Krzysztof Kamil Baczyński

Krzysztof Kamil Baczyński, of the Sas coat of arms, had many codenames: Jan Bugaj, Emil, Jan Krzyski, Krzysztof, Piotr Szmugosz, Krzysztof Zielinski, and Krzyś. He was born on 22 January 1921. A Polish wartime poet, cadet, soldier of the Home Army, scout leader of the Grey Ranks and one of the representatives of the Columbus generation. From 1931 he attended the Stefan Batory Polish State Gymnasium and in 1937 he entered the newly created two-year high school which opened as part of the same school. He joined a class specializing in the humanities. In May 1939 he received his secondary school leaving certificate. He was a scout of the 23rd Warsaw Scout Troop Pomarańczarnia.

In July 1943, he became section leader in 2nd Alek Platoon of 2nd Rudy Company of Home Army Zośka Battalion at the rank of senior rifleman. He took part in the derailment of the German train at the Tłuszcz–Urle section on 27 April 1944. After completing a course in the Agricola School of Reserve Infantry Cadets, he gained the rank of senior reserve infantry cadet rifleman. At the same time, he headed the poetry section of the monthly social and literary journal Droga. At the beginning of July 1944 he was transferred to Parasol Scout Battalion Parasol as the deputy commander of the 3rd platoon of the 3rd company.

The outbreak of the Warsaw Uprising caught him on Theatre Square. He did not manage to reach his unit’s place of assembly, so he joined a unit of volunteers commanded by Second Lieutenant Lesław Kossowski Leszek. He was killed at his post in Blank’s Palace on 4 August 1944, fatally wounded by a marksman, most likely shooting from the building of the Grand Theatre. He was buried behind the palace.

After the war, his body was moved to Powązki Cemetery. He published 4 volumes of poetry during the German occupation.

He is recognized as one of the most prominent poets of the occupation period.

Był synem Stanisława Baczyńskiego, działacza Polskiej Partii Socjalistycznej, żołnierza Legionów Polskich, oficera wywiadu, tzw. dwójki WP, pisarza i krytyka literackiego oraz Stefanii z domu Zieleńczyk, nauczycielki i autorki podręczników szkolnych.
Od 1931 roku uczył się w Państwowym Gimnazjum im. Stefana Batorego, a następnie w tej samej szkole w roku 1937 rozpoczął naukę w nowo utworzonym dwuletnim liceum ogólnokształcącym, w klasie o profilu humanistycznym. W maju 1939 roku otrzymał świadectwo dojrzałości.
Już w czasie gimnazjalnym Baczyński odznaczał się wielkim znawstwem także współczesnej mu literatury. W jego klasie uczyli się późniejsi żołnierze warszawskich Grup Szturmowych Szarych Szeregów: Tadeusz Zawadzki „Zośka”, Jan Bytnar „Rudy” i Maciej Aleksy Dawidowski „Alek”. Był harcerzem działającej przy szkole 23. Warszawskiej Drużyny Harcerskiej „Pomarańczarnia”.

Od lipca 1943 roku sekcyjny w II plutonie „Alek” 2. kompanii „Rudy” batalionu „Zośka” AK w stopniu starszego strzelca pod ps. „Krzysztof”, „Zieliński”. W mieszkaniu miał skrytkę na broń, w której trzymał Thompsona, dwa Steny, MP 40, granaty, materiały minerskie, a także podręczniki, mapy i prasę konspiracyjną.
Uczestniczył w akcji wykolejenia pociągu niemieckiego (jadącego z frontu wschodniego do Berlina) na odcinku Tłuszcz – Urle (kryptonim „TU”) 27 kwietnia 1944 roku. Akcja ta spowodowała 26-godzinną przerwę w ruchu. Po ukończeniu turnusu Szkoły Podchorążych Rezerwy Piechoty „Agricola” rozkazem jej komendanta, por. „Gustawa” z 25 maja 1944 roku otrzymał stopień starszego strzelca podchorążego rezerwy piechoty.
Jednocześnie był kierownikiem działu poezji miesięcznika społeczno-literackiego „Droga”, wydawanego od grudnia 1943 do kwietnia 1944 roku.
Na początku lipca 1944 roku przeszedł do harcerskiego batalionu „Parasol” na stanowisko zastępcy dowódcy III plutonu 3. kompanii. W „Parasolu” przyjął pseudonim „Krzyś”.
Wybuch Powstania Warszawskiego zaskoczył go w rejonie pl. Teatralnego. Nie mogąc przedostać się na miejsce koncentracji macierzystej jednostki (Wola – Dom Starców przy Karolkowej), przyłączył się do oddziału złożonego z ochotników, którymi dowodził ppor. „Leszek” (Lesław Kossowski, dowódca reduty „Ratusz-Pałac Blanka” na odcinku kpt. „Gozdawy”).

Krzysztof Kamil Baczyński poległ na posterunku w pałacu Blanka 4 sierpnia 1944 roku w godzinach popołudniowych (ok. 16.00), śmiertelnie raniony przez strzelca wyborowego ulokowanego prawdopodobnie w gmachu Teatru Wielkiego. Pochowany pierwotnie na tyłach pałacu. Po wojnie ciało przeniesiono na Cmentarz Wojskowy na Powązkach (kwatera A22–5–25).
W powstaniu warszawskim, 1 września 1944 roku, zginęła także żona Baczyńskiego – Barbara Drapczyńska.

W okresie okupacji niemieckiej ogłosił 4 tomiki poezji: Zamknięty echem (lato 1940), Dwie miłości (jesień 1940), Wiersze wybrane (maj 1942), Arkusz poetycki Nr 1 (1944) i składkę Śpiew z pożogi (1944) oraz wiele utworów w prasie konspiracyