKWD.
Piśmiennictwo
- Robert Gawkowski Miejsca Pamięci Narodowej w dzielnicy Włochy http://www.ud-wlochy.waw.pl/data/dataPublicator/tablice_final_net_08_02.pdf
- Robert Gawkowski Moja Dzielnica Włochy historia Włoch i Okęcia http://mbc.cyfrowemazowsze.pl/Content/6770/index.pdf
- http://www.warszawskie-mozaiki.pl/2014/08/ulica-cienista-wochy.html
- http://www.shinden.org/modele/gallery/m58/index_i.php?position=0.3.101.8&dlevel=2
- http://mbc.cyfrowemazowsze.pl/Content/6773/index.pdf
- http://www.ibprs.pl/ak_obroza_kampinos/377.html
- http://mbc.cyfrowemazowsze.pl/Content/6773
Pytania testowe
Opracowanie streszczenia opisu, tłumaczenie na język angielski, nagranie w językach polskim i angielskim oraz obróbka nagrań i testowanie oprogramowania dofinansowano ze środków otrzymanych od Urzędu do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych w ramach zadania publicznego „Opracowanie i udostępnianie informacji multimedialnych dotyczących życiorysów żołnierzy AK i wydarzeń dotyczących Armii Krajowej z tabliczek z kodami QR”.
• Czy wiesz, że ...