Witold Pilecki

Witold Pilecki of Leliwa coat of arms–codename of Witold, Druh; assumed names of Roman Jezierski, Tomasz Serafiński, Leon Bryjak, Jan Uznański, Witold Smoliński; codename T-IV–was born on 13 May 1901. In 1914 he joined the scouts which at that time were banned by the Russian authorities. He passed his school-leaving exams in 1921. In the years 1918–1921 he served in the Polish Army and participated in the Polish-Soviet War.

During the September 1939 Campaign he fought as platoon leader in a cavalry troop of the 19th Infantry Division of Prusy Army and later in the 41st Infantry Division. After the end of the September 1939 Campaign he managed to get to Warsaw, where he became one of the founders of the underground Secret Polish Army (TAP) established on 9 November 1939. Towards the end of August 1940 it was suggested that someone from the TAP highest command made his way to the Auschwitz concentration camp in order to contact the imprisoned members of the organisation, collect intelligence and organise the underground movement there. According to some sources Pilecki initiated this plan but other sources say that he only volunteered to carry out this task.

He arrived in the concentration camp on the night of 21/22 September 1940. He organised the underground activity in the camp (he established the so-called Military Organisation Union (ZOW), he also drafted the first report on the genocide in Auschwitz (Pilecki’s Reports), which were sent by the laundry commando unit to the headquarters in Warsaw and further to the West via a secret cell called Anna in Sweden. Still as a prisoner of the concentration camp, he was promoted to the rank of lieutenant for his underground activity. On the night of 26/27 April 1943 he managed to escape. Half a year later he was promoted to the rank of cavalry captain.

In the years 1943–1944 he served in the 3rd unit of Kedyw Home Army Headquarters and participated in the Warsaw Uprising. In the years 1944–1945 he was imprisoned by the Germans–in Stalag 344 Lamsdorf and Oflag VII A in Murnau. After liberation he was assigned to Polish II Corps. He was appointed officer to Unit II, which was to establish an intelligence network in People’s Poland. He reached Warsaw on 8 December 1945. He contributed to gathering information about the post war political situation in Poland and contacted forest guerrilla units. He considered taking advantage of the so-called amnesty in 1947 but finally decided against revealing his identity.

He was arrested on 8 May 1947. In jail he was tortured by the officers of the Security Office (UB). On 3 March 1948 a trial of the so-called “Witold’s group” started in the District Military Court in Warsaw. On 15 March 1948 he was sentenced to death. On 3 May 1948 the court of second instance–the Highest Military Court–confirmed the sentence. It was carried out on 25 May at the Mokotów Prison at Rakowiecka Street with a shot to the back of the head.

Annulment of the verdict in the case of Witold Pilecki and other defendants sentenced together with him in 1948 took place on 1 October 1990. Posthumously Witold Pilecki was decorated with the Commander’s Cross of the Order of Polonia Restituta and the Order of the White Eagle and in 2013 he was posthumously promoted to the rank of colonel.

Urodził się w Ołońcu – mieście w północno-zachodniej Rosji, na terenie wchodzącej w skład tego państwa Karelii. Pochodził z rodziny szlacheckiej pieczętującej się herbem Leliwa.
Od 1914 roku należał do zakazanego przez władze rosyjskie harcerstwa (w 1916 roku założył własną drużynę). Był drużynowym VIII drużyny im. Adama Mickiewicza w Wilnie. Po przeprowadzce do Orła w 1915 roku był zastępowym zastępu „Puchaczy” Pierwszej Orłowskiej Drużyny Harcerskiej im. księcia Józefa Poniatowskiego, a następnie przybocznym. Maturę zdał w 1921 roku.

