Cenotaph of Home Army commanders

Erected in 1994, the cenotaph honors the successive commanders of the Union of Armed Struggle and the Home Army.

Lieutenant General Michał Tadeusz Tokarzewski-Karaszewicz „Doktor”
Commander-in-Chief of the Service for Poland’s Victory between 27 September 1939 and 4/5 January 1940. Following the establishment of the Union of Armed Struggle, he was appointed commander of Area 3 Lwów. Arrested by NKVD officers in March 1940, he never took that post.

Major General Stefan Paweł Rowecki “Grot”
Commander-in-Chief of the Union of Armed Struggle between 30 June 1940 and 14 February 1942. Commander-in-Chief of the Home Army between 14 February 1942 and 30 June 1943, when he was arrested by the Gestapo. He was sent to Sachsenhausen concentration camp in mid July 1943. When Heinrich Himmler learned about the start of the Warsaw Rising on 1 August 1944, he ordered immediate execution of Stefan Rowecki. The General was murdered on the night on 1/2 August 1944.

Major General Tadeusz Marian Komorowski “Bór”
He established the underground Military Organization in Kraków in late 1939 and commanded it until January 1940, when it was subordinated to the Union of Armed Struggle. Commander of the Kraków Area of the Union of Armed Struggle. He was promoted to Brigadier General on 8 February 1940. Following his exposure, he moved to Warsaw in the summer of 1941 and was appointed Deputy Commander-in-Chief of the Union of Armed Struggle. Between autumn of 1941 and June 1943, he was also commanded of the Western Area of the Home Army. Commander-in-Chief of the Home Army between 17 July 1943 and 11 October 1944. He made the decision to start the Warsaw Rising. President of Poland Władysław Raczkiewicz appointed him Commander-in-Chief of the Polish Armed Forces on 30 September 1944. Following the fall of the Warsaw Rising, he was detained in Oflag 73 Nürnberg-Langwasser, Oflag IV C Colditz and Stalag XVIIIC.

Brigadier General Leopold Okulicki “Niedźwiadek”
On 3 June 1944, he took the post of the Chief of Operations and 1st Deputy to the Chief of Staff of the Home Army Headquarters, General Tadeusz Pełczyński “Grzegorz”. He was of the strongest advocates of armed fighting in Warsaw within the Home Army command. On 3 October 1944, he took the post of the Commander-in-Chief of the Home Army. On 19 January 1945, he ordered disbandment of the Home Army and relieved soldiers from their oath, suggesting they should not disclose themselves to the authorities. On 27 and 28 March 1945, he was invited by the communists for political negotiations to the city of Pruszków. Arrested along by by Soviet secret police (NKWD) with 15 other Home Army and Underground State leaders, he was transported to Moscow and sentenced to 10 years in prison. He died on 24 December 1946 in the hospital of Butyrka Prison.

Urodzony 5 stycznia 1893, Lwów, zmarł 19 marca 1964 Casablanca, Maroko) Komendant Główny Służby Zwycięstwu Polski - od 27 września 1939 - do 4-5 stycznia 1940, potem formalnie komendant okupacji sowieckiej Związku Walki Zbrojnej (nie objął obowiązków).

• W sierpniu 1914 roku wstąpił do Legionów Polskich, dowodząc kolejno V, a następnie II batalionem 5 Pułku Piechoty Legionów, III batalionem 6 Pułku Piechoty Legionów, następnie objął dowodzenie 5 Pułkiem Piechoty Legionów.
• W 1918 roku Tokarzewski ponownie objął dowodzenie 5 Pułku Piechoty Legionów i w grupie operacyjnej dowodzonej przez płk. Juliana Stachiewicza wspomógł oddziały polskie walczące z Ukraińcami o Przemyśl, a 19 listopada 1918 roku zorganizował odsiecz dla walczącego Lwowa, która zaważyła na utrzymaniu miasta. Po zdobyciu Lwowa dowodził do początku 1919 roku oddziałami polskimi walczącymi na południe od miasta.
• Podczas kampanii wrześniowej od 11 września dowodził grupą operacyjną swojego imienia (15 i 27 DP) w składzie Armii "Pomorze" i wraz z nią uczestniczył w bitwie nad Bzurą.
• Po kapitulacji Warszawy, 27 września 1939 generał stanął na czele organizacji wojskowej – Służby Zwycięstwu Polski, która była pierwszą organizacją konspiracyjną w okupowanej Polsce.
• Po utworzeniu Związku Walki Zbrojnej – ZWZ został komendantem Obszaru nr 3 Lwów. W marcu 1940 został aresztowany przez funkcjonariuszy NKWD podczas próby przekroczenia granicy niemiecko-radzieckiej pod fałszywym nazwiskiem Fantiej Michajłowicz Mirowoj. Trafił do łagru pod Workutą, a w wyniku dekonspiracji przez złamanego w śledztwie NKWD płk Leopolda Okulickiego – na Łubiankę. Po tym, jak został zwolniony w sierpniu 1941, podjął służbę w Armii Polskiej w ZSRR jako dowódca 6 Dywizji Piechoty "Lwów".
• 16 marca 1943 został zastępcą dowódcy Armii Polskiej na Wschodzie, generała dywizji Władysława Andersa. Obowiązki zastępcy dowódcy armii łączył z funkcją dowódcy Jednostek Wojskowych na Środkowym Wschodzie, a od sierpnia 1944 – dowódcy III Korpusu Polskiego.

