Głaz-pomnik upamiętniający płk. Antoniego Żurowskiego umiejscowiony na środku skweru Jego imienia, usytuowanego pomiędzy ul. 11-ego Listopada, Inżynierską i Ratuszową.
Pomnik powstał z inicjatywy Światowego Związku Żołnierzy AK, a zaprojektował go Zdzisław Bogajewicz.
Colonel Antoni Żurowski
Antoni Żurowski–codename of Papierz, Andrzej, Bober, Blacharski–was born on 13 June 1898. From June 1917 to March 1918 he was a member of the Polish Military Organisation in Smoleńsk. In May 1918 he enlisted in 11th Polish Rifleman’s Regiment. He fought in both the Polish-Ukrainian War and the Polish-Soviet War. In 1932 he was promoted to the rank of captain. In 1938, by this time as major, he assumed command of the Bereźne Border Protection Corps Battalion in Ludwipol (currently Sosnove) which he commanded in September 1939.
After the end of the war he managed to get to Warsaw and established contact with the commandant of the Praga Area Service for Poland's Victory (SZP). He took the post of deputy for organisational and tactical matters, assuming the codename of Blacharski. After the transformation of the SZP into the Union of Armed Struggle (ZWZ) he was active in the organisation in different posts. Among others he organised the collection of airdrops from the West. In November 1943 he was promoted to the rank of lieutenant colonel. At the beginning of 1944 he assumed the post of the commandant of VI Area division. During the Uprising he was in charge of military operations in Praga, which he stopped after five days and ordered his troops to go underground and make their way to the left bank of the River Vistula. After Praga was liberated he met with General Kieniewicz, General Berling’s deputy, and issued an appeal calling his soldiers to come out and join the ranks of the regular army. Following a series of arrests of his former soldiers he broke off the talks and went into hiding again.
On 27 November 1944 he was arrested by the Polish Department of Public Security and after interrogation he ended up in a torture cell in Lublin. In 1945 he was sentenced to death twice. The sentence was commuted to 10 years imprisonment. On 26 July 1945 he was rescued from a transport van together with a large group of Home Army officers and soldiers. He returned to Warsaw. For 11 years he lived under false names. The Supreme Court later rehabilitated him on 1 December 1958.
In subsequent years he was active in the Praga Circle of Home Army Veterans. He gave historical lectures and wrote memoirs. From28 November 1983 he served as chairman of the Home Army VI Praga Area Community. He died on 29 July 1988.
Antoni Żurowski w stopniu kapitana – zdjęcie przedwojenne
Antoni Żurowski po zakończeniu wojny
Maria Irena Żurowska z domu Bielawska, żona pułkownika, łączniczka AK, ps. "Słucz".
Tablica na głazie-pomniku
Tablica pamięci płk. Antoniego Żurowskiego
Budynek Ratusza dzielnicy Praga Południe.przy ul. Grochowskiej 274
Umieszczona została w 1998 r.
Na tablicy jest błąd: Antoni Władysław Żurowski objął komendę 6. Obwodu w dniu 2 lutego 1944 roku po aresztowaniu w mieszkaniu na Brzeskiej 19 Zygmunta Rylskiego "Hańcza", który był Komendantem od sierpnia 1942 roku do 2 lutego 1944 r. Natomiast Antoni Żurowski był zastępcą Komendanta od listopada 1942 roku do dnia aresztowania "Hańczy".
Opracowanie streszczenia opisu, tłumaczenie na język angielski, nagranie w językach polskim i angielskim oraz obróbka nagrań i testowanie oprogramowania dofinansowano ze środków otrzymanych od Urzędu do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych w ramach zadania publicznego „Opracowanie i udostępnianie informacji multimedialnych dotyczących życiorysów żołnierzy AK i wydarzeń dotyczących Armii Krajowej z tabliczek z kodami QR”.
• Czy wiesz, że ...
Głaz-pomnik upamiętniający płk Antoniego Żurowskiego
Antoni Żurowski ps. Papierz, Andrzej, Bober, Blacharski (ur. 13 czerwca 1898 w Iłży, zm. 29 lipca 1988 w Pruszkowie) – podpułkownik piechoty Wojska Polskiego, podczas Powstania Warszawskiego komendant Obwodu VI – Praga Armii Krajowej.Głaz-pomnik upamiętniający płk. Antoniego Żurowskiego umiejscowiony na środku skweru Jego imienia, usytuowanego pomiędzy ul. 11-ego Listopada, Inżynierską i Ratuszową.
