• Komendant:
  • por. Zygmunt Żebracki „Żeliwa” – od końca 1939 do czerwca 1942 roku (z powodu zagrożenia aresztowaniem w czerwcu 1942 roku przeniesiono go w inne miejsce działań, w sierpniu został komendantem Obwodu Puławy AK);
  • kpt./mjr Władysław Szkuta „Marcin”, „Helena” – od II połowy 1942 do lipca 1944 roku.
• Zastępca komendanta:
  • kpt. Czesław Benicki „Komar” – od końca 1939 do marca 1943 roku.
• Adiutant:
  • ppor. Zbigniew Jarewicz-Jaciński „Halicz” – od końca 1939 do czerwca 1942 roku;
  • por./kpt. Wacław Nakulec „Mirkowski” – od II połowy 1942 do lipca 1944 roku.

• Rejon „Ryba” – Łaskarzew – Podłęż;
  • placówka Łaskarzew;
  • placówka Podłęż;
• Rejon Miastków – Górzno;
  • placówka Miastków;
  • placówka Górzno;
• Rejon „Żaba” – Sobienie Jeziory – Osieck;
  • placówka Sobienie Jeziory;
  • placówka Osieck;
• Rejon Pilawa – Parysów;
  • placówka Pilawa;
  • placówka Parysów.

W połowie 1942 roku południowa część powiatu, zorganizowana w placówki: Żelechów, Sobolew, Maciejowice, Kłoczew, Trojanów, Ryki i Ułęż, została przyłączona jako podobwód do Obwodu Puławy. Związane to było z wyznaczeniem ognisk walki na okres powstania.

Poniżej podane akcje były wykonywane przez oddział partyzancki o kryptonimie OP I/15 z 15. Pułku Piechoty AK „Wilków”, dowodzony przez Mariana Bernaciaka „Orlika”.

