Podstawą organizacyjna 16. pułku piechoty stał się były 57. pułk piechoty austriackiej, który na wieść, że władza w Małopolsce Zachodniej przeszła w ręce polskie, odmówił posłuszeństwa władzom austriackim i w połowie listopada 1918 roku wrócił z frontu włoskiego do Tarnowa. Do przybyłych polskich oficerów i żołnierzy dołączali ochotnicy, dzięki czemu rozpoczęto formowanie nowego polskiego pułku, który początkowo otrzymał nazwę „57 Pułku Piechoty Ziemi Tarnowskiej”. W styczniu 1919 roku zmieniono nazwę na 13 Pułk Ziemi Tarnowskiej, a ostatecznie w lutym 1919 r. otrzymał nazwę 16 Pułku Piechoty. Ostatecznie pułk został sformowany w Cieszynie w marcu 1919 r.
Najwcześniej sformował się III batalion, który 15 grudnia 1918 r. wyruszył na front polsko-ukraiński. III batalion walczył w okolicach Tarnopola i Zbaraża oraz zasłużył się podczas zdobycia silnie umocnionej wsi Dawidów 22 maja 1919 r. Data boju pod Dawidowem została wyhaftowana na sztandarze pułkowym. W sierpniu batalion powrócił do Cieszyna. Pozostałe bataliony zorganizowały się w Tarnowie i Cieszynie. 18 czerwca 1919 roku do Małopolski Wschodniej wyruszył I batalion, który do sierpnia walczył na froncie polsko-ukraińskim. Do jesieni 1919 r. pozostałe pododdziały 16 pp pełniły służbę na polsko-czechosłowackiej linii demarkacyjnej oraz wzięły udział w bitwie pod Skoczowem 28-30 stycznia 1919 r.
15 października 1919 r. 16 pp. został skierowany na front litewsko-białoruski. Zimę pułk spędził w Wilnie, a od wiosny 1920 r. walczył na linii Berezyny m.in. pod Martynówką i Murową. W sierpniu 1920 roku 16 pp został przydzielony do grupy manewrowej nad Wieprzem, dowodzonej osobiście przez Józefa Piłsudskiego. Pułk wziął udział w zwycięskim uderzeniu na skrzydło sowieckiego Frontu Zachodniego jako odwód 4. Armii. Następnie pułk został dyslokowany do Ostrołęki a stąd skierowany w okolice Lwowa. Walcząc w składzie 6. DP pułk wsławił się bojami o węzeł kolejowy Krasne, oraz miejscowości Rusiłów i Firlejówka, oraz wzgórze Mogiła. 17 grudnia 1920 r. 16 pp powrócił do Tarnowa, gdzie stacjonował aż do rozpoczęcia II wojny światowej.

Po zakończeniu działań wojennych pełnił pokojowa służbę w macierzystym garnizonie Tarnów na terenie Okręgu Korpusu Nr V, wchodząc w skład 6. Dywizji Piechoty. Pułk brał udział w licznych manewrach, a letnie obozy szkoleniowe organizowane były na pułkowym placu ćwiczeń w Mikołajowicach nad Dunajcem.
W każdym roku otrzymywał około 610 rekrutów. Stan osobowy pułku wynosił 56 oficerów oraz 1500 podoficerów i szeregowców. W okresie zimowym posiadał batalion starszego rocznika, batalion szkolny i skadrowany, w okresie letnim zaś batalion starszego rocznika i dwa bataliony poborowych. Po wprowadzeniu nowej organizacji piechoty na stopie pokojowej, pułk szkolił rekrutów dla potrzeb batalionu Korpusu Ochrony Pogranicza. W pułku zorganizowano też specjalną kompanię dla opóźnionych, która szkoliła rekrutów dla potrzeb całego DOK. Żołnierze ci wcześniej z różnych przyczyn opóźnili swoje stawiennictwo w macierzystej jednostce.

Obywatele ziemi tarnowskiej ufundowali pułkowi sztandar na którym widnieją herby Tarnowa, Dąbrowy Tarnowskiej i Brzeska. Również umieszczono na nim daty i nazwy miejscowości, w których pułk stoczył największe boje. Sztandar został zatwierdzony dekretem Prezydenta RP z 15 maja 1925 r. co potwierdza „Dziennik Rozkazów Ministerstwa Spraw Wojskowych z 1925 r. nr 19 poz. 202. W dniu 29 maja 1927 r.
Prezydent rzeczypospolitej Polskiej uroczyście przekazał sztandar pułkowi. Dziś sztandar znajduje się w Instytucie Polskim i Muzeum im. gen. Władysława Sikorskiego w Londynie.
28 maja – data bitwy pod Murową – został ustanowiony dniem święta pułkowego.
W 1930 r. minister spraw wojskowych ustanowił wzór i regulamin odznaki pamiątkowej 16 pp w kształcie Krzyża Maltańskiego, w którego środku umieszczono tarczę herbową Tarnowa. Na ramionach krzyża znajdował się numer pułku i nazwy pól bitewnych z 1920 r. Fakt ten potwierdza „Dziennik Rozkazów Ministerstwa Spraw Wojskowych” z 1930 nr 27 poz. 322.