Pomnik powstał z inicjatywy Światowego Związku Żołnierzy AK, a zaprojektował go Zdzisław Bogajewicz.
Antoni Żurowski–codename of Papierz, Andrzej, Bober, Blacharski–was born on 13 June 1898. From June 1917 to March 1918 he was a member of the Polish Military Organisation in Smoleńsk. In May 1918 he enlisted in 11th Polish Rifleman’s Regiment. He fought in both the Polish-Ukrainian War and the Polish-Soviet War. In 1932 he was promoted to the rank of captain. In 1938, by this time as major, he assumed command of the Bereźne Border Protection Corps Battalion in Ludwipol (currently Sosnove) which he commanded in September 1939.
After the end of the war he managed to get to Warsaw and established contact with the commandant of the Praga Area Service for Poland's Victory (SZP). He took the post of deputy for organisational and tactical matters, assuming the codename of Blacharski. After the transformation of the SZP into the Union of Armed Struggle (ZWZ) he was active in the organisation in different posts. Among others he organised the collection of airdrops from the West. In November 1943 he was promoted to the rank of lieutenant colonel. At the beginning of 1944 he assumed the post of the commandant of VI Area division. During the Uprising he was in charge of military operations in Praga, which he stopped after five days and ordered his troops to go underground and make their way to the left bank of the River Vistula. After Praga was liberated he met with General Kieniewicz, General Berling’s deputy, and issued an appeal calling his soldiers to come out and join the ranks of the regular army. Following a series of arrests of his former soldiers he broke off the talks and went into hiding again.
On 27 November 1944 he was arrested by the Polish Department of Public Security and after interrogation he ended up in a torture cell in Lublin. In 1945 he was sentenced to death twice. The sentence was commuted to 10 years imprisonment. On 26 July 1945 he was rescued from a transport van together with a large group of Home Army officers and soldiers. He returned to Warsaw. For 11 years he lived under false names. The Supreme Court later rehabilitated him on 1 December 1958.
In subsequent years he was active in the Praga Circle of Home Army Veterans. He gave historical lectures and wrote memoirs. From28 November 1983 he served as chairman of the Home Army VI Praga Area Community. He died on 29 July 1988.
Okres przedwojenny
Od czerwca 1917 do marca 1918 był członkiem Polskiej Organizacji Wojskowej w Smoleńsku. W maju 1918 został żołnierzem 11 Pułku Strzelców Polskich 3 DSP I Korpusu Polskiego gen. Józefa Dowbor-Muśnickiego. Po rozbrojeniu korpusu przez Niemców w maju 1918 wyjechał do Warszawy.
W listopadzie 1918 uczestniczył w rozbrajaniu Niemców w Warszawie i Austriaków w Radomiu. Walczył w wojnie polsko-ukraińskiej i polsko-bolszewickiej, ranny w obronie Warszawy w sierpniu 1918.
W okresie II RP brał udział w wielu kursach specjalistycznych (kurs topograficzno-opisowy, kurs obsługi CKM i broni pancernej, kurs unifikacyjny dla oficerów sztabowych). W 1932 roku awansowany został na kapitana. Rok przed wybuchem wojny skierowany do Korpusu Ochrony Pogranicza, awansowany na majora, objął dowództwo nad Batalionem KOP „Bereźne”.
stacjonującym w Ludwipolu (obecnie Sosnowe, na terenie zachodniej Ukrainy).
W listopadzie 1918 uczestniczył w rozbrajaniu Niemców w Warszawie i Austriaków w Radomiu. Walczył w wojnie polsko-ukraińskiej i polsko-bolszewickiej, ranny w obronie Warszawy w sierpniu 1918.
W okresie II RP brał udział w wielu kursach specjalistycznych (kurs topograficzno-opisowy, kurs obsługi CKM i broni pancernej, kurs unifikacyjny dla oficerów sztabowych). W 1932 roku awansowany został na kapitana. Rok przed wybuchem wojny skierowany do Korpusu Ochrony Pogranicza, awansowany na majora, objął dowództwo nad Batalionem KOP „Bereźne”.
stacjonującym w Ludwipolu (obecnie Sosnowe, na terenie zachodniej Ukrainy).
