Cyprian Odorkiewicz podczas Powstania
Cyprian Odorkiewicz
Cyprian Odorkiewicz podczas Powstania
Okres przed II wojną światową
Młodość spędził w Chełmie, gdzie od 1910 uczęszczał do gimnazjum, a od 1915 w polskiej Szkole Filologicznej Chełmskiej. Tam również od 1915 należał do organizacji skautowej, a od lipca 1917 do POW. W listopadzie 1918 uczestniczył w rozbrajaniu Niemców i Austriaków. W listopadzie 1918 wstąpił do odrodzonego Wojska Polskiego. Został przydzielony do 1 pułku szwoleżerów, gdzie dosłużył się stopnia kaprala z cenzusem. Od lutego 1920 oddelegowany do Powiatowej Komendy Uzupełnień w Chełmie, zaś od czerwca 1920 był zastępcą dowódcy plutonu zwiadowców w 144 pułku strzelców kresowych.
Po wojnie z bolszewikami w listopadzie 1920, został zdemobilizowany. Zakończył naukę w gimnazjum, zaś od 1922 podjął studia polonistyczne na UW, lecz nie złożył egzaminów końcowych.
Następnie pracował jako urzędnik w Chełmie. Ukończył kurs podchorążych i kurs dowódców kompanii. Był oficerem rezerwy 7 pułku piechoty Legionów. Porucznik od 29 stycznia 1932 r. ze starszeństwem z dniem 2 stycznia 1932 r. i 375 lokatą w korpusie oficerów rezerwy piechoty.
W 1934 wybrany został do Rady Miasta Chełma, lecz jesienią tego roku, przeniósł się wkrótce do Warszawy, gdzie był urzędnikiem oraz współpracownikiem Stefana Starzyńskiego.
Po wojnie z bolszewikami w listopadzie 1920, został zdemobilizowany. Zakończył naukę w gimnazjum, zaś od 1922 podjął studia polonistyczne na UW, lecz nie złożył egzaminów końcowych.
Następnie pracował jako urzędnik w Chełmie. Ukończył kurs podchorążych i kurs dowódców kompanii. Był oficerem rezerwy 7 pułku piechoty Legionów. Porucznik od 29 stycznia 1932 r. ze starszeństwem z dniem 2 stycznia 1932 r. i 375 lokatą w korpusie oficerów rezerwy piechoty.
W 1934 wybrany został do Rady Miasta Chełma, lecz jesienią tego roku, przeniósł się wkrótce do Warszawy, gdzie był urzędnikiem oraz współpracownikiem Stefana Starzyńskiego.
Okres II wojny światowej
W czasie wojny obronnej 1939, był dowódcą obrony przeciwlotniczej dla dzielnic Warszawa – Północ.
Po kapitulacji Warszawy (28.09.1939) został wyznaczony przez prezydenta Stefana Starzyńskiego starostą Warszawy-Północ, ale po zajęciu miasta przez Niemców i likwidacji wszelkich urzędów państwowych w październiku 1939 r. Zarząd Miejski mianował go dyrektorem Miejskiego Biura Dzielnicowego Warszawa-Północ (z siedzibą przy ul. Miodowej 23) i funkcję tę pełnił do wybuchu Powstania Warszawskiego.
W działalność konspiracyjną zaangażował się już w 1939 – najpierw w organizacji „Warszawianka”, a od 1940 – w Unii. W organizacji tej pełnił funkcję szefa pionu wojskowego, a następnie dowódcy batalionu Unii „Krybar” (nazwa pochodzi z połączenia pierwszych liter imion jego córek - Krystyny i Barbary), który od scalenia w 1942 wchodził w skład Armii Krajowej. W ramach tej jednostki z upoważnienia ZWZ zorganizował pod koniec 1941 r. kurs podchorążych rezerwy piechoty, który ukończyło w trzech turnusach 75 podchorążych, kilka kursów podoficerskich i kurs pionierów (saperów).
W czasie konspiracji organizował produkcję granatów ręcznych Filipinek, które używane były przez Kedyw (m.in. w akcji na Kutscherę) oraz w trakcie powstania.
W sumie do stycznia 1944 r. przy użyciu dostarczonego przez ZWZ-AK materiału wybuchowego (szedyt) wyprodukowano w siedmiu seriach 15.000 granatów, z czego 5.000 przekazano AK na potrzeby walki bieżącej, zaś 10.000 zmagazynowano, wydając je oddziałom AK przed wybuchem powstania. Ta jedyna w Warszawie i największa w okupowanym Kraju wytwórnia "filipinek" mieściła się w budynku szkoły Towarzystwa Krzewienia Wiedzy Handlowej przy ul. Królewskiej 16, której kierownikiem był bliski współpracownik "Krybara" i dowódca 2. kompani w jego zgrupowaniu por. "Bicz" Marian Mokrzycki.
11 listopada 1943 rozkazem Komendanta Głównego AK awansowany do stopnia kapitana, a następnie majorem.