W latach 1918–1921 służył w Wojsku Polskim, walczył podczas wojny z bolszewikami. Jako kawalerzysta brał udział w obronie Grodna. 5 sierpnia 1920 roku wstąpił do 211. Pułku Ułanów i w jego szeregach walczył w Bitwie Warszawskiej, bitwie w Puszczy Rudnickiej i brał udział w buncie Żeligowskiego. Dwukrotnie odznaczony został Krzyżem Walecznych. Po wojnie zdemobilizowany.
W roku 1922 rozpoczął studia na Wydziale Rolnym na Uniwersytecie Poznańskim. W tym samym roku podjął studia na Uniwersytecie im. Stefana Batorego jako nadzwyczajny słuchacz Wydziału Sztuk Pięknych; po krótkim czasie naukę przerwał.
W 1934 roku Witold Pilecki był podporucznikiem rezerwy ze starszeństwem z 1 lipca 1925 roku i 300. lokatą. Pozostawał w ewidencji Powiatowej Komendy Uzupełnień w Lidzie z przydziałem mobilizacyjnym do 26. Pułku Ułanów Wielkopolskich w Baranowiczach.
Sąsiadem Pileckich był marszałek Edward Śmigły-Rydz. Tuż przed wojną z jego inicjatywy Witold Pilecki podjął współpracę z polskim kontrwywiadem, tzw. „dwójką”.
W sierpniu 1939 roku został ponownie zmobilizowany. Walczył w kampanii wrześniowej jako dowódca plutonu w szwadronie kawalerii dywizyjnej 19. Dywizji Piechoty Armii „Prusy”, a następnie w 41. Dywizji Piechoty na przedmościu rumuńskim. Pod jego dowództwem, w trakcie prowadzonych walk, ułani zniszczyli 7 niemieckich czołgów oraz 2 nieuzbrojone samoloty. Ostatnie walki jego oddział prowadził jako jednostka partyzancka. Pilecki rozwiązał swój pluton 17 października 1939 i przeszedł do konspiracji.

Po zakończeniu kampanii wrześniowej przedostał się do Warszawy, został jednym z organizatorów powołanej 9 listopada 1939 konspiracyjnej Tajnej Armii Polskiej pod dowództwem mjr. Jana Włodarkiewicza. Był kolejno inspektorem organizacyjnym, szefem sztabu i inspektorem głównym. Po skrystalizowaniu się struktury organizacyjnej Pilecki jednocześnie pełnił w tej organizacji dwie funkcje – szefa Oddziału Organizacyjno-Mobilizacyjnego) oraz wydziału uzbrojenia w Oddziale Uzbrojenia i Służb Specjalnych. Nadzorował i zakładał sieć tajnych skrytek na dokumenty, podziemną bibułę oraz broń palną. Zwerbował do organizacji szereg nowych członków. Był zwolennikiem wcielenia TAP do ZWZ, co nastąpiło na przełomie 1941 i 1942 roku.
Pod koniec sierpnia 1940 roku kierownictwo TAP zwołało naradę, podczas której poruszono również sprawę obozów koncentracyjnych masowo wówczas zakładanych przez Niemców w okupowanej Polsce. Na zebraniu tym przedstawiono propozycję, aby ktoś ze ścisłego kierownictwa przedostał się do niemieckiego obozu koncentracyjnego Auschwitz w celu skontaktowania się z uwięzionymi członkami organizacji, zebrania informacji wywiadowczych na temat jego funkcjonowania oraz zorganizowania wewnątrz ruchu oporu. Deklarowanym celem tej akcji było uwolnienie więźniów przez ucieczkę, względnie ich odbicie. W tym czasie niewiele było wiadomo o warunkach panujących w obozie. Według różnych źródeł Pilecki był inicjatorem, pomysłodawcą tego planu, a według innych plan pojawił się w trakcie dyskusji, a rotmistrz jedynie zgłosił się do wykonania tego zadania na ochotnika.

Do obozu Pilecki trafił w nocy z 21 na 22 września 1940 roku, po umożliwieniu zaaresztowania 19 września, wraz z tzw. drugim transportem warszawskim. Jako więzień nr 4859 był głównym organizatorem konspiracji w obozie, nazwanej ZOW (Związek Organizacji Wojskowej). Wyznaczył jej następujące cele:

1. podtrzymywanie na duchu kolegów,
2. przekazywanie współwięźniom wiadomości z zewnątrz obozu,
3. potajemne zdobywanie żywności i odzieży oraz jej rozdzielanie,
4. przekazywanie wiadomości poza druty KL Auschwitz,
5. przygotowanie własnych oddziałów do opanowania obozu podczas ewentualnego zaatakowania go z zewnątrz przez oddziały partyzanckie, z równoczesnym zrzutem broni i siły żywej (desant).

