Rejon II „Celków” – Marki
Pomnik upamiętniający poległych żołnierzy Armii Krajowej Rejonu „Celków” VII Obwodu „Obroża”, Struga (część miasta Marki), skrzyżowanie dróg Warszawa – Białystok i Rembertów – Nieporęt. Pomnik znajduje się w południowo-wschodnim uchu dwupoziomowego skrzyżowania.
http://www.marki.pl/www/tag-miejsca_pamieci_narodowej
https://dobroni.pl/n/miejsca-pamieci-mark/13052
Pomnik wzniesiono ze składek kombatantów, społeczeństwa Marek i Wojska Polskiego, według projektu żołnierza AK II Rejonu Romana Grabowskiego „Dziadka”. Pomnik odsłonięto 6 października 1963 roku.
Napis na tablicy:
ŻOŁNIERZOM ARMII KRAJOWEJ REJONU CELKÓW VII OBWODU OBROŻA POLEGŁYM W WALKACH Z OKUPANTEM HITLEROWSKIM W LATACH 1939?1945 ORAZ W OKRESIE POWSTANIA WARSZAWSKIEGO. CZEŚĆ ICH PAMIĘCI.
Rejon był najmniejszym w obwodzie. Obejmował obszar nieco większy niż obecne miasto Marki, był położony pomiędzy rejonami Legionowo i Rembertów. Na terenie II Rejonu znajdowały się: duże koszary niemieckie oraz 2 linie kolejowe – normalno- i wąskotorowa. Pierwsza obsługiwała front, druga zaopatrywała Warszawę w żywność i była środkiem łączności dla jednostek „Obroży”.
Obszar działania II Rejonu
Dowódca
- por. dr med. Sergiusz Hornowski „Adam” – od początku 1940 roku;
- kpt./mjr Henryk Okińczyc „Bill” – od sierpnia 1941 roku.
Adiutant
- ppor. rez. Witold Bonisławski „Gryf”.
- I batalion – kpt./mjr Henryk Okińczyc „Bill”:
- 1. kompania – ppor. Albin Furczak „Alf”;
- 2. kompania – ppor. Wacław Błachnio „Znicz”;
- II batalion – por. Wiktor Lubliner-Ostrowski „Kuszel”:
- 3. kompania – kpt. NN „Las", ppor. NN „Łokietek”.
Stan osobowy w czerwcu 1944 roku wynosił 614 żołnierzy.
Zalążek oddziału specjalnego II Rejonu stanowiła grupa młodzieży związana z fabryką papy i materiałów izolacyjnych braci Balickich w Pustelniku II. Prawie wszyscy zatrudnieni byli tam w zakładowej Straży Pożarnej.
Do pierwszych zadań należała ochrona kpt. Henryka Okińczyca „Billa" – dowódcy rejonu, który pracował w tym samym zakładzie, a także prowadzonych tam spotkań i odpraw. We wrześniu 1942 roku dowództwo nad grupą objął ppor. Henryk Dobak „Olszański”, „Olsza”.
Oddział specjalny „Olszańskiego” liczył w październiku 1943 roku 18 żołnierzy i składał się z 3 sekcji, a w maju 1944 roku z 6 sekcji.
W 1944 roku żołnierze oddziału uczestniczyli w akcjach mających na celu zdobycie broni, wykonywali wyroki sądów podziemnych: kary chłosty, ostrzeżenia, likwidacje na niemieckich agentach, konfidentach Gestapo i policji oraz zwykłych bandytach grasujących na tym terenie. Ponadto przeprowadzili niszczenie dokumentów w urzędach gminnych i urzędach pracy, rozbili urządzenia w kilku obiektach pracujących na rzecz okupanta. W maju zaopiekowano się tu 5 jeńcami radzieckimi zbiegłymi z niewoli, których przeprowadzono na teren sąsiedniego Obwodu Radzymin „Rajski”.
Głównym zadaniem jednostek rejonu podczas konspiracji była obserwacja dyslokacji wojsk niemieckich na drogach prowadzących do Warszawy z Legionowa, Zegrza i Białegostoku.