W sierpniu 1944 r. dowodził VIII Zgrupowaniem w Rejonie i Obwodu Śródmieście AK, a następnie od 5 sierpnia Grupą Bojową „Krybar” na warszawskim Powiślu.
23 sierpnia 1944 r. zorganizował kolejne uderzenie na Uniwersytet Warszawski - krwawo odparte przez Niemców.
Od 3 września był zastępcą dowódcy Grupy „Powiśle” ppłk Stanisława Błaszczaka „Róg”. Od 20 września był dowódcą I batalionu strzelców 36 pułku piechoty Legii Akademickiej AK. Był pomysłodawcą pisma „Barykada Powiśla”, które miało podtrzymać morale żołnierzy.
Odorkiewicz utworzył także Komisariat Bezpieczeństwa Cywilnego, którego zadaniem było sprawowanie opieki nad ludnością cywilną Powiśla.
Po kapitulacji przebywał kolejno w oflagach w Fallingbostel, Bergen-Belsen, Gross-Born i Lubece – był komendantem baraku i dowódcą kompanii oficerskiej.
Po wyzwoleniu przez wojska brytyjskie 2 maja 1945, był żołnierzem PSZ.
Po kapitulacji Warszawy (28.09.1939) został wyznaczony przez prezydenta Stefana Starzyńskiego starostą Warszawy-Północ, ale po zajęciu miasta przez Niemców i likwidacji wszelkich urzędów państwowych w październiku 1939 r. Zarząd Miejski mianował go dyrektorem Miejskiego Biura Dzielnicowego Warszawa-Północ (z siedzibą przy ul. Miodowej 23) i funkcję tę pełnił do wybuchu Powstania Warszawskiego.
W działalność konspiracyjną zaangażował się już w 1939 – najpierw w organizacji „Warszawianka”, a od 1940 – w Unii. W organizacji tej pełnił funkcję szefa pionu wojskowego, a następnie dowódcy batalionu Unii „Krybar” (nazwa pochodzi z połączenia pierwszych liter imion jego córek - Krystyny i Barbary), który od scalenia w 1942 wchodził w skład Armii Krajowej. W ramach tej jednostki z upoważnienia ZWZ zorganizował pod koniec 1941 r. kurs podchorążych rezerwy piechoty, który ukończyło w trzech turnusach 75 podchorążych, kilka kursów podoficerskich i kurs pionierów (saperów).
W czasie konspiracji organizował produkcję granatów ręcznych Filipinek, które używane były przez Kedyw (m.in. w akcji na Kutscherę) oraz w trakcie powstania.
W sumie do stycznia 1944 r. przy użyciu dostarczonego przez ZWZ-AK materiału wybuchowego (szedyt) wyprodukowano w siedmiu seriach 15.000 granatów, z czego 5.000 przekazano AK na potrzeby walki bieżącej, zaś 10.000 zmagazynowano, wydając je oddziałom AK przed wybuchem powstania. Ta jedyna w Warszawie i największa w okupowanym Kraju wytwórnia "filipinek" mieściła się w budynku szkoły Towarzystwa Krzewienia Wiedzy Handlowej przy ul. Królewskiej 16, której kierownikiem był bliski współpracownik "Krybara" i dowódca 2. kompani w jego zgrupowaniu por. "Bicz" Marian Mokrzycki.
11 listopada 1943 rozkazem Komendanta Głównego AK awansowany do stopnia kapitana, a następnie majorem.
W sierpniu 1944 r. dowodził VIII Zgrupowaniem w Rejonie i Obwodu Śródmieście AK, a następnie od 5 sierpnia Grupą Bojową „Krybar” na warszawskim Powiślu.
23 sierpnia 1944 r. zorganizował kolejne uderzenie na Uniwersytet Warszawski - krwawo odparte przez Niemców.
Od 3 września był zastępcą dowódcy Grupy „Powiśle” ppłk Stanisława Błaszczaka „Róg”. Od 20 września był dowódcą I batalionu strzelców 36 pułku piechoty Legii Akademickiej AK. Był pomysłodawcą pisma „Barykada Powiśla”, które miało podtrzymać morale żołnierzy.
Odorkiewicz utworzył także Komisariat Bezpieczeństwa Cywilnego, którego zadaniem było sprawowanie opieki nad ludnością cywilną Powiśla.
Po kapitulacji przebywał kolejno w oflagach w Fallingbostel, Bergen-Belsen, Gross-Born i Lubece – był komendantem baraku i dowódcą kompanii oficerskiej.
Po wyzwoleniu przez wojska brytyjskie 2 maja 1945, był żołnierzem PSZ.
Okres po II wojnie światowej
Od czerwca 1945 był zastępcą szefa Oddziału VI w sztabie Polskiego Okręgu Wojskowego w Lubece, a od marca 1946 w sztabie Polskiego Okręgu Wojskowego w Szlezwik-Holsztyn.
W 1947 roku (1948) sprowadził żonę i córki do Niemiec.
W 1948 r. został zdemobilizowany i pozostał na krótko ma emigracji w Anglii. Potem mieszkali w Paryżu, a następnie od 1954 w USA.