W sierpniu 1939 r. 16 pp, którym dowodził wówczas ppłk Rudolf Matuszek, został zmobilizowany alarmowo i wraz z innymi oddziałami 6 Dywizji Piechoty rozmieszczony jako odwód pod Zatorem. 1 września 1939 r. po ciężkich bojach pod Pszczyną niemiecka 5. Dywizja Pancerna przełamała polskie linie obronne.
Dzień później, II i III batalion - odwody 16 pp zostały rzucone do powstrzymania pancernej jednostki niemieckiej pod Ćwiklicami. Po wyjściu z lasu, na odkrytym terenie bataliony zostały dziesiątkowane – poległo 217 żołnierzy.
Nocą z 3 na 4 września, żołnierze z mieszanej grupy bojowej (m.in.: I i IV batalion oraz pluton przeciwpancerny 16 pp, bateria artylerii 6 pal, trzy plutony kompanii Obrony Narodowej „Kęty” z batalionu „Oświęcim” oraz żołnierze z 12 i 20 pp) dowodzonej przez majora Piotra Rybę przeprawili się przez Wisłę. Podczas przebijania się przez pierścień okrążenia w kierunku Oświęcimia grupa mjr. Ryby zaatakowała i rozproszyła sztab niemieckiej 5 Dywizji Pancernej w pałacyku pod Rajskiem. Na skutek ciężkich strat poniesionych w bitwie jedynie nielicznym żołnierzom udało się sforsować Sołę pod Osiekiem i przedostać się do sztabu 6 Dywizji Piechoty znajdującego się w Skawinie.
Podobnie jak grupa mjr. Ryby walczyły inne, odcięte od pułku oddziały. 7 i 8 września 16 pp walczył pod Radłowem i Biskupicami Radłowskimi w obronie przepraw na Dunajcu, a następnie wycofał się na wschód tocząc dalsze boje nad Tanwią, w okolicach Rawy Ruskiej. 17 i 18 września pod Tokarami i Psarami żołnierze 16 pp oddali ostanie strzały w kampanii wrześniowej.
Większość oficerów pułku trafiła do obozów jenieckich, ppłk Rudolf Matuszek był jeńcem oflagu w Murnau, skąd został wyzwolony przez wojska amerykańskie w 1945 r.