Odznaczony:

• Order Virtuti Militari 2 i 5 klasy,
  
• Order Polonia Restituta 3 i 4 klasy,
  
• Krzyż Niepodleglości z Mieczami,
  
• Krzyż Walecznych 4x,
  
• Krzyż Zasługi

Urodzony 25 grudnia 1895 w Piotrkowie Trybunalskim, zamordowany w sierpnia 1944, w obozie Sachsenhausen, Komendant Główny Związku Walki Zbrojnej 30 czerwca 1940 - 14 lutego 1942, Dowódca Armii Krajowej 14 lutego 1942 - 30 czerwca 1943 (aresztowanie). W czasie I wojny światowej walczył w I Brygadzie Legionów Polskich. W listopadzie 1918, gdy utworzono niepodległe państwo polskie, uczestniczył w rozbrajaniu okupantów niemieckich. W latach 1919-1920 walczył w wojnie z bolszewikami, m.in. jako szef Oddziału II Frontu Południowo-Wschodniego i Grupy Uderzeniowej gen. Edwarda Rydza-Śmigłego.

• W latach 1930-1935 pełnił funkcję dowódcy 55 Poznańskiego Pułku Piechoty w Lesznie. W listopadzie 1935 powierzono mu dowodzenie Brygadą KOP „Podole”. W lipcu 1938 został dowódcą piechoty dywizyjnej 2 Dywizji Piechoty Legionów w Kielcach.
• Podczas kampanii wrześniowej w 1939 r. dowodził brygadą pancerno-motorową.
• 30 czerwca 1940 został komendantem głównym ZWZ i dowódcą Sił Zbrojnych w Kraju, 14 lutego 1942 został komendantem głównym Armii Krajowej.
• 30 czerwca 1943 został aresztowany przez Gestapo, następnie został przewieziony do Berlina, gdzie stanowczo odrzucił niemiecką propozycję współdziałania Został osadzony w połowie lipca 1943 w obozie koncentracyjnym w Sachsenhausen, jako więzień honorowy.
• 1 sierpnia 1944, Heinrich Himmler, na wieść o wybuchu powstania warszawskiego nakazał niezwłoczne zgładzenie Stefana Roweckiego. Generał został zamordowany kilka minut po godz. 3.00 w nocy z 1 na 2 sierpnia 1944.

Odznaczony:

• Order Virtuti Militari 4, 5 klasy
  
• Krzyż Walecznych 9x
  
• Złoty Krzyż Zasługi
  
• Krzyż Armii Krajowej

Urodzony 1 czerwca 1895 w Chrobrowie pow. Brzeziany, zmarł 24 sierpnia 1966 w Blechley, Wielka Brytania) - Dowódca Armii Krajowej od 17 lipca 1943 - do 11 października 1944, następnie Naczelny Wódz Polskich Sił Zbrojnych (w niewoli niemieckiej).

• W czasie I wojny światowej służył na froncie rosyjskim i włoskim uzyskując stopień porucznika.
• Od grudnia do maja 1919 walczył w rejonie Mościska-Krysowice. Na początku lipca 1920, w rejonie Łucka, dowodził zbiorczym szwadronem 9 Pułku Ułanów. 20 sierpnia 1920 objął dowództwo 12 Pułku Ułanów Podolskich.
• W styczniu 1929 został mianowany dowódcą 9 Pułku Ułanów Małopolskich.
• W kampanii wrześniowej 1939 najpierw dowódca Ośrodka Zapasowego Zgrupowania Kawalerii w Garwolinie, a następnie zastępca dowódcy Kombinowanej Brygady Kawalerii pułkownika Adama Zakrzewskiego w składzie Armii Lublin z którą walczył pod Górą Kalwarią i Zamościem.
• Pod koniec 1939 stworzył w Krakowie konspiracyjną Organizację Wojskową i kierował nią do stycznia 1940, kiedy podporządkowała się ZWZ. Komendant Obszaru Kraków ZWZ, od 8 lutego 1940 generał brygady, po dekonspiracji i przedostaniu się latem 1941 do Warszawy zastępca komendanta głównego ZWZ – dowódcy AK. Od jesieni 1941 do czerwca 1943 był również komendantem Obszaru Zachodniego.
• Od 1 lipca 1943 (formalnie od 17 lipca) dowódca Armii Krajowej. Podjął decyzję o wybuchu powstania warszawskiego. 30 września 1944 Prezydent RP Władysław Raczkiewicz mianował go Naczelnym Wodzem.
• Po upadku Powstania Warszawskiego więziony w Oflagu 73 Nürnberg-Langwasser, Oflagu IV C Colditz oraz Stalagu XVIIIC.