Głównym zadaniem po rozpoczęciu powstania było zaryglowanie szos z Zegrza, Legionowa oraz Białegostoku poprzez zamknięcie w Strudze skrzyżowania dróg dojazdowych do Warszawy.
Z racji swojego usytuowania oddziały II Rejonu nawiązały współdziałanie z dowództwem radzieckiego III Korpusu Pancernego Armii Czerwonej, który w nocy z 29 na 30 lipca przebił się przez Okuniew w rejon Wołomina i znalazł się na terenach kontrolowanych przez „Obrożę”. Kilkudniowy, powstańczy szlak bojowy II Rejonu prowadził od Strugi, przez Wołomin, Kobyłkę, Poświętne i Ręczaje do lasów pod Okuniewem. Oto kilka szczegółów.
- 30 lipca nad ranem 2 czołgi radzieckie dotarły w okolice Strugi. Miejscowa drużyna AK poprowadziła je drogami leśnymi do Strugi (w rejon skrzyżowania szos Białystok – Warszawa, Zegrze – Rembertów i Legionowo – Struga), gdzie został zaatakowany i rozbity konwój samochodów niemieckich. Zginęło kilkunastu Niemców, a dowódca konwoju został wzięty do niewoli. Zdobyto znaczne ilości broni i amunicji, samochody zostały spalone.
- 31 lipca rano przeprowadzono siłami kompanii nieudany atak na czołgi niemieckie zgrupowane w rejonie szkoły w Pustelniku. Poszczególne plutony podciągnięto lasami jak najbliżej Pustelnika. Jednakże nieprzyjaciel czuwał na stanowiskach. Zmasowany ogień broni maszynowej sprawił, że polskie oddziały, ponosząc straty, z trudem wycofały się do lasu.
- 1 sierpnia 2 drużyny plutonu z Pustelnika zajęły szkołę, gdzie mieścił się niemiecki skład broni. Zdobytą broń i amunicję przewieziono do Czarnej Strugi.
- W Rościszewie i Pustelniku silny patrol zaskoczył Niemców podczas rewizji domów, i branki mężczyzn. W potyczce zginęło kilku wrogów, a 3 z nich wzięto do niewoli. Zdobyto samochód, który przez 2 dni, dopóki wystarczyło benzyny, służył kompanii do przewozu sprzętu, granatów i żywności.
- 2 sierpnia, przy asyście 2 czołgów, oddziały powstańcze zajęły Kobyłkę. W budynku szkolnym odbyła się narada bojowa dowódców, którą poprowadził dowódca rejonu mjr Henryk Okińczyc „Bill”. Postanowiono dalej współdziałać z czołgami radzieckimi i stosunkowo szybko po przebiciu się przez front włączyć się do oddziałów polskich nacierających od wschodu. Wieczorem oddziały przeszły przez Wołomin, gdzie stoczyły potyczkę i za wycofującymi się radzieckimi czołgami doszły w rejon wsi Ręczaje.
- 3 sierpnia na biwaku udzielano medycznej pomocy rannym Rosjanom.
W lasach pod Okuniewem, po wstrzymaniu ofensywy radzieckiej, 7 sierpnia dowódca II Rejonu mjr „Bill” odznaczył Krzyżem Walecznych 24 żołnierzy. Po ocenie, że dalsze walki leśne są bezcelowe, podjął decyzję o rozwiązaniu oddziału i wydał rozkaz powrotu do konspiracji. Większość żołnierzy małymi grupkami wróciła do swoich domów. Inni próbowali przedostać się przez front w kierunku na Poświętne, były tam jednak niemieckie czołgi i zawrócono w kierunku Okuniewa.
- Jacek Zygmunt Sawicki, VII Obwód Okręgu Warszawskiego Armii Krajowej „Obroża”, Warszawa 1990.