• 7 stycznia 1944 roku, Zadybie, gmina Kłoczew – patrol pod dowództwem „Żbika” przeprowadził akcję rekwizycyjną transportu spirytusu przewożonego z majątku w Zadybiu na stację kolejową w Leopoldowie w gminie Ryki. Zdobyto 2700 litrów spirytusu.
• 28 lutego 1944 roku, Stasin, gmina Trojanów – oddział w liczbie kilkunastu żołnierzy przeprowadził rekwizycję trzody chlewnej i owiec z majątku Stasin.
• 29 lutego – 1 marca 1944 roku, gmina Trojanów – wydzielona grupa, w ramach zwalczania band rabunkowych, przeprowadziła akcję oczyszczającą we wsiach Podebłocie, Pociejów, Życzyn i Wólka Życka. Podczas przeprowadzenia rewizji około 10 melin zarekwirowano znalezioną broń, a następnie wymierzono kary chłosty osobom rabującym. Zarekwirowane rzeczy zwrócono właścicielom. W Podebłociu podczas wywiązanej walki zginęło 2 bandytów oraz został ranny partyzant Edmund Borek „Tygrys”. Zmarł on po kilku dniach. Oddział zdobył 30 szt. amunicji i jeden karabin.
• 2 marca 1944 roku, okolice Podebłocia, gmina Trojanów – patrol zastrzelił członka grupy rabunkowej.
• 3 marca 1944 roku, Podebłocie, gmina Trojanów – oddział przeprowadził akcję przeciwko grupom bandyckim. Zastrzelono jednego bandytę oraz spalone zostało jedno zabudowanie. Podczas walki ranny został st. strz. Tadeusz Osiński „Tek”.
• 6 marca 1944 roku, Życzyn, gmina Trojanów – 3-osobowy patrol przeprowadził akcję rekwizycyjną w spółdzielni Rolniczo-Handlowej, rekwirując około 18 tys. zł.
• 14 marca 1944 roku, Zalesie, Potok, gmina Ryki – wydzielona grupa ukarała karą chłosty osoby współpracujące z grupami rabunkowymi. Za odmowę zwrotu skradzionego inwentarza żywego ze wsi Grabów Szlachecki karę chłosty wymierzono m.in. sołtysowi i jego synowi.
• 26 marca 1944 roku, Oszczywilk, gmina Ryki – grupa żołnierzy dokonała w ramach akcji bimbrowniczej zniszczenia kilku aparatów służących do nielegalnego wyrobu bimbru.
• 28 marca 1944 roku, Ryki – patrol w sile 7 żołnierzy zarekwirował z kasy Spółdzielni Rolniczo-Handlowej „Rolnik” kilkadziesiąt tysięcy złotych.
• 16 kwietnia 1944 roku, kolonia Ryki – patrol pod dowództwem Zygmunta Kęski „Krewnego” dokonał zniszczenia kilku aparatów bimbrowniczych. Jednemu z zatrzymanych bimbrowników odebrano skradzione buty oraz zarekwirowano posiadany karabin.
• 17 kwietnia 1944 roku, Kawęczyn, gmina Kłoczew – oddział w sile ok. 30 żołnierzy, pod dowództwem Wacława Kuchnia „Spokojnego” przeprowadził akcję przeciwko grupie rabunkowej w liczbie około 20 osób. Podczas długotrwałej walki zginęło 15 członków grupy (oraz 1 osoba niezwiązana z grupą), a 2 zostały ranne. Podczas walki raniony został również „Spokojny”. Zdobyto 10 karabinów, pistolet maszynowy, 8 pistoletów, 21 szt. amunicji oraz inny sprzęt wojskowy. Odzyskano wiele rzeczy skradzionych ludności cywilnej, które zwrócono właścicielom. Prawdopodobnie w akcji został ranny również Zygmunt Kęska „Krewny”.
• 21 kwietnia 1944 roku – przyjęcie zrzutu na placówce „Kubek”.
• 11 maja 1944 roku, Życzyn, gmina Trojanów – wydzielona grupa przeprowadziła na stacji kolejowej akcję na transport wojskowy z bydłem kontyngentowym zabranym z majątku Podebłocie. Zarekwirowano 313 krów, 1 buhaja oraz 17 owiec, które przekazano mieszkańcom gmin Kłoczew i Trojanów.
• 11 maja 1944 roku, okolice Ryk – patrol podczas transportu przez Niemców kontyngentu zebranego ze wsi Ochodne, Derlatka i Wola Zadybska do punktu zbiorczego w Rykach zarekwirował 2800 szt. jaj i 50 kg masła, które przeznaczono na wyżywienie dla oddziału.
• 12 maja 1944 roku, Życzyn, gmina Trojanów – patrol w dzień na stacji kolejowej zarekwirował 17 sztuk bydła pochodzącego z majątku w Podebłociu, przygotowanego do wywiezienia do Rzeszy.