Odznaczony:

• Order Virtuti Militari 2, 3, 4 klasy
  
• Krzyż Oficerski Polonia Restituta
  
• Krzyż Walecznych - 3x
  
• Złoty Krzyż Zasługi
  
• Srebrny Krzyż Zasługi

Urodzony 12 listopada 1898, zmarł w Związku Sowieckim po uwięzieniu 1946) - Dowódca Armii Krajowej od 1 października 1944 formalnie od 21 grudnia 1944 do 27 marca 1945 (aresztowany przez NKWD w Pruszkowie, formalnie do rozwiązania AK 19 stycznia 1945 r.).

• Do Wojska Polskiego wstąpił w listopadzie 1918 jako oficer 4 Pułku Piechoty Legionów. Razem z pułkiem brał udział w obronie Lwowa. Od maja 1919 walczył w wojnie polsko-bolszewickiej m.in. w rejonie Wołkowyska, pod Lidą i Mołodecznem oraz w bitwie nad rzeką Berezyną.
• Od kwietnia 1934 do września 1935 był szefem sztabu 13 Kresowej Dywizji Piechoty w Równem.
• Od 1 do 28 września 1939 Leopold Okulicki był oficerem łącznikowym Naczelnego Wodza przy Dowództwie Obrony Warszawy. Potem bronił Warszawy, jako szef sztabu odcinka „Zachód” i od 18 września dowódca zgrupowania swojego imienia na Woli.
• Po kapitulacji Warszawy razem z gen. Michałem Karaszewiczem-Tokarzewskim od października 1939 współorganizował konspirację i został mianowany komendantem Okręgu[7] Służby Zwycięstwa Polsce w Łodzi. Od 2 listopada 1940 komendantem ZWZ we Lwowie. Został aresztowany w nocy z 21 na 22 stycznia 1941 roku przez NKWD i wywieziony do Moskwy, gdzie osadzono go w więzieniu Lefortowo.
• Został zwolniony z więzienia na interwencję gen. Władysława Andersa 2 lub 14 sierpnia 1941. Objął funkcję szefa sztabu (do maja 1942) w tworzonej na terenie ZSRR armii polskiej.
• 5 października 1943 z rozkazu Naczelnego Wodza zostaje komendantem Bazy Przerzutowej i Ośrodka Wyszkolenia Cichociemnych w Bazie nr 10 „Impudent” w Ostuni koło Brindisi we Włoszech. W nocy z 21 na 22 maja 1944, po uprzednim przeszkoleniu spadochronowym na kursie cichociemnych, został zrzucony do kraju.
• 3 czerwca 1944 objął stanowisko szefa Operacji i I zastępcy szefa Sztabu KG AK, gen. Tadeusza Pełczyńskiego ps. „Grzegorz”. Okulicki był w dowództwie AK jednym z głównych zwolenników walki zbrojnej w Warszawie.
• 3 października 1944 roku objął stanowisko komendanta głównego AK. 19 stycznia 1945 roku, chcąc pozbawić NKWD pretekstu do represji i na mocy instrukcji rządu z 16 listopada 1944, wydał rozkaz o rozwiązaniu AK i zwalniający żołnierzy z przysięgi, sugerując pozostanie w konspiracji.
• W wyniku prowokacji NKWD i UB z 27/28 marca 1945 zaproszony został wraz z członkami Delegatury Rządu przez gen. Sierowa na pertraktacje polityczne do Pruszkowa, Został aresztowany razem z 15 innymi przywódcami AK i Państwa Podziemnego, a następnie wywieziony do Moskwy. Skazany na 10 lat więzienia, co było najwyższą karą wśród oskarżonych. Zmarł 24 grudnia 1946 w szpitalu więziennym na Butyrkach.

Odznaczony:

• Order Virtuti Militarii 4 i 5 klasy
  
• Krzyż Niepodległości
  
• Krzyż Walecznych
  
• Złoty Krzyż Zasługi.