Home Army Battalion “Kiliński”

Formed in January 1940, initially it was named “Vistula” but renamed “Jan Kiliński” in March 1943.

Prior to the Rising, it was divided into two groups: Group IX commanded by Cavalry Captain Henryk Roycewicz codename “Leliwa”, which consisted of the 1st, 2nd, 3rd and 6th companies plus the 42nd company of the Military Service for the Protection of the Rising; and Group X commanded by Lieutenant Leon Gajdowski codename “Ostoja”, which consisted of the 4th, 5th and 7th companies plus the 43rd and 44th companies of the Military Service for the Protection of the Rising. During the Rising, it was reinforced by unit “Kolegium C” (as the 8th Company) from the Directorate for Subversion and the 41st company of the Military Service for the Protection of the Rising (as the 9th Company).

Troops of Group IX of the battalion took part in capturing the Prudential high-rise building and the adjacent Napoleon Square, the Main Post Office and the PAST telecom building. Later they participated in the defense of Świętokrzyska, Nowy Świat, Warecka, Jerozolimskie Avenue, Bracka, Marszałkowska and Złota Streets. The 1st, 6th and 9th companies manned positions in an area delineated by Bagno, Królewska, Marszałkowska, Graniczna, Grzybowska and Dzielna Streets. Following the capture of the PAST telecom building, these units supported the attempted breakthrough of troops from the Old Town.

Group X fought to capture a school at 88 Żelazna Street and St. Sophia Hospital. After the Germans attacked Wola on 5 August, the units withdrew to a defense line along Wronia, Towarowa, Ogrodowa and Chłodna Streets, where the group fell apart. On 15 September, the battalion was reorganized and the surviving soldiers from the 2nd, 3rd, 5th and 6th companies were merged into a single company named “Kiliński”. This company was incorporated into the Protective Battalion, which on 3-9 October 1944 carried out control and guard duties in Warsaw under the capitulation treaty.

The battalion lost 500 people during the Rising.

Batalion powstał w styczniu 1940. Początkowo nosił nazwę „Vistula”, 21 marca 1943 nazwę przemianowano na „Batalion im. Jana Kilińskiego”.

Przed powstaniem batalion został podzielony na dwa zgrupowania:

• Zgrupowanie IX pod dowództwem rtm. Henryka Roycewicza „Leliwy” składało się z 1, 2, 3, 6 kompanii, oraz podporządkowanych 41 i 42 kompanii WSOP;
  • 1 kompania „Wigry”, plutony – 162,163,164; dowódca por. Józef Fręchowicz „Józef”
  • 2 kompania Szarych Szeregów,plutony 165,166,167; dwódca ppor. Franciszek Szafranek „Frasza”;
  • 3 kompania „Szare Szeregi Junior”, plutony – (dwa plutony i oddział przeciwpancerny); dowódca Tadeusz Usarzewski „Tadeusz”
  • 1 kompania „Wigry”, plutony – 162,163,164; dowódca por. Józef Fręchowicz „Józef”
  • 2 kompania Szarych Szeregów,plutony 165,166,167; dwódca ppor. Franciszek Szafranek „Frasza”;
  • 3 kompania „Szare Szeregi Junior”, plutony – (dwa plutony i oddział przeciwpancerny); dowódca Tadeusz Usarzewski „Tadeusz”
  • 6 kompania „Wawer” (dwa plutony); dowódca kpr pchor. Zbigniew Jarkiewicz „Krzeczkowski”;
• Zgrupowanie X pod dowództwem por. Leona Gajdowskiego ostoi, w skład którego wchodziły 4, 5 i 7 kompania oraz podporządkowanych mu 43 i 44 kompanie WSOP.
  • 4 kompania „Watra”, plutony 169, 170, 171 i 171A; dowódca ppor.Feliks Borecki „Watra”;
  • 5 kompania „Wysocki-Phillips”, plutony 172 i 173; dowódca por. Kazimierz Szczap „Batura”;
  • 7 kompania „Iskra” (trzy plutony); dowódca ppor. Sitarz.