- http://docplayer.pl/40734689-Legionowo-marki-rejony-i-i-ii-vii-obwodu-ak-obroza.html
- http://rocznik.mbpw.pl/wp-content/uploads/2014/11/Rocznik-Wo%C5%82omi%C5%84ski-Tom-X.pdf
Mjr Henryk Okińczyc „Bill” (ur. 7 października 1911, zm. 2 kwietnia 1945), syn Antoniego i Sabiny.
Okres przed II wojną światową
W 1933 roku, po ukończeniu Wydziału Chemiczno-Gazowniczego w Państwowej Szkole Przemysłowej w Bydgoszczy, został powołany do wojska i odbył służbę w 59. Pułku Piechoty, zdobywając stopień podchorążego rezerwy oraz wyróżniając się zdolnościami organizacyjnymi i kierowniczymi.
Po odbyciu ćwiczeń wojskowych w latach 1935–1936 został mianowany na podporucznika rezerwy.
Po ogłoszeniu mobilizacji w marcu 1939 roku został przydzielony do 79. Pułku Piechoty i wkrótce uzyskał mianowanie na oficera informacyjnego (kontrwywiad).
Okres II wojny światowej
Po wybuchu wojny w kampanii wrześniowej walczył na północnym Mazowszu, pod Mławą, w okolicach zlewiska Bugu i Narwi oraz w obronie Warszawy.
Po kapitulacji stolicy wstąpił w szeregi ZWZ, rozpoczynając okres walki w konspiracji.
W sierpniu 1941 lub w styczniu 1942 roku, po rezygnacji dr. Hornowskiego, objął obowiązki dowódcy ZWZ II Rejonu „Celków” – Marki, przybierając pseudonim „Bill”.
Pod jego dowództwem żołnierze AK przeprowadzili wiele akcji zbrojnych, a stan liczebny zaprzysiężonych żołnierzy wzrósł do 614.
10 sierpnia 1944 roku „Bill”, wobec rozwoju sytuacji na froncie, rozwiązał zgrupowania AK II Rejonu „Celków”.
Został aresztowany przez NKWD w październiku 1944 roku i w publicznym procesie w Markach skazany na 10 lat więzienia w ZSRR. Dopiero w 1957 roku PCK powiadomił rodzinę Okińczyca o jego śmierci, która miała mieć miejsce w dniu 2 kwietnia 1945 roku. Zmarł w niewyjaśnionych okolicznościach.
Oznaczenia
Order Wojenny „Virtuti Militari” V klasy – nadany przez dowódcę AK 1 stycznia 1945 roku.
Upamiętnienie
Uchwałą Rady Miasta Marki z 1990 roku jego imieniem została nazwana jedna z ulic w Markach – Strudze.
Zdjęcia
Mjr Henryk Okińczyc „Bill”
http://www.marki.net.pl/pliki/2014/07/Okinczyc-Bil_002.jpg
Na kwaterze przy ul. Marszałkowskiej 79 m. 29, Śródmieście Południowe.
Od lewej siedzą: NN, mjr Kazimierz Karaszewski „Wołk”, NN. Stoją: „Gloria”, NN, Wacław
Loth, Hildebrand, ppłk. Kazimierz Krzyżak „Bronisław”,
mjr Henryk Okińczyc „Bill” (lipiec 1944 roku)
https://www.1944.pl/szukaj-zdjec,strona,1.html/szukaj/historia+powstancze-biogramy+zaproponuj+Kazimierz+Michniowski#5426
Tablica poświęcona mjr. Henrykowi Okińczycowi „Billowi” – komendantowi II Rejonu „Celków”, Pustelnik (dzielnica Marek), ul. Jutrzenki 26, kościół parafialny Matki Bożej Królowej Polski
Tablica została wykonana z inicjatywy kombatantów – żołnierzy Armii Krajowej II Rejonu „Celków” VII Obwodu „Obroża” i odsłonięta 4 sierpnia 1985 roku.
Kościół parafialny Matki Bożej Królowej Polski, Pustelnik, ul. Jutrzenki 26
Piśmiennictwo
- http://www.marki-pustelnik-struga.pl/ii-wojna-swiatowa
- https://www.1944.pl/powstancze-biogramy/henryk-okinczyc,304.html