ZOW został zorganizowany w systemie tzw. „piątek”. Każda z nich nie wiedziała nic o pozostałych. W ostatnich miesiącach 1942 roku odrzucono system „piątkowy”, organizując ZOW na wzór wojskowy, z podziałem na bataliony, kompanie i plutony posiadające wyznaczone rejony działania – zastosowanie modelu struktury wojskowej miało na celu przygotowanie się do podjęcia bezpośrednich działań zbrojnych przeciwko niemieckiej załodze obozu w Auschwitz rekrutującej się z SS.
Opracowywał pierwsze sprawozdania o ludobójstwie w Auschwitz („Raporty Pileckiego”) przesyłane przez pralnicze komando do dowództwa w Warszawie i przez komórkę „Anna” w Szwecji dalej na Zachód. Meldunki o sytuacji w obozie przekazywane były także do głównej kwatery AK przy pomocy uciekinierów z obozu. Jedna z takich ucieczek na polecenie Pileckiego odbyła się 16 maja 1942 roku, a dokonali jej por. Wincenty Gawron oraz Stefan Bielecki. Kolejną ucieczkę z meldunkami ZOW 20 czerwca 1942 roku zorganizowali Eugeniusz Bendera, Kazimierz Piechowski oraz porucznik Stanisław Jaster.
Za swoją działalność konspiracyjną Pilecki jeszcze jako więzień obozu, w listopadzie 1941 roku, został awansowany przez gen. Stefana Grota-Roweckiego do stopnia porucznika.

W nocy z 26 na 27 kwietnia 1943 roku Pilecki wraz z dwoma współwięźniami zdołał uciec z obozu. Działającym w okolicy oddziałom AK przedstawił plan ataku na obóz w Oświęcimiu. Plan nie uzyskał aprobaty, ponieważ został uznany za niemożliwy do wykonania lokalnymi siłami podziemia.
11 listopada 1943 roku został awansowany do stopnia rotmistrza.

W latach 1943–1944 służył w oddziale III Kedywu KG AK (m.in. jako zastępca dowódcy Brygady Informacyjno-Wywiadowczej „Kameleon”-„Jeż”), brał udział w Powstaniu Warszawskim. Początkowo walczył jako zwykły strzelec w kompanii „Warszawianka”, później dowodził jednym z oddziałów Zgrupowania „Chrobry II”, w tzw. Reducie Witolda (dawna siedziba redakcji „Rzeczpospolitej”).
W latach 1944–1945 przebywał w niewoli niemieckiej – w stalagu 344 Lamsdorf (pol. Łambinowice), oflagu VII A w Murnau.

Po wyzwoleniu obozu otrzymał przydział do 2. Korpusu Polskiego. Został oficerem II Oddziału tej jednostki, której celem było stworzenie sieci wywiadowczej w Polsce Ludowej. 8 grudnia 1945 roku Witold Pilecki i Maria Szelągowska dotarli do Warszawy.

Brał udział w zbieraniu informacji o powojennej sytuacji politycznej w Polsce, kontaktował się z partyzanckimi oddziałami leśnymi. Prowadził wywiad w MBP, MON i MSZ. W czerwcu 1946 roku Pilecki dowiedział się, że otrzymał rozkaz opuszczenia kraju. Nie wyjechał jednak, bo nie miał zastępcy, któremu mógłby przekazać swoje obowiązki, a żona Maria Pilecka zdecydowanie odmówiła wyjazdu z kraju razem z dziećmi. Rozważał skorzystanie z tak zwanej amnestii w 1947 roku, ostatecznie postanowił jednak nie ujawniać się.
Został aresztowany 8 maja 1947 roku, prawdopodobnie w mieszkaniu Heleny i Makarego Sieradzkich przy ulicy Pańskiej, do którego przyszedł, nie wiedząc o aresztowaniu jego właścicieli dzień wcześniej i utworzonym tam „kotle”.

W areszcie był torturowany przez funkcjonariuszy Urzędu Bezpieczeństwa, m.in. przez jednego z najokrutniejszych śledczych, Eugeniusza Chimczaka. W trakcie ostatniego, jak się później okazało, widzenia z żoną, wyznał jej w tym kontekście: „Oświęcim to była igraszka”.
3 marca 1948 roku przed Rejonowym Sądem Wojskowym w Warszawie rozpoczął się proces tzw. „grupy Witolda”. Rotmistrz Pilecki został oskarżony o:

1. zorganizowanie na terenie Polski sieci wywiadowczej na rzecz gen. Andersa;
2. przygotowywanie zbrojnego zamachu na grupę dygnitarzy MBP (tzw. likwidacja „mózgów MBP” – Raport Brzeszczota);
3. przyjęcie korzyści majątkowej od osób działających w interesie obcego rządu;
4. zorganizowanie trzech składów broni oraz nielegalne posiadanie broni palnej, amunicji i materiałów wybuchowych;
5. brak rejestracji w Rejonowej Komendzie Uzupełnień;
6. posługiwanie się fałszywymi dokumentami na nazwisko Jezierski Roman i Pilecki Witold.