Okres wojny
We wrześniu 1939 dowodził odtworzonym batalionem KOP "Bereźne", gdzie od agresji ZSRR na Polskę stawia opór sowieckiemu najeźdźcy. Żołnierze mjr. Żurowskiego nie dali się zaskoczyć i stawili silny opór Armii Czerwonej odpierając skutecznie jej ataki. Następnie walczył w składzie Grupy KOP gen. Wilhelma Orlik-Rückemanna. Bierze udział w wielu potyczkach i bitwach m.in. pod Bereźnem, Stepaniem, Rafałówką i Maniewiczami, pod Ratnem, pod Wytycznem i w bitwie pod Kockiem w składzie SGO "Polesie".
Po zakończeniu działań wojennych na przełomie września i października nie poszedł do niewoli i nie złożył broni – przedarł się do Warszawy i nawiązał kontakt z komendantem Obwodu Praga Służby Zwycięstwa Polski (SZP) – podpułkownikiem Konradem Szramką Gliszczyńskim ps. „Zawisza”. Na jego prośbę objął funkcję jego zastępcy d.s. organizacyjno-taktycznych, przyjmując pseudonim „Blacharski”. Brał udział w przekształceniu SZP w Związek Walki Zbrojnej (ZWZ) i działał w ZWZ na różnych stanowiskach. Od 1942 roku zajmował się organizowaniem przyjmowania zrzutów z Zachodu – w tym samym czasie ZWZ został zamieniony na Armię Krajową (AK) rozkazem gen. Władysława Sikorskiego. Rok później, 11 listopada 1943 roku został awansowany do stopnia podpułkownika.
Po aresztowaniu 2 lutego 1944 roku Zygmunta Ścibor-Rylskiego ps. „Hańcza”, komendanta Obwodu VI-Praga, objął jego funkcję. (5) Podczas Powstania Warszawskiego był dowódcą walk na terenie Pragi. Pod swoją komendą w jego czasie miał 6-7 tys. ludzi – bardzo słabo uzbrojonych: dysponowali oni 300 sztukami broni długiej, 13 karabinami maszynowymi (co dwudziesty mógł podjąć walkę z bronią). Reszta dysponowała butelkami z benzyną i kamieniami.
Mimo tak niewielkiej liczby uzbrojenia walki odbywały się w całym rejonie. Zaczęły się od zaatakowania gmachu Dyrekcji Kolei, placówek policji, szkół na Bródnie i w Golędzinowie. Powstańcom udało się uderzyć na niemieckie koszary znajdujące się przy ul. 11-go listopada. Podczas walk zginęło ok. 500 powstańców. Było to spowodowane tym, że Żurowski miał do czynienia z frontowymi oddziałami wojskowymi, a nie – jak na lewobrzeżnej części Warszawy – z oddziałami policyjnymi. Dowództwo Powstania przewidywało, że Praga zostanie wyzwolona przez wojska radzickie w ciągu trzech dni. Tak się jednak nie stało. Po pięciu dniach walk, obawiając się dużych strat w ludności cywilnej, w porozumieniu z dowódcą Powstania gen. Antonim Chruścielem ps. „Monter” Żurowski postanowił przerwać Powstanie. W dniu 6 sierpnia 1944 roku walki ustały – na szczęście Niemcy nie odpowiedzieli represjami. Nie wiadomo do końca, dlaczego tak się stało – istnieją relacje mówiące o tajnych rokowaniach między powstańcami i Niemcami, w których brali udział księża z kościoła pod wezwaniem Najczystszego Serca Marii przy pl. Szembeka. Żurowski nakazał swoim oddziałom przejście na powrót do konspiracji i przedostanie się na lewy brzeg Wisły celem wspomożenia oddziałów walczących na terenie Mokotowa, Czerniakowa, Sadyby i Puszczy Kampinoskiej.
Po wyzwoleniu Pragi odbywa spotkanie z zastępcą gen. Berlinga - gen. Kieniewiczem. W rezultacie rozmów wydaje odezwę do swoich żołnierzy w której wzywa do ujawnienia się w wstępowania w szeregi regularnego wojska. Odezwę rozplakatowano na Pradze i opublikowano w organie PKWN "Rzeczypospolita". Gen. Berling zaproponował płk Żurowskiemu stanowisko zastępcy dowódcy 4. dywizji piechoty WP. Berling podjął również inicjatywę sformowania z podległych Żurowskiemu żołnierzy samodzielnego 36. pułku. Po odejściu Berlinga z funkcji dowódcy 1 Armii WP i akcji aresztowań podjętej wobec byłych żołnierzy Żurowskiego zrywa on rozmowy i ponownie schodzi do podziemia (ukrywa się w Józefowie).