• 14 maja 1944 roku, Ryki – patrol w porze dziennej zdobył na Niemcach broń: 2 karabiny, 2 bagnety, 2 pary ładownic potrójnych.
• 18 maja 1944 roku, Sobolew, gmina Sobolew – ok. godz. 20.45 w lesie pod Sobolewem oddział został zaatakowany przez patrol Bahnschutzów z Sobolewa. W wyniku wywiązanej walki jeden z Niemców został ciężko ranny, a drugi zabity. Podczas potyczki zdobyto: rkm z 3 magazynkami i karabin.
• 19 maja 1944 roku, Kłoczew, gmina Kłoczew – patrol pod dowództwem Piotra Korowca „Korka” przeprowadził akcję rekwizycyjną na Urząd Gminy Kłoczew. Dokonał spalenia dokumentacji dotyczącej spraw kontyngentowych oraz zarekwirował około 6 tys. zł.
• 31 maja 1944 roku, Brzozowa, gmina Ułęż – pod dowództwem Mariana Bernaciaka „Orlika” przeprowadzono akcję na szkołę Hitlerjugend mieszczącą się w budynku szkoły rolniczej.
• 1–12 czerwca 1944 roku, Wola Życka, gmina Trojanów – 4-osobowy patrol pod dowództwem ppor. Zygmunta Kęski „Krewnego” ujął w Woli Życkiej 2 ostlegionistów z pododdziału ochrony mostu na rzece Okrzejka. Po dowiezieniu na miejsce postoju oddziału zostali rozstrzelani. Zdobyto 2 karabiny i 2 komplety umundurowania.
• 1–12 czerwca 1944 roku, Trojanów – patrol pod dowództwem ppor. Zygmunta Kęski „Krewnego” przeprowadził zasadzkę na niemiecki samochód wojskowy. Po ostrzelaniu przez partyzantów samochód został zmuszony do zatrzymania się. Niemcy zza samochodu zaczęli ostrzeliwać pozycje partyzanckie. Po stracie erkaemisty Tadeusza Sałackiego „Tokarza” oraz ujęciu przez Niemców żołnierza Witosława Łysakowskiego „Dzięcioła” akcja została przerwana. Strat po stornie niemieckiej nie ustalono.
• 1–12 czerwca 1944 roku, Trojanów – strz. Zdzisław Marczak „Puchacz” zniszczył w Urzędzie Gminy dokumenty urzędowe.
• 22 czerwca 1944 roku, Jagodne, gmina Kłoczew – 3-osobowy patrol OP I/15 dokonał rekwizycji z majątku pary koni wraz z bryczką.
• 22 czerwca 1944 roku, Kłoczew – oddział dowodzony przez ppor. Władysława Antoszczaka „Szarego” dokonał rekwizycji 3700 szt. jaj ze spółdzielni, przygotowanych jako kontyngent dla Niemców. Jaja przeznaczono na wyżywienie dla oddziału „Szarego”.
• 26 czerwca 1944 roku, Oblin, Podzamcze, gmina Maciejowice – podczas wspólnej akcji drużyny Zygmunta Matysiaka „Sępa” i Stanisława Grzędy „Kreta” zarekwirowały z majątku Oblin kilkadziesiąt sztuk bydła.
• 27 czerwca 1944 roku, okolice Paprotni, gmina Stężyca – oddział wracający po rekwizycji majątku w Podzamczu przed świtem spotkał na swej drodze siły Wehrmachtu i żandarmerii niemieckiej, stoczył zaciętą walkę.
• 5 lipca 1944 roku, Garwolin – patrol pod dowództwem ppor. Wacława Matysiaka „Ziuka” zaatakował starostę garwolińskiego Karla Ludwiga Freudenthala jadącego samochodem z ochrona z Warszawy do Garwolina. W wyniku akcji zabito starostę oraz jego 2 współpracowników. Freudenthal był m.in. pomysłodawcą budowy obozu karnego na 200 osób w Garwolinie, gdzie maltretowano mieszkańców powiatu. Do końca 1942 roku na rozkaz Freudenthala lub za jego zgodą Gestapo i żandarmeria zamordowały na terenie miasta i powiatu 890 osób, a do obozów wywieziono ponad 2000. Ofiarami zemsty okupanta stało się 30 więźniów z warszawskiego Pawiaka. Zakładników z zagipsowanymi ustami rozstrzelano 8 lipca w Garwolinie na skarpie przy moście na rzece Wilga, gdzie dzisiaj znajduje się pomnik.
• Lipiec 1944 roku, Trojanów – na szosie pod Trojanowem grupa z OP I/15 stoczyła walkę z Niemcami. W jej trakcie zginęli: Witosław Łysakowski „Dzięcioł” oraz Tadeusz Sałacki „Tokarz”.
• Wiosna 1944 roku, Trojanów – grupa żołnierzy zarekwirowała z majątku owies dla koni.

