Kwatera pułku "Baszta" na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach - A20
Battle Group of Home Army Regiment “Baszta”
The codename “Baszta” is an abbreviation from “staff battalion” in Polish. The origin of “Baszta” was an underground unit formed in November 1939 which gathered scouts from the Żoliborz Scouting District and scouting units of the Grey Ranks in Żoliborz.
In the summer of 1943, together with other Home Army units it was transformed into a regiment consisting of three full-strength battalions and support units with a total of around 2,300 people. In the event of an armed uprising, the regiment’s area of operations was to cover the upper Mokotów from Narbutta Street in the north to the Horse Race Track in the south. The regiment was to be stationed on Pilecka Street.
On 1 August 1944, the regiment had 2,200 soldiers under the command of Lieutenant Colonel Stanisław Kamiński codename “Daniel”. A battle group was formed based on the regiment and it included also other units which served in Mokotów.
The regiment suffered heavy losses in the first hours of the fighting. On the night of August 1 and 2, some of its units retreated to the Kabacki Forrest. In the following weeks, “Baszta” absorbed soldiers from other units and insurgents who returned from the Chojnowski Forrest. On 24 September the Germans launched a general assault on Mokotów and on 26 September some “Baszta” soldiers withdrew through the sewers to the City Centre. Faced with superiority of German forces and lack of weapons and ammunition, the battle group commander Major Kazimierz Szternal codename “Zryw” decided to capitulate.
During the Rising, the regiment’ losses were about 1,700 soldiers killed.
Odznaka pułku Baszta
Batalion Baszta
Dowódca Pułku „Baszta” podpułkownik Stanisław Kamiński ps. „Daniel”, dokonuje przeglądu Kompanii „Krawiec” przed domem na ulicy Puławskiej 134. Kompania „Krawiec” właśnie przebiła się z Lasów Kabackich przez Wilanów na Mokotów przynosząc broń. Od Lewej stoją: „Daniel”, podporucznik Henryk Maciejewski „Lech” (z ręką na temblaku), Jerzy Rossudowski „Stary” (w głębi), Kazimierz Pyrka „Andrzej” (z granatem za pasem) i podchorąży Ksawery Frank „Kiejstut” (w czapce z daszkiem).
Sztandar Pułku "Baszta" (pierwotny). Sztandar powstał w 1983 r. Sztandar poświęcony został 11 września 1983 r. w Świątyni Jasnogórskiej w Częstochowie. Przechowywany jest w siedzibie środowiska - Muzeum Pamięci gen. W. Sikorskiego ul. Turecka 3 w Warszawie.
Sztandar Pułku "Baszta" (drugi). Sztandar powstał w 1994 r. ze składek środowiska b. żołnierzy "Baszty" oraz pomocy Zarządu Dzielnicy Mokotów. Zaprojektował go Jacek Cydzik zgodnie z wymogami regulaminu W.P. Sztandar poświęcony został 3 sierpnia 1994 r. w kościele św. Michała przy ul. Puławskiej w Warszawie przez ks. proboszcza Józefa Hassa, kapelana czasu pokoju pułku "Baszta". Odznaczony Srebrnym Krzyżem Wojennym Orderu Virtuti Militari
Zgrupowanie pułku Armii Krajowej "Baszta"
Kwatera pułku "Baszta" na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach - A20
The codename “Baszta” is an abbreviation from “staff battalion” in Polish. The origin of “Baszta” was an underground unit formed in November 1939 which gathered scouts from the Żoliborz Scouting District and scouting units of the Grey Ranks in Żoliborz.
In the summer of 1943, together with other Home Army units it was transformed into a regiment consisting of three full-strength battalions and support units with a total of around 2,300 people. In the event of an armed uprising, the regiment’s area of operations was to cover the upper Mokotów from Narbutta Street in the north to the Horse Race Track in the south. The regiment was to be stationed on Pilecka Street.
On 1 August 1944, the regiment had 2,200 soldiers under the command of Lieutenant Colonel Stanisław Kamiński codename “Daniel”. A battle group was formed based on the regiment and it included also other units which served in Mokotów.
The regiment suffered heavy losses in the first hours of the fighting. On the night of August 1 and 2, some of its units retreated to the Kabacki Forrest. In the following weeks, “Baszta” absorbed soldiers from other units and insurgents who returned from the Chojnowski Forrest. On 24 September the Germans launched a general assault on Mokotów and on 26 September some “Baszta” soldiers withdrew through the sewers to the City Centre. Faced with superiority of German forces and lack of weapons and ammunition, the battle group commander Major Kazimierz Szternal codename “Zryw” decided to capitulate.