Niedługo później (27 listopada 1944 roku) został aresztowany przez Resort Bezpieczeństwa Publicznego. Po odmowie współpracy przekazany do katowni w Otwocku. Przesłuchiwany przez Józefa Światło z grupą specjalną UB, następnie przetransportowany do katowni w Lublinie.
Po zakończeniu działań wojennych na przełomie września i października nie poszedł do niewoli i nie złożył broni – przedarł się do Warszawy i nawiązał kontakt z komendantem Obwodu Praga Służby Zwycięstwa Polski (SZP) – podpułkownikiem Konradem Szramką Gliszczyńskim ps. „Zawisza”. Na jego prośbę objął funkcję jego zastępcy d.s. organizacyjno-taktycznych, przyjmując pseudonim „Blacharski”. Brał udział w przekształceniu SZP w Związek Walki Zbrojnej (ZWZ) i działał w ZWZ na różnych stanowiskach. Od 1942 roku zajmował się organizowaniem przyjmowania zrzutów z Zachodu – w tym samym czasie ZWZ został zamieniony na Armię Krajową (AK) rozkazem gen. Władysława Sikorskiego. Rok później, 11 listopada 1943 roku został awansowany do stopnia podpułkownika.
Po aresztowaniu 2 lutego 1944 roku Zygmunta Ścibor-Rylskiego ps. „Hańcza”, komendanta Obwodu VI-Praga, objął jego funkcję. (5) Podczas Powstania Warszawskiego był dowódcą walk na terenie Pragi. Pod swoją komendą w jego czasie miał 6-7 tys. ludzi – bardzo słabo uzbrojonych: dysponowali oni 300 sztukami broni długiej, 13 karabinami maszynowymi (co dwudziesty mógł podjąć walkę z bronią). Reszta dysponowała butelkami z benzyną i kamieniami.
Mimo tak niewielkiej liczby uzbrojenia walki odbywały się w całym rejonie. Zaczęły się od zaatakowania gmachu Dyrekcji Kolei, placówek policji, szkół na Bródnie i w Golędzinowie. Powstańcom udało się uderzyć na niemieckie koszary znajdujące się przy ul. 11-go listopada. Podczas walk zginęło ok. 500 powstańców. Było to spowodowane tym, że Żurowski miał do czynienia z frontowymi oddziałami wojskowymi, a nie – jak na lewobrzeżnej części Warszawy – z oddziałami policyjnymi. Dowództwo Powstania przewidywało, że Praga zostanie wyzwolona przez wojska radzickie w ciągu trzech dni. Tak się jednak nie stało. Po pięciu dniach walk, obawiając się dużych strat w ludności cywilnej, w porozumieniu z dowódcą Powstania gen. Antonim Chruścielem ps. „Monter” Żurowski postanowił przerwać Powstanie. W dniu 6 sierpnia 1944 roku walki ustały – na szczęście Niemcy nie odpowiedzieli represjami. Nie wiadomo do końca, dlaczego tak się stało – istnieją relacje mówiące o tajnych rokowaniach między powstańcami i Niemcami, w których brali udział księża z kościoła pod wezwaniem Najczystszego Serca Marii przy pl. Szembeka. Żurowski nakazał swoim oddziałom przejście na powrót do konspiracji i przedostanie się na lewy brzeg Wisły celem wspomożenia oddziałów walczących na terenie Mokotowa, Czerniakowa, Sadyby i Puszczy Kampinoskiej.
Po wyzwoleniu Pragi odbywa spotkanie z zastępcą gen. Berlinga - gen. Kieniewiczem. W rezultacie rozmów wydaje odezwę do swoich żołnierzy w której wzywa do ujawnienia się w wstępowania w szeregi regularnego wojska. Odezwę rozplakatowano na Pradze i opublikowano w organie PKWN "Rzeczypospolita". Gen. Berling zaproponował płk Żurowskiemu stanowisko zastępcy dowódcy 4. dywizji piechoty WP. Berling podjął również inicjatywę sformowania z podległych Żurowskiemu żołnierzy samodzielnego 36. pułku. Po odejściu Berlinga z funkcji dowódcy 1 Armii WP i akcji aresztowań podjętej wobec byłych żołnierzy Żurowskiego zrywa on rozmowy i ponownie schodzi do podziemia (ukrywa się w Józefowie).
Niedługo później (27 listopada 1944 roku) został aresztowany przez Resort Bezpieczeństwa Publicznego. Po odmowie współpracy przekazany do katowni w Otwocku. Przesłuchiwany przez Józefa Światło z grupą specjalną UB, następnie przetransportowany do katowni w Lublinie.
