Home Army Regiment “Jeleń”

The “Jeleń” Regiment was re-created underground from the 7th Lublin Lancer Regiment which prior to WWII was stationed in Mińsk Mazowiecki. The first commander of the re-established unit was Major Veli bek Jedigar codename “Damazy”, the former second-in-command in the original regiment. Among the units that comprised the recreated regiment was “Jeleń” Squadron which in 1941 consisted of three troops, including “Kompania 77”. In 1942, the latter was used to form the 1st Warsaw Squadron consisting of two troops, under the command of Lieutenant Lech Głuchowski codename “Jeżycki”.

The squadron took part in the Warsaw Rising. It was tasked with capturing the Press House building on 3/5 Marszałkowska Street, the printing house and editorial office of the New Courier of Warsaw, and the police district on Szucha Avenue from the direction of Unia Lubelska Square, Bagatela Street, Ujazdowskie Avenue and 6-go Sierpnia Street. The squadron was concentrated in the area of Unia Lubelska Square and Marszałkowska Street.

Unsuccessful actions and losses suffered by the squadron on 1 August marked the end of its operations as a separate unit. One of its platoons withdrew from Unia Lubelska Square in two groups – one, commanded by Second Lieutenant Karol Wróblewski codename “Wron”, moved to the area of the University of Technology, where it joined the “Golski” Battalion; the other, commanded by Cadet Tadeusz Butler codename “Sęp”, moved to the area of Koszykowa Street, where it joined “Ruczaj” Battalion. Lancers from the remaining troops withdrew to Kabaty or broke through to upper Mokotów, where they joined the “Baszta” Regiment. These lancers fought in upper Mokotów, participating in an attack on the school on the corner of Narbutta and Kazimierzowska Streets.

When fighting in Sadyba, the troop lost most of its soldiers during a German attack on 2 September. Cavalry Captain Jeżycki fell on 15 September. Soldiers who moved to Kabaty, went to the Chojnowski Forrest on 4 August and then moved on to Kampinos Forrest. The group was destroyed by the Germans on 29 September near Jaktorów, where many of its soldiers were killed and wounded.

With 233 soldiers on its roster on 1 August, the squadron’s losses amounted to 125 killed in action and 98 wounded.

Po zakończeniu kampanii wrześniowej grupy oficerów 7 pułku Ułanów Lubelskich, stacjonującego w Mińsku Mazowieckim, podjęły próby odtworzenia pułku w konspiracji, otrzymał on kryptonim "Mazury".
Dowódcą pułku w okresie 9 VIII 1940 - 17 VIII 1944 był ppłk. dypl. Veli bej Jedigar "Damazy" - książę azerski i polski patriota, były zastępca dowódcy tego pułku od 1936. Był on równocześnie od 1942 roku szefem działu kawalerii w Wydziale Broni Szybkich Oddziału III Komendy Głównej AK. 17 lipca 1944 r. ppłk Veli bej Jedigar z rozkazu dowództwa AK opuszcza Warszawę, aby przedostać się do Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie. Polskę opuścił dopiero wiosną 1945 roku, po wydaniu dniu 12 stycznia rozkazu rozwiązującego konspiracyjny 7 Pułk Ułanów Lubelskich.
W 1943 roku pułk otrzymał kryptonim „Jeleń”. Pododdziały pułku brały udział w akcji „Burza” oraz walczyły w powstaniu warszawskim w Śródmieściu, na Mokotowie, Woli, na Starówce oraz w Puszczy Kampinoskiej. Jednym z oddziałow był dywizjon "Jeleń". W 1941 dywizjon "Jeleń" tworzyły:

• W Warszawie – szwadron kadrowy pod dowództwem por. Janusza Poziomskiego „Habdank”. Szwadron otrzymał kryptonim „Kompania 77”;
• W powiecie mińskim trzyplutonowy szwadron „Mazurów” pod dowództwem por. Krzysztofa Chodkiewicza „Kościesza”;
• W rejonie Radzymin – Wyszków: dwa plutony pod dowództwem ppor. Witolda Szaniawskiego „Luśnia”.

Od 1941 prowadzono akcję szkoleniową w Warszawie. Zorganizowano: szkołę podchorążych, kursy saperów, regulacji ruchu, pancerne, kierowców, oraz kursy sanitarne. W 1942 na bazie „Kompanii 77” powstał, składający się z dwóch szwadronów, 1 dywizjon pułku pod dowództwem por. Lecha Głuchowskiego „Jeżycki”. Dowodzenie szwadronami objęli por. Michał Sroczyński „Nowina” i por. Konstanty Bronikowski „Kostecki”.