During the Rising, the regiment’ losses were about 1,700 soldiers killed.
Historia pułku
W listopadzie 1939 roku z inicjatywy ówczesnego kpt. dypl. Tadeusza Wojciechowskiego pseudonim „Ryszard”, oficera sztabu Komendy Głównej Organizacji Służba Zwycięstwu Polski, harcmistrz Ludwik Berger (ps. „Goliat”, „Michał”, „Hardy”) – z zawodu aktor, reżyser teatru „Reduta”, i jego przyjaciel por. rez. Zdzisław Dąbski, spośród harcerzy hufca żoliborskiego 14, 16, i 17 drużyny harcerskiej Szarych Szeregów na Żoliborzu, rekrutujących się przeważnie z części uczniów Gimnazjum i Liceum im. księcia Józefa Poniatowskiego, tworzą oddział konspiracyjny, który stał się zalążkiem batalionu. Następnie wraz z innymi oddziałami AK batalion „Baszta”, przekształca się w pułk „Baszta”. W pierwszej fazie do końca 1940 roku batalion zajmuje się wyszukiwaniem ukrytej od 1939 roku broni oraz zbieraniem i kompletowaniem innego sprzętu wojskowego.
8 grudnia 1939 oddział podporządkował się gen. bryg. Michałowi Karaszewiczowi-Tokarzewskiemu, komendantowi głównemu Służby Zwycięstwu Polski. Wiosną 1940 został zorganizowany w dwie szkieletowe jednostki – „Kotłownia” (później B1) pod dowództwem Ludwika Bergera i „Warsztaty” (później K1) pod dowództwem Zdzisława Dąbskiego. Całość zgrupowania pod dowództwem „Mrowca” otrzymała kryptonim „Fabryka”.
Jesienią 1940 „Fabryka” została przekazana do sztabu Komendy Głównej Związku Walki Zbrojnej pod dowództwem Kazimierza Bąbińskiego – ps. „Luboń”. Wiosną 1941 „Fabryka” została przekształcona w batalion ochrony sztabu baon „Baszta”, pod dowództwem kpt. Eugeniusza Ladenbergera – ps. „Kazimierz”.
Na początku 1942 roku, po przekształceniu się Związku Walki Zbrojnej w Armię Krajową, „Baszta” przeszła pod komendę V oddziału Komendy Głównej, dowodzonego przez ppłk Kazimierza Plutę-Czachowskiego.
Latem 1943 KG AK rozbudowała „Basztę” do stanu pułku składającego się z trzech pełnych batalionów i oddziałów pomocniczych w sile ok. 2300 ludzi. Było to możliwe po podporządkowaniu się Armii Krajowej organizacji o nazwie Powstańcze Oddziały Specjalne „Jerzyki”. Na wypadek wybuchu powstania terenem operacyjnym pułku miał być górny Mokotów w granicach od ul. Narbutta na północy do terenu Wyścigów Konnych na południu. Jako rejon zakwaterowania KG przewidziano ul. Pilecką. 1 sierpnia 1944 roku pułk liczył 2200 żołnierzy. Kryptonim batalionu stanowi skrót określenia Batalion Sztabowy.
8 grudnia 1939 oddział podporządkował się gen. bryg. Michałowi Karaszewiczowi-Tokarzewskiemu, komendantowi głównemu Służby Zwycięstwu Polski. Wiosną 1940 został zorganizowany w dwie szkieletowe jednostki – „Kotłownia” (później B1) pod dowództwem Ludwika Bergera i „Warsztaty” (później K1) pod dowództwem Zdzisława Dąbskiego. Całość zgrupowania pod dowództwem „Mrowca” otrzymała kryptonim „Fabryka”.
Jesienią 1940 „Fabryka” została przekazana do sztabu Komendy Głównej Związku Walki Zbrojnej pod dowództwem Kazimierza Bąbińskiego – ps. „Luboń”. Wiosną 1941 „Fabryka” została przekształcona w batalion ochrony sztabu baon „Baszta”, pod dowództwem kpt. Eugeniusza Ladenbergera – ps. „Kazimierz”.
Na początku 1942 roku, po przekształceniu się Związku Walki Zbrojnej w Armię Krajową, „Baszta” przeszła pod komendę V oddziału Komendy Głównej, dowodzonego przez ppłk Kazimierza Plutę-Czachowskiego.