Wielu żołnierzy pułku nie porzuciło myśli o dalszej walce. W czasie transportu koleją do obozów jenieckich kilku uciekło z wagonów w okolicach miejscowości Wałki koło Tarnowa. Wkrótce włączyli się w nurt działalności konspiracyjnej
Tarnowski Inspektorat AK tworzyły obwody AK Tarnów, Brzesko i Dąbrowa Tarnowska.
Na podstawie rozkazu Komendanta Okręgu Kraków AK z 26 lipca 1944 r. na ziemi tarnowskiej rozpoczęła się Akcja „Burza”. Zgodnie z zasadą oddziały partyzanckie przystępujące do Akcji „Burza” przyjmowały nazwę jednostek przedwojennego wojska. Tradycje „szesnastaków” kontynuował zatem 16 pp AK, zorganizowany na ziemi tarnowskiej w Inspektoracie Armii Krajowej Tarnów i wchodzący w skład 6. Dywizji Piechoty AK. Dowódcą pułku mianowano ppłk. Stefana Musiałka-Łowickiego („Mirosław”, „Poręba”, „Włodzimierz”), inspektora inspektoratu Tarnów.
Żołnierze 16 pp AK wsławili się przeprowadzeniem akcji „Most II” (29 maja 1944 – wywiezienie z Polski 3 osób do Londynu) i "Most III" (25/26 lipca 1944) na lądowisku Motyl w miejscowości Wał Ruda-Jadowniki Mokre na terenie Obwodu AK Dąbrowa Tarnowska.
W dniach 25 do 30 lipca 1944 dowódca pułku zarządził stan pogotowia do „Burzy”, a rozkazem szczególnym nr 1 z dnia 4 sierpnia 1944 roku ogłosił mobilizację. Każdy z trzech obwodów Inspektoratu miał wystawić do akcji „Burza” jeden batalion 16 pp AK – docelowo cztery bataliony.
Z najsilniejszego (liczącego ponad 4 tys. zaprzysiężonych) Obwodu Tarnów powstał ok. 600-osobowy I. batalion "Barabara" AK pod dowództwem kpt. dypl. Eugeniusza Borowskiego ps. „Leliwa”. Ten batalion przeszedł prawie trzymiesięczny szlak bojowy od 6 sierpnia do 23 października 1944 roku. 25 września 1944 roku batalion stoczył bitwę pod Jamną z przeważającymi siłami (ok. 4800 żołnierzy) niemieckiego okupanta.
Obwód Brzesko wystawił II. batalion, którego dowódca był mjr Stanisław Marek „Jagoda”, zastępca Komendanta Inspektoratu AK Tarnów. W ramach mobilizacji do „Burzy” w brzeskim obwodzie AK został sformowany pluton partyzancki pod dowództwem ppor. Stacha Turka i po przegrupowaniu się w rejon Lasów Stróskich, na południe od Zakliczyna, został rozwiązany w pierwszej dekadzie sierpnia. Do ponownej mobilizacji II. batalionu doszło we wrześniu 1944 roku. Utworzono wówczas dwie kompanie: pierwsza pod dowództwem ppor. Pawła Chwały „Skorego” i druga dowodzona przez por. Wacława Plesa „Wala” łącznie ok. 230 żołnierzy. Największa walkę żołnierze II batalionu stoczyli w kompleksie lasów na szczycie górskim Mogiła. Pod koniec października 1944 roku kompanie te zostały zdemobilizowane, a do dalszych działań sformowano 40-osobowy samodzielny pluton dywersyjny pod dowództwem ppor. Stanisława Stacha ps. „Turek”.
W Obwodzie Dabrowa Tarnowska planowano zmobilizować do Akcji „Burza” III batalion „Wierch” pod dowództwem kpt. Zbigniewa Rogowskiego ps. „Młot”. Koncentrację batalionu rozpoczęto 28 lipca w rejonie Lasów Mędrzechowskich. Z uwagi na trudne warunki terenowe – „małe kompleksy leśne” – oraz rozwój sytuacji operacyjnej na froncie wschodnim, partyzantów zwolniono do miejsc zamieszkania, pozostawiając ich w stanie alarmowym.
Po wschodniej stronie Dunajca pozostawiono jedynie samodzielny pluton „Aleksandra”, zaś po zachodniej stronie kpt. Władysław Kabat „Brzechwa” sformował trzy plutony AK stanowiące zgrupowanie „Zachód Dunajec”, które działały w Lasach Radłowskich.
Na bazie tego zgrupowania (ok. 150 osób) miał być sformowany w przyszłości IV batalion 16 pp AK. Ostatecznie plany te nie zostały zrealizowane. Działania partyzanckie na terenie Obwodu Dabrowa Tarnowska ograniczały się do organizowania zasadzek na kolumny samochodów i pojedyncze pojazdy oraz placówki żandarmerii i policji niemieckiej. Chroniono także ludność cywilna przed przymusowymi kontyngentami oraz robotami. Działania takie prowadzono do przejścia frontu, tj. do 18 stycznia 1945 roku.
Samodzielne plutony dywersyjne prowadziły w rejonie Iwkowej, Wojakowej, Rajbrotu, Lipnicy Murowanej, Królówki i Krosnej działania partyzanckie w okresie od listopada do grudnia 1944 roku. 16 pp AK zakończył swą działalność wraz z rozwiązaniem Armii Krajowej 19 stycznia 1945 r.

Po wojnie 16 pp oraz pozostałym jednostkom 6 DP powierzono ochronę zachodniej granicy na całej długości Nysy Łużyckiej do granicy z Czechosłowacją. Pod koniec 1945 roku 6. DP została przeniesiona na etat pokojowy. 16 pp nigdy nie powrócił do Tarnowa, do swojego macierzystego garnizonu. Władze PRL nie dbały o ciągłość tradycji jednostek wojskowych legitymujących się pięknymi kartami historii szczególnie tych sięgających okresu walk o niepodległość w latach 1918-1920 oraz II RP. Tak więc 16 pp stacjonował najpierw w Oświęcimiu, a potem w Krakowie.
1 października 1957 r. 6. Dywizję Piechoty przekształcono w 6. Pomorską Dywizję Powietrzno-Desantową (obecnie 6. Pomorska Brygada Powietrzno-Desantowa). Frontowe tradycje 16 pp przejął 16. Batalion Powietrzno Desantowy.
Od października 2015 roku 16. Pułk Piechoty Ziemi Tarnowskiej patronuje Zespołowi Szkół Zawodowych w Tarnowie przy ulicy Mościckiego 27.

Oficerowie 16 pp w Tarnowie



Symboliczna mogiła 217 żołnierzy poległych pod Ćwiklicami - jest to miejsce, w którym zaraz po bitwie, we wspólnej mogile, pochowano wszystkich poległych
http://www.eksploratorzy.com.pl/viewtopic.php?f=87&t=1850



Płyta na mogile 24 żołnierzy (w tym 14 nieznanych) 16 pp poległych w boju pod Ćwiklicami



Wideoklip o 16. pp Ziemi Tarnowskiej



Wspomina Stanisław Derus z batalionu „Barbara” 16. Pp AK