W 1943 i na początku 1944 nastąpił znaczny wzrost liczebności oddziału. Według stanu na dzień 30 czerwca 1944, oddział liczył 880 oficerów, podoficerów i ułanów. Był zorganizowany w dwa dywizjony i jeden szwadron. 1. dywizjon działał na terenie Warszawy, 2. dywizjon obejmował powiaty Mińsk Mazowiecki, Tłuszcz, Wyszków, a wydzielony 6. szwadron rejon Węgrów – Sokołów Podlaski.

W Powstaniu wziął udział 1 dywizjon warszawski:

• dowódca – Lech Głuchowski „Jeżycki” (od lipca 1944 również dowódca pułku);
• 3 szwadron im. ppłk. Mariana Skrzyneckiego – dowódca por. Konstanty Bronikowski „Kostecki”;
  1108 pluton – dowódca por. Karol Wróblewski „Wron”;
  1109 pluton – dowódca ppor. Lech Działowski „Prawdzic”;
  1110 pluton – dowódca ppor. Witold Pisarski „Korycki”;
• 4 szwadron – dowódca ppor./por. Michał Sroczyński „Nowina”;
  1111 pluton – dowódca ppor. Mirosław Jasiński „Jamont”;
  1112 pluton – dowódca ppor. Jerzy Kamler „Stolarz” (skierowany do ochrony Komendy Głównej AK);
  1119 pluton – dowódca ppor. Zdzisław Dziedic „Dąbrowski”.

Stan osobowy dywizjonu wynosił 253 żołnierzy. Na koncentrację o godzinie „W” stawiło się 233.

Zadaniem dywizjonu było opanowanie budynku Domu Prasy przy ul. Marszałkowskiej 3/5, siedziby m.in. drukarni i redakcji „Nowego Kuriera Warszawskiego” oraz dzielnicy policyjnej przy al. Szucha od strony placu Unii Lubelskiej i Bagateli. Drugi kierunek natarcia miał być wsparty przez inne oddziały AK od strony Al. Ujazdowskich i ul. 6 Sierpnia.

Oddziały skoncentrowały się w rejonie placu Unii Lubelskiej i ul. Marszałkowskiej. 1112 pluton, stanowiący osłonę Komendy Głównej zebrał się w fabryce meblarskiej Kamlera przy ul. Dzielnej 72. Rozkaz o wybuchu powstania nie dotarł równocześnie do wszystkich oddziałów, co spowodowało półgodzinne opóźnienie przybycia 1107. plutonu i niedotarcie 1110 plutonu w rejon placu Unii Lubelskiej. W ataku na dzielnicę policyjną brały udział plutony: 1109., 1111. i 1119. Pluton 1109 nacierał wzdłuż al. Szucha, plutony 1111. i 1119. uderzyły z ul. Bagateli, rozdzielając się na grupę atakującą domy przy al. Szucha i grupę nacierającą na gmach Generalnego Inspektoratu Sił Zbrojnych. Po godzinnej walce, wobec znacznej przewagi ogniowej Niemców, oddziały zmuszone były do wycofania się ponosząc znaczne straty w zabitych i rannych. Opóźniony 1107 pluton atakował plac Unii Lubelskiej od strony ul. Klonowej, lecz pod silnym ogniem nieprzyjaciela wycofał się i organizował osłonę odwrotu plutonów nacierających wcześniej.

1108 pluton miał za zadanie zdobyć budynek „Nowego Kuriera Warszawskiego”. Natarcie wyprowadzone z Pola Mokotowskiego, mimo dotarcia do dziedzińca atakowanego obiektu, załamało się pod silnym ogniem niemieckim.

W ataku na obu kierunkach dywizjon stracił 56 poległych i 46 rannych na łączną liczbę 175 żołnierzy biorących udział w natarciu. Wśród nich znalazła się m.in. Krystyna Krahelska ps. „Danuta”.

Nieudane akcje dywizjonu 1 sierpnia i poniesione przy tym straty (około 70% stanu) były końcem działania dywizjonu jako wydzielonej jednostki.

Z rejonu placu Unii Lubelskiej 1108 pluton wycofał się w dwóch grupach:
•1. pod dowództwem ppor. „Wrona” w rejon Politechniki, gdzie dołączyła do batalionu „Golski”;
•2. pod dowództwem wachm. pchor. Tadeusza Butlera ps. „Sęp” w rejon ul. Koszykowej, gdzie dołączyła do batalionu „Ruczaj”.