Latem 1943 KG AK rozbudowała „Basztę” do stanu pułku składającego się z trzech pełnych batalionów i oddziałów pomocniczych w sile ok. 2300 ludzi. Było to możliwe po podporządkowaniu się Armii Krajowej organizacji o nazwie Powstańcze Oddziały Specjalne „Jerzyki”. Na wypadek wybuchu powstania terenem operacyjnym pułku miał być górny Mokotów w granicach od ul. Narbutta na północy do terenu Wyścigów Konnych na południu. Jako rejon zakwaterowania KG przewidziano ul. Pilecką. 1 sierpnia 1944 roku pułk liczył 2200 żołnierzy. Kryptonim batalionu stanowi skrót określenia Batalion Sztabowy.
Struktura pułku i kadra dowódcza
Struktura organizacyjna pułku w przededniu wybuchu powstania przedstawiała się następująco:
- dowódca pułku - ppłk. „Daniel” Stanisław Kamiński
- batalion BAŁTYK
- dowódca - mjr. „Burza” Eugeniusz Ladenberger
- kompania B 1 - por. „Jacek” Sztanisław Szymczyk
- kompania B 2 - por. „Krzem” Jan Kułagowski
- kompania B 3 - por. „Michał” Michał Juchnicki
- batalion OLZA
- dowódca - mjr. „Reda” Anatol Witold Białynecki-Obarski
- kompania O 1 - por. „Zbójnik” Zdzisław Hecold
- kompania O 2 - por. „Zych” Juliusz Opania
- kompania O 3 - por. „Ludwik” Ludwik Kotowski
- batalion KARPATY
- dowódca - mjr. „Majster” Józef Hoffman
- kompania K 1 - por. „Wirski” Marian Ślifierz
- kompania K 2 - por. „Pawłowicz” Piotr Słowikowski
- kompania K 3 - por. „Tosiek” Antoni Woszczyk
- kompania łączności - ppor. „Lucjan” Jerzy Stefan Stawiński
Walki pułku w Powstaniu Warszawskim
Walczący od pierwszych minut Powstania pułk stanowił trzon sił na na Górnym Mokotowie i Dolnym Mokotowie (Czerniaków, Sadyba). W pierwszych godzinach walki poniósł duże straty. W nocy z 1 na 2 sierpnia część oddziałów wycofała się do Lasów Kabackich.
W ciągu następnych tygodni szeregi „Baszty” zasilali żołnierze z innych oddziałów oraz Powstańcy, którzy powrócili z Lasów Chojnowskich. Ogółem przez szeregi „Baszty” przeszło ok. czterech i pół tysiąca osób.
24 września rozpoczęło się generalne natarcie niemieckie na Mokotów. 26 sierpnia część żołnierzy „Baszty” przeszła kanałami do Śródmieścia. Przewaga sił niemieckich, brak broni i amunicji spowodowało, że dowodzący zgrupowaniem mjr Kazimierz Szternal – ps. „Zryw” podjął decyzję o kapitulacji. Niemcy zobowiązali się traktować powstańców jako jeńców wojennych stosując przepisy Konwencji Genewskiej. Tego samego dnia Niemcy wymordowali ok. 120 powstańców wychodzących z kanałów na ul. Dworkowej.
Straty pułku podczas Powstania – ok. tysiąca siedmiuset poległych.
Straty pułku podczas Powstania – ok. tysiąca siedmiuset poległych.
Zdjęcia
Odznaka pułku Baszta
Batalion Baszta
Dowódca Pułku „Baszta” podpułkownik Stanisław Kamiński ps. „Daniel”, dokonuje przeglądu Kompanii „Krawiec” przed domem na ulicy Puławskiej 134. Kompania „Krawiec” właśnie przebiła się z Lasów Kabackich przez Wilanów na Mokotów przynosząc broń. Od Lewej stoją: „Daniel”, podporucznik Henryk Maciejewski „Lech” (z ręką na temblaku), Jerzy Rossudowski „Stary” (w głębi), Kazimierz Pyrka „Andrzej” (z granatem za pasem) i podchorąży Ksawery Frank „Kiejstut” (w czapce z daszkiem).
Sztandar Pułku "Baszta" (pierwotny). Sztandar powstał w 1983 r. Sztandar poświęcony został 11 września 1983 r. w Świątyni Jasnogórskiej w Częstochowie. Przechowywany jest w siedzibie środowiska - Muzeum Pamięci gen. W. Sikorskiego ul. Turecka 3 w Warszawie.