Okres powojenny
W 1945 roku został dwukrotnie skazany na karę śmierci – w czerwcu 1945 roku prawem łaski gen. Mariana Spychalskiego, Naczelnego Dowódcy WP, wyrok ten zamieniony został na 10 lat więzienia. 26 lipca 1945 zostaje odbity w czasie transportu wraz z dużą grupą przewożonych oficerów i żołnierzy AK. Akcję przeprowadził oddział "Świta" – grupa "Orlika (Marian Bernaciak) z WiN. Po ciężkiej chorobie płk Żurowski powrócił do Warszawy.
Przez 11 lat Żurowski musiał się ukrywać pod fałszywymi nazwiskami. Sąd Najwyższy na skutek rewizji nadzwyczajnej uchylił wyrok i zrehabilitował Żurowskiego 1 grudnia 1958 roku.
Okres PRL to dla płk. Antoniego Żurowskiego działalność w Kole Żołnierzy AK-Praga, wykłady historyczne, pisanie wspomnień i weryfikacja odznaczeń. Od 28 listopada 1983 r. pełnił funkcję przewodniczącego Środowiska Żołnierzy Armii Krajowej 6. Obwodu Praga.
Zmarł w Pruszkowie 29 lipca 1988 roku, pochowano go na cmentarzu w Brwinowie, w grobie rodzinnym jego żony, Marii Ireny Żurowskiej z domu Bielawskiej.
Przez 11 lat Żurowski musiał się ukrywać pod fałszywymi nazwiskami. Sąd Najwyższy na skutek rewizji nadzwyczajnej uchylił wyrok i zrehabilitował Żurowskiego 1 grudnia 1958 roku.
Okres PRL to dla płk. Antoniego Żurowskiego działalność w Kole Żołnierzy AK-Praga, wykłady historyczne, pisanie wspomnień i weryfikacja odznaczeń. Od 28 listopada 1983 r. pełnił funkcję przewodniczącego Środowiska Żołnierzy Armii Krajowej 6. Obwodu Praga.
Zmarł w Pruszkowie 29 lipca 1988 roku, pochowano go na cmentarzu w Brwinowie, w grobie rodzinnym jego żony, Marii Ireny Żurowskiej z domu Bielawskiej.
Odznaczenia
Za działalność w czasie II wojny światowej:
- Srebrny Krzyż Orderu Virtuti Militari
- Krzyż Walecznych - pięciokrotnie
- Krzyż Niepodległości
- Złoty Krzyż Zasługi z Mieczami
- Medal Wojska Polskiego - czterokrotnie
- Krzyż Armii Krajowej
- Warszawski Krzyż Powstańczy
- Krzyż Partyzancki.
Zdjęcia
Antoni Żurowski w stopniu kapitana – zdjęcie przedwojenne
Antoni Żurowski po zakończeniu wojny
Maria Irena Żurowska z domu Bielawska, żona pułkownika, łączniczka AK, ps. "Słucz".
Tablica na głazie-pomniku
Tablica pamięci płk. Antoniego Żurowskiego
Budynek Ratusza dzielnicy Praga Południe.przy ul. Grochowskiej 274
Umieszczona została w 1998 r.
Na tablicy jest błąd: Antoni Władysław Żurowski objął komendę 6. Obwodu w dniu 2 lutego 1944 roku po aresztowaniu w mieszkaniu na Brzeskiej 19 Zygmunta Rylskiego "Hańcza", który był Komendantem od sierpnia 1942 roku do 2 lutego 1944 r. Natomiast Antoni Żurowski był zastępcą Komendanta od listopada 1942 roku do dnia aresztowania "Hańczy".
Piśmiennictwo
- https://pl.wikipedia.org/wiki/Antoni_%C5%BBurowski
- http://www.harcownik24.pl/2014/03/nasz-bohater-zurowski/
- http://www.twoja-praga.pl/praga/ludzie/1597.html
- http://www.polskaniezwykla.pl/web/place/search,1,-1,-1,-1,-1,-1,Antoni%20%C5%BBurowski.html
Pytania testowe
Opracowanie streszczenia opisu, tłumaczenie na język angielski, nagranie w językach polskim i angielskim oraz obróbka nagrań i testowanie oprogramowania dofinansowano ze środków otrzymanych od Urzędu do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych w ramach zadania publicznego „Opracowanie i udostępnianie informacji multimedialnych dotyczących życiorysów żołnierzy AK i wydarzeń dotyczących Armii Krajowej z tabliczek z kodami QR”.
• Czy wiesz, że ...