Pozostali przy życiu ułani z 1109 plutonu oraz z części 1107 plutonu wycofali się pod dowództwem por. „Nowiny” w rejon Kabat. Grupa z dowódcą dywizjonu i niedobitkami plutonów 1111., 1119., oraz części 1107 plutonu przedostała się na górny Mokotów. Pozostały na górnym Mokotowie 1110. pluton pod dowództwem ppor. Stanisława Jenike ps. „Hański” 2 sierpnia dołączył do pułku „Baszta”. 3 sierpnia wziął udział w ataku na dom przy ul. Puławskiej 134, podczas którego zginął ppor. „Hański”.

Po przybyciu rtm. „Jeżyckiego” z 11 ułanami na górny Mokotów połączono się z 1110. plutonem. Grupa brała udział w walkach na górnym Mokotowie m.in. w ataku, w nocy z 13 na 14 sierpnia, na budynek szkoły na rogu ul. Narbutta i Kazimierzowskiej. W trakcie walk na Sadybie 2 września w ataku niemieckim zginęła większość żołnierzy. 15 września poległ rtm. „Jeżecki”, pośmiertnie awansowany do stopnia majora i odznaczony Orderem Virtuti Militari V klasy.

Grupa żołnierzy 1108 plutonu z ppor. „Wronem” w batalionie „Golski” działała jako oddział wypadowy w rejonie Politechniki i Pola Mokotowskiego. 13 września poległ ppor. „Wron”. Część plutonu, która dołączyła do batalionu „Ruczaj”, walczyła w rejonie ulic Szopena, Natolińskiej i Koszykowej, a następnie Książęcej.

1112 pluton, po obronie fabryki Kamlera w dniu 1 sierpnia, do 25 sierpnia pełnił służbę wartowniczą przy Komendzie Głównej i razem z nią przeszedł na Stare Miasto, gdzie był odkomenderowywany do różnych zadań bojowych.13 sierpnia poległ dowódca plutonu ppor. „Stolarz”. Oddział walczył, między innymi, w obronie katedry Św. Jana oraz w rejonie kościoła Najświętszej Marii Panny na Nowym Mieście. 26 sierpnia pluton został włączony do kompanii szturmowej Dowództwa Warszawa Północ.

1 września pluton przeszedł kanałami do Śródmieścia, gdzie pełnił służbę wartowniczą przy Komendzie Okręgu Warszawskiego. W drugiej połowie września dołączyły obie grupy 1108. plutonu, a następnie 7 ułanów, którzy przeszli kanałami z Mokotowa do Śródmieścia. W ten sposób, pod koniec powstania odtworzył się zwarty oddział dywizjonu „Jeleń” pod dowództwem por. Maksymiliana Szrettera ps. „Lubicz”.

Grupa żołnierzy, którzy pod dowództwem por. „Nowiny” znaleźli się w Kabatach 4 sierpnia przeszła do lasów chojnowskich, a następnie do Puszczy Kampinoskiej. Brała udział m.in. w ataku na Truskaw. 29 września w walkach pod Jaktorowem została rozbita, tracąc wielu zabitych i rannych.

Straty dywizjonu – przy stanie z 1 sierpnia 233 żołnierzy – wyniosły 125 poległych i 98 rannych.

Rotmistrz Lech Głuchowski „Jeżycki” dowódca dywizjonu „Jeleń” (z tyłu) i dowódca Pułku „Baszta” podpułkownik Stanisław Kamiński „Daniel” (z przodu)


Sztandar konspiracyjnego Samodzielnego Dywizjonu "Jeleń", powstał w 1991 r. z fundacji społeczeństwa ziemi lubelskiej. Sztandar poświęcony został 23 marca 1991 r. przez ks. prałata Jana Sikorę kapelana środowiska. Sztandar odznaczony jest szarfą "Za niezwykłe męstwo w kampanii Armii Krajowej w okresie drugiej wojny światowej 1939-1945.


Żołnierze dywizjonu pochowani są w kwaterze B24 na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach

Piosenka powstała w styczniu 1943. Stała się ona najpopularniejszą piosenką żołnierską Polski Walczącej i Powstania Warszawskiego.


Hej chłopcy
muzyka i słowa Krystyna Krahelska

Krystyna Krahelska była sanitariuszką 1108 plutonu „Jelenia”. Poległa w pierwszym dniu Powstania podczas ataku ma drukarnię NKW (ul. Polna/Marszałkowska). Jej pluton po załamanym natarciu wycofał się do Śródmieścia.