3 sierpnia do batalionu jako 8 kompanię przyłączono Oddział Kedywu „Kolegium C” (cztery plutony, 41 żołnierzy), dowódca por.Edward Paszkowski „Wiktor”, ppor. Henryk Jakubowski "Wojtek"(*). 4 sierpnia włączono 41 kompanię WSOP – jako 9 kompanię.

Dowódcą batalionu podczas Powstania był rotmistrz Henryk Leliwa-Roycewicz.

Oddziały IX zgrupowania batalionu uczestniczyły w zdobyciu Prudentialu i opanowania placu Napoleona (dziś Powstańców Warszawy) (1 sierpnia), gmachu Poczty Głównej (2 sierpnia), gmachu PAST-y (20 sierpnia). Od 5 sierpnia samodzielnie prowadził walki o ten budynek. Żołnierze batalionu Kiliński zajęli także pomieszczenia „Cafe Clubu” (25 sierpnia), biorąc do niewoli 12 jeńców, oraz zdobywając broń i amunicję. Po wykonaniu zadań wyjściowych, dowódca obwodu skierował 2 oraz 3 kompanię do utrzymania linii obrony wzdłuż ulic Świętokrzyskiej, Nowego Światu, Wareckiej, Al. Jerozolimskich, Brackiej, Marszałkowskiej oraz Złotej. Kompanie 1, 6 i 9 obsadziły rejon ulic Bagno, Królewskiej, Marszałkowskiej, Granicznej, Grzybowskiej i Dzielnej. Po zdobyciu PAST-y, oddziały brały udział we wsparciu przebicia się oddziałów Starego Miasta. Po 31 sierpnia oddziały przeszły do odwodu. W pierwszych tygodniach września batalion przeszedł na odcinek Powiśla w rejonie ul. Nowy Świat.

Zgrupowanie X walczyło 1 sierpnia o zdobycie szkoły przy ul. Żelaznej 88 i szpital św. Zofii. Po niemieckim ataku na Wolę 5 sierpnia, oddziały cofnęły się na linie obrony wzdłuż ulic Wroniej, Towarowej, Ogrodowej i Chłodnej, gdzie zgrupowanie się rozpadło. Od 12 sierpnia, 7 kompania, 41 kompania WSOP oraz pluton z 4 kompanii weszły w skład nowego batalionu szturmowego „Rum”.

Część 4 kompanii „Watra” (plutony 169 i 170) – 6 sierpnia wycofała się na Stare Miasto, gdzie wzięła udział w walkach jako kompania „Osa”, a po przejściu do Śródmieścia weszła w skład Batalionu „Stefan”.

15 września, dokonano reorganizacji batalionu i z dotychczasowych żołnierzy 2, 3, 5 i 6 kompanii utworzono zbiorczą kompanię „Kiliński”. Kompania ta weszła w skład Batalionu Osłonowego (Asystencyjnego), który od 3 do 9 października 1944 pełnił funkcje porządkowe w Warszawie na mocy układu kapitulacyjnego.

8 kompania (Oddział „Kolegium C”) została podporządkowana bezpośrednio dowódcy obwodu. Kompanie 1, 4, 7 i 9 zostały odkomenderowane do innych zgrupowań (Batalion „Rum”).

Straty batalionu podczas Powstania - ponad pięciuset poległych.

1. Drużyna 2 pluton 7 kompania batalionu „Kiliński”


Pluton honorowy batalionu „Kiliński” w czasie pogrzebu na ulicy Zgoda w Warszawie 1944


Sztandar powstał w 1987 r. z fundacji b. żołnierzy batalionu. Zaprojektował go Jerzy Chlistonoff ps. "Jurek" z 8 kompanii. Sztandar poświęcony został 29 listopada 1987 r. w Bazylice św. Krzyża Krakowskie Przedmieście 3 w Warszawie przez ks. biskupa Zbigniewa Józefa Kraszewskiego.B24


Kwatera batalionu Kiliński na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach - B24

Zdobycie budynku PAST-y