Sztandar Pułku "Baszta" (drugi). Sztandar powstał w 1994 r. ze składek środowiska b. żołnierzy "Baszty" oraz pomocy Zarządu Dzielnicy Mokotów. Zaprojektował go Jacek Cydzik zgodnie z wymogami regulaminu W.P. Sztandar poświęcony został 3 sierpnia 1994 r. w kościele św. Michała przy ul. Puławskiej w Warszawie przez ks. proboszcza Józefa Hassa, kapelana czasu pokoju pułku "Baszta". Odznaczony Srebrnym Krzyżem Wojennym Orderu Virtuti Militari
Uzupełnienia
Informacja 1
Informacja 2
Kolęda żołnierska pułku Armii Krajowej "Baszta"
Rekonstrukcja historyczna Ursynów'44
Informacja 2
Kolęda żołnierska pułku Armii Krajowej "Baszta"
Rekonstrukcja historyczna Ursynów'44
Piosenki
Autorami pierwszych trzech piosenek są żołnierze pułku "Baszta": Jan Markowski - muzyka oraz Mirosław Jezierski - słowa
Marsz Mokotowa
Piosenka powstała 20 sierpnia 1944 roku i od tego czasu stała się nieformalnym powstańczym hymnem Mokotowa
Sanitariuszka Małgorzatka
Piosenka powstała podczas Powstania Warszawskiego jako podziękowanie kompozytora za samarytańską pomoc dla sanitariuszki z „Baszty”, która pielęgnowała go w szpitalu powstańczym.
Mała dziewczynka z AK
Piosenka powstała miesiąc po kapitulacji Powstania Warszawskiego. Jest hołdem złożonym dziewczętom powstańczej Warszawy.
Marsz kompanii K-3
słowa Leszek Kołodziejczyk muz. Jan Pogorzelski
Piosenka powstała najprawdopodobniej w pierwszej połowie września 1944 roku w okresie Powstania Warszawskiego. Tytułowa Kompania K3 była częścią składować Pułku "Baszta", który objął pozycje na warszawskim Mokotowie. Oddziałem kompanijnym dowodził por. Antoni Woszczyk ps. "Tosiek". Utwór stał się oficjalną pieśnią żołnierzy z K3, był wykonywany przez nich podczas walk o stolicę i wielokrotnie po zakończeniu Powstania Warszawskiego. Jego słowa pełne są przeświadczenia o własnej sile, zagrzewają do boju i dają nadzieję na zwycięstwo. Niestety, nawet pomimo męstwa tak wielu oddziałów, doskonale zmotywowanych i gotowych na największe poświęcenia, bitwa o stolicę została przez Polaków przegrana, a członkowie Kompanii K-3 powędrowali do niemieckiej niewoli. Podobnie jak ich koledzy z innych oddziałów stawiających opór w stolicy.
Marsz Mokotowa
Piosenka powstała 20 sierpnia 1944 roku i od tego czasu stała się nieformalnym powstańczym hymnem Mokotowa
Sanitariuszka Małgorzatka
Piosenka powstała podczas Powstania Warszawskiego jako podziękowanie kompozytora za samarytańską pomoc dla sanitariuszki z „Baszty”, która pielęgnowała go w szpitalu powstańczym.
Mała dziewczynka z AK
Piosenka powstała miesiąc po kapitulacji Powstania Warszawskiego. Jest hołdem złożonym dziewczętom powstańczej Warszawy.
Marsz kompanii K-3
słowa Leszek Kołodziejczyk muz. Jan Pogorzelski
Piosenka powstała najprawdopodobniej w pierwszej połowie września 1944 roku w okresie Powstania Warszawskiego. Tytułowa Kompania K3 była częścią składować Pułku "Baszta", który objął pozycje na warszawskim Mokotowie. Oddziałem kompanijnym dowodził por. Antoni Woszczyk ps. "Tosiek". Utwór stał się oficjalną pieśnią żołnierzy z K3, był wykonywany przez nich podczas walk o stolicę i wielokrotnie po zakończeniu Powstania Warszawskiego. Jego słowa pełne są przeświadczenia o własnej sile, zagrzewają do boju i dają nadzieję na zwycięstwo. Niestety, nawet pomimo męstwa tak wielu oddziałów, doskonale zmotywowanych i gotowych na największe poświęcenia, bitwa o stolicę została przez Polaków przegrana, a członkowie Kompanii K-3 powędrowali do niemieckiej niewoli. Podobnie jak ich koledzy z innych oddziałów stawiających opór w stolicy.