Akcja „Burza” w obwodzie Garwolin rozpoczęła się 23 lipca. W tym dniu część OP „Łozy” (kpt. Władysław Klimaszewski), pozostająca pod dowództwem ppor. Jerzego Kurowskiego „Łana”, rozpoczęła działania na szosie lubelskiej, nieopodal miejscowości Trąbki, przechwytując niemieckie samochody. Asumpt do działań dała wiadomość, jaką otrzymał ppor. Kurowski od komendanta placówki w Parysowie kpt. Piotra Nowaka „Pietii” o ogłoszeniu na terenie obwodu akcji „Burza”.
Wieczorem ppor. Kurowski, po otrzymaniu przez gońca rozkazu kpt. Daszewskiego, skierował się w rejon Miętna. Tam następnego dnia dotarł do niego rozkaz zaatakowania wielkiej kolumny taborów niemieckich, która przez Garwolin zdążała w kierunku Warszawy. Ppor. „Łan” kolumnę zaatakował z trzech stron, na tzw. Jeziorkach, niedaleko Trąbek na szosie Garwolin – Trąbki. Mimo zaskoczenia Niemcy, dzięki dużej sile ognia, zdołali wyrwać się z pułapki. Ponieśli jednak przy tym znaczne straty.
Po walce z OP „Łozy” utworzono 2. szwadron 1. Pułku Strzelców Konnych AK. Tymczasem na mocy rozkazu mjr. Władysława Szkuty rozpoczęła się tego samego dnia w lasach w rejonie wioski Ewelin, koncentracja sił AK Obwodu Garwolin. Ze wszystkich stron poczęły tam ściągać zmobilizowane oddziały. Dołączył m.in. oddział złożony z żołnierzy z Puznowa, Unina i Głoskowa pod dowództwem st. wachm. Stanisława Szabo „Hanki”. Jeden ze śpieszących na miejsce koncentracji oddziałów – pluton por. Gabriela Okonia „Zagóra”, wystawiony przez placówkę w Miastkowie Kościelnym, stoczył po drodze w Głoskowie potyczkę z Niemcami. W kilka godzin później Niemcy w ramach akcji represyjnej spalili wieś.
Z przybyłych oddziałów sformowano I batalion 15. Pułku Piechoty, 1. szwadron (spieszony) 1. Pułku Strzelców Konnych oraz oddziały pomocnicze. Dowództwo nad całością zgrupowania objął mjr Władysław Szkuta „Marcin”, „Helena”, przewidziany na dowódcę odtwarzanego 1. Pułku Strzelców Konnych AK. Batalion piechoty liczył 2 kompanie strzeleckie. Na czele 1. kompanii stanął kpt. Wacław Makulec „Mirkowski”, 2. dowodził por. Zdzisław Goliński „Sambor”. 3. kompania miała powstać z oddziałów Batalionów Chłopskich. Do tego jednak nie doszło. Dowódca BCh, mimo wyraźnego rozkazu mjr. „Marcina”, nie dołączył do zgrupowania. 1 szwadron 1. Pułku Strzelców Konnych, którego dowódcą był dotychczasowy szef Kedywu ppor. Wacław Man „Ziuk”, składał się z 5 plutonów strzeleckich i plutonu ckm.
W południe 27 lipca mjr Szkuta nakazał kpt. Makulcowi wyrzucić Niemców ze wsi Rębków, a ppor. Matysiakowi z wiosek Rębków-Borki i Stoczek. W wioskach tych, leżących w bezpośrednim sąsiedztwie rejonu koncentracji sił AK, znajdowały się pododdziały niemieckiej 73. Dywizji Piechoty w sile wzmocnionej kompanii. Natarcie polskie, wykonane w godzinach wieczornych, uzyskało pełne powodzenie. Niemcy zostali zmuszeni do opuszczenia pozycji i wycofania się w kierunku Wilgi. Stracili zabitych i 15 jeńców. Polacy zdobyli 1 ckm, 3 moździerze, radiostację, kilka pancerfaustów i kilkanaście karabinów.
Jeszcze tego samego dnia oddział rozpoznawczy zgrupowania AK, złożony z I plutonu 1. szwadronu pod dowództwem por. Henryka Wolfa, „Korda”, nawiązał w Woli Rębkowskiej kontakt z Armią Czerwoną. W tym samym dniu kompania por. Golińskiego opanowała stację kolejową w Woli Rębkowskiej oraz węzeł kolejowy w Pilawie.
W tym samym czasie 2. szwadron przebywający w Lasach Umińskich nawiązał łączność z jednym z oddziałów VIII Korpusu Pancernego Armii Czerwonej. Ustalono, że wspólnie przeprowadzone zostanie natarcie na koszary w Garwolinie. Do natarcia jednak nie doszło. Garwolin został bowiem zajęty przez inny oddział tego korpusu. Po wspólnej defiladzie w Garwolinie 2. szwadron ruszył do Łucznicy, by dołączyć do grupujących się tam sił obwodu.
29 lipca jeden z oddziałów 1. Pułku Strzelców Konnych, dowodzony przez kpt. Władysława Klimaszewskiego „Łozę”, uszkodził w wyniku podłożonej pod tory kolejowe Pogorzeli miny, na linii Warszawa – Dęblin, niemiecki pociąg pancerny ostrzeliwujący maszerujące szosą lubelską wojska Armii Czerwonej. Ponadto ostrzelano z maszynowej część załogi opuszczającej pociąg.
30 lipca, po mszy świętej polowej odprawionej w Łui przez kapelana obwodu ks. Lucjana Kurzawskiego, zgrupowanie AK zostało rozwiązane.
W akcji „Burza” wziął także udział batalion sformowany w Obwodzie Garwolin, dowodzony przez kpt. Wacława Makulca „Mirkowskiego”, wchodzący w skład odtwarzanego 15. Pułku Piechoty „Wilków”. Składał się z 708 żołnierzy (18 oficerów, 37 podoficerów i 635 szeregowych), miał na uzbrojeniu: 9 ckm, 11 rkm, 250 kb, 105 pm, 144 pistoletów, 1 kb przeciwpancernego i 330 granatów. Batalion miał wzmocnić oddziały okręgu lubelskiego, lecz ostatecznie walczył na terenie Obwodu Garwolin.
Żołnierze obwodu wzięli udział w Powstaniu Warszawskim jako Dywizjon 1806. Walczyli na Woli i na Starym Mieście – dowódca rtm. Czesław Nowacki „Nowak” ? 5 plutonów oraz 2 plutony szwadronu 5. Pułku Ułanów.