Zarzut o przygotowywanie zamachu na procesie stanowczo odrzucił, a co do działalności wywiadowczej, to uważał ją za działalność informacyjną na rzecz 2. Korpusu, za którego oficera nadal się uważał. Do pozostałych zarzutów na procesie przyznał się.
15 marca 1948 roku rotmistrz został skazany na karę śmierci. W drugiej instancji, 3 maja 1948 roku, Najwyższy Sąd Wojskowy wyrok ten utrzymał w mocy. W składzie sędziowskim NSW zasiadali płk Kazimierz Drohomirecki, ppłk Roman Kryże, mjr Leo Hochberg, por. Jerzy Kwiatkowski i mjr. Rubin Szwajg.
Wyrok wykonano dnia 25 maja w więzieniu mokotowskim na Rakowieckiej poprzez strzał w tył głowy. Wykonawcą wyroku był Piotr Śmietański zwany „Katem z Mokotowa”.
Witold Pilecki pozostawił żonę, córkę i syna. Po przeprowadzonych w 2012 roku ekshumacjach i badaniach jednoznacznie ustalono, że został pochowany w Kwaterze na „Łączce”, gdzie potajemnie chowano ofiary UB, by pamięć w Polsce po nich zginęła. Oprócz zbiorowej mogiły w Kwaterze na „Łączce” istnieje rodzinny grób symboliczny.
Wraz z rotmistrzem Pileckim zostali skazani:

1. Maria Szelągowska – kara śmierci (zamieniona na dożywotnie pozbawienie wolności);
2. Tadeusz Płużański – kara śmierci (zamieniona na dożywotnie pozbawienie wolności);
3. Makary Sieradzki – dożywotnie więzienie;
4. Ryszard Jamontt-Krzywicki – 8 lat więzienia;
5. Maksymilian Kaucki – 12 lat więzienia;
6. Witold Różycki – 15 lat więzienia;
7. Jerzy Nowakowski – 5 lat więzienia.

Unieważnienie wyroku w sprawie Witolda Pileckiego oraz pozostałych zasądzonych wraz z nim w 1948 roku oskarżonych nastąpiło 1 października 1990 roku. Wojskowy Sąd Najwyższy uwolnił skazanych od stawianych im ongiś zarzutów, podkreślając niesprawiedliwy charakter wydanych wyroków, które zapadły z naruszeniem prawa. Sąd Najwyższy podkreślił patriotyczną postawę niesłusznie skazanych.
Witold Pilecki odznaczony został pośmiertnie Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski (1995).
30 lipca 2006 roku, przy okazji obchodów 62. rocznicy wybuchu Powstania Warszawskiego, prezydent Polski Lech Kaczyński przyznał Witoldowi Pileckiemu pośmiertnie Order Orła Białego.
5 września 2013 roku Minister Obrony Narodowej Tomasz Siemoniak awansował pośmiertnie rotmistrza Witolda Pileckiego na stopień pułkownika.

1. Order Orła Białego – 2006, pośmiertnie
2. Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski – 1995, pośmiertnie
3. Krzyż Walecznych – dwukrotnie
4. Srebrny Krzyż Zasługi
5. Krzyż Oświęcimski – pośmiertnie
6. Warszawski Krzyż Powstańczy – pośmiertnie
7. Krzyż Zasługi Wojsk Litwy Środkowej
8. Medal Pamiątkowy za Wojnę 1918–1921
9. Medal Dziesięciolecia Odzyskanej Niepodległości – 1928
10. Odznaka 26 p.uł.
11. Gwiazda Wytrwałości – 1984, pośmiertnie

Rotmistrz Witold Pilecki


Zdjęcia zrobione po aresztowaniu w warszawskim więzieniu mokotowskim (rok 1947)


Witold Pilecki w trakcie procesu


Ława oskarżonych w procesie Witolda Pileckiego (marzec 1948 roku)


Symboliczny grób Witolda Pileckiego


Tablica upamiętniająca Witolda Pileckiego na pl. Starynkiewicza 7/9 w Warszawie, w miejscu gdzie podczas Powstania Warszawskiego mieściła się dowodzona przez niego Reduta Wolnej Rzeczpospolitej


Polscy bohaterowie wojenni S01E03 Witold Pilecki


Wywiad z prof. Wiesławem Wysockim na temat dziedzictwa Rotmistrza Pileckiego

1. http://pilecki.ipn.gov.pl/rp/biogram/7081,dok.html?poz=5
2. http://www.tvn24.pl/magazyn-tvn24/kochaj-wszystkich-wszystkim-sluz-przeslanie-rotmistrza-pileckiego,41,960