Pod koniec życia pracował w rozgłośni polskiej Radia Wolna Europa w Monachium.
Zmarł na atak serca w Monachium 9 lipca 1966 r. i tam też spoczywa.
Pogrzeb się dopiero odbył w dwa tygodnie po śmierci, bo ciągle liczyli, że się może bratu uda się przyjechać z Polski, ale go nie puścili.
W 1947 roku (1948) sprowadził żonę i córki do Niemiec.
W 1948 r. został zdemobilizowany i pozostał na krótko ma emigracji w Anglii. Potem mieszkali w Paryżu, a następnie od 1954 w USA.
Pod koniec życia pracował w rozgłośni polskiej Radia Wolna Europa w Monachium.
Zmarł na atak serca w Monachium 9 lipca 1966 r. i tam też spoczywa.
Pogrzeb się dopiero odbył w dwa tygodnie po śmierci, bo ciągle liczyli, że się może bratu uda się przyjechać z Polski, ale go nie puścili.
Odznaczenia
- Krzyż Walecznych (1920, 1939, 1944),
- Medal Niepodległości (1933)
- Złoty Krzyż Zasługi (1938)
Rodzina
- Ojciec: Jan Odorkiewicz był technikiem budowy dróg
- Matka: Helena z domu Rybińska była związana z konspiracją, w czasie I wojny światowej należała do Polskiej Organizacji Wojskowej, a w czasie II wojny była członkiem ZWZ-AK (zginęła w trakcie Powstania Warszawskiego)
- Brat: Edmund był prawnikiem z wykształcenia, niemniej pracował jako dziennikarz
- Żona: Eugenia z domu Prost
- Córki: Krystyna i Barbara (ur.1930 - zm.15.07.2016 w Waszyngtonie, USA), zamieszkałe w Stanach Zjednoczonych
Zdjęcia
Zdjęcia pochodzą z pozycji 2. piśmiennictwa
Obchody Święta Morza w Warszawie. 6 czerwca 1937 roku. Wręczenie nagród zwycięzcom biegu sztafetowego. .
Widoczni m.in.: podpułkownik Kończyc (1. z lewej), prezes okręgu stołecznego Ligi Morskiej i Kolonialnej Antoni Kamieński (2. z lewej), Cyprian Odorkiewicz (3. z lewej, wręcza nagrodę), kapitan Bosch (1. z prawej)
Dowódca Kolumny Motorowej "Wydra" ppor. „Aspira” (Wacław Jastrzębowski) prezentujący kpt. Cyprianowi Odorkiewiczowi „Krybarowi” niemiecki proporczyk ze zdobytego transportera opancerzonego 5. Dywizji Pancernej SS „Wiking”.
Stoją od lewej - ppor. „Aspira”, NN, kpr. z cenzusem Stanisław Nachtman „Łoś”, plut. pchor.Tadeusz Zieliński „Miś”, NN, sierż.Władysław Tyczyński „Władek” i kpt. Cyprian Odorkiewicz „Krybar” .
14 sierpnia 1944. Ogrody na Okólniku. .
.
Kpt. Cyprian Odorkiewicz "Krybar" (drugi od lewej) i żołnierze oddziału "Rafałków" prezentujący granatnik PIAT.
Obchody Święta Morza w Warszawie. 6 czerwca 1937 roku. Wręczenie nagród zwycięzcom biegu sztafetowego. .
Widoczni m.in.: podpułkownik Kończyc (1. z lewej), prezes okręgu stołecznego Ligi Morskiej i Kolonialnej Antoni Kamieński (2. z lewej), Cyprian Odorkiewicz (3. z lewej, wręcza nagrodę), kapitan Bosch (1. z prawej)
Dowódca Kolumny Motorowej "Wydra" ppor. „Aspira” (Wacław Jastrzębowski) prezentujący kpt. Cyprianowi Odorkiewiczowi „Krybarowi” niemiecki proporczyk ze zdobytego transportera opancerzonego 5. Dywizji Pancernej SS „Wiking”.
Stoją od lewej - ppor. „Aspira”, NN, kpr. z cenzusem Stanisław Nachtman „Łoś”, plut. pchor.Tadeusz Zieliński „Miś”, NN, sierż.Władysław Tyczyński „Władek” i kpt. Cyprian Odorkiewicz „Krybar” .
14 sierpnia 1944. Ogrody na Okólniku. .
.
Kpt. Cyprian Odorkiewicz "Krybar" (drugi od lewej) i żołnierze oddziału "Rafałków" prezentujący granatnik PIAT.
Piśmiennictwo
- https://pl.wikipedia.org/wiki/Cyprian_Odorkiewicz
- https://www.1944.pl/powstancze-biogramy/cyprian-odorkiewicz,54375.html
- http://chelmski.eu/bohaterowie-ziemi-chelmskiej-cyprian-odorkiewicz-krybar/
- https://www.1944.pl/archiwum-historii-mowionej/hanna-odorkiewicz-sikocinska,3131.html