Kpt./mjr Władysław Szkuta urodził się 14 lipca 1908 roku w Odessie. W 1924 roku wstąpił do Korpusu Kadetów w Chełmie, następnie uczył się w Szkole Podchorążych Artylerii w Toruniu. Po jej ukończeniu 15 sierpnia 1931 roku otrzymał przydział, w stopniu podporucznika, do 29. Pułku Artylerii Lekkiej w Grodnie. W 1934 roku awansował na porucznika, a w 1938 roku na kapitana.
We wrześniu 1939 roku był dowódcą 3. baterii w II dywizjonie pułku. Dostał się do niewoli, z której zbiegł, i nawiązał kontakt z ZWZ. W 1940 roku objął komendę Obwodu Węgrów. W czerwcu 1942 roku został komendantem Obwodu Garwolin. 11 listopada 1943 roku awansowany do stopnia majora.
Ujawnił się we wrześniu 1945 roku. Po wojnie pracował w „Społem”. Zmarł 10 lipca 1958 r roku.

Kpt./mjr Władysław Szkuta „Marcin”, „Helena”


Obelisk przy skrzyżowaniu dróg Wilga – Sobienie Jeziory oraz Ostrybór – Mariańskie Porzecze, upamiętniający zrzut z 21 kwietnia 1944 roku na placówce „Kubek”
(na pomniku widnieje błędna data zrzutu: 27 kwietnia 1944 roku)
http://wegrzynek.cba.pl/ak.html


Uroczystości pod pomnikiem poległych i pomordowanych żołnierzy Armii Krajowej
http://www.wirtualnygarwolin.pl/aktualnoci/63-aktualnoci/9095-garwolin-oddal-hold-powstancom


Uroczystości pod pomnikiem upamiętniającym 30 zakładników rozstrzelanych 8 lipca 1944 roku w Garwolinie na skarpie przy moście na rzece Wildze
http://www.grzegorzwozniak.pl/aktualnosci/374-akcja-obwodu-ak-qgolabq-garwolin-sprzed-69-lat

1. Zbigniew Gnat-Wieteska, Armia Krajowa Obwód „Gołąb” – Garwolin, Pruszków 1997.
2. https://pl.wikipedia.org/wiki/Obw%C3%B3d_Garwolin_Armii_Krajowej
3. „Burza” na terenie Obwodu „Gołąb”, „Waga” – Garwolin Armii Krajowej, http://mazowsze.hist.pl/33/Szkice_Podlaskie/710/1986/24692/
4. http://garwolin.org/wp-content/uploads/2012/11/zamach_na_freudenthala.pdf
5. http://wegrzynek.cba.pl/ak.html
6. http://www.podlasie24.pl/garwolin/region/zmiana-warty-w-garwolinskim-ak-1b711.html
7. https://www.sadistic.pl/zamach-na-kata-karla-freudenthala-vt170705.htm
8. Okres okupacji i działalności Ruchu Oporu w Pilawie w latach 1939–1945, http://garwolin.org/archiwa/8392#more-8392
9. Zbigniew Gnat-Wieteska, Oddział Leśny Armii Krajowej Obwodu „Gołąb” Garwolin, Siedlce 1982.
10. http://www.rykiak.pl/wykaz-walk-podziemia-niepodleglosciowego-w-inspektoracie-pulawskim-zwzak-w-latach-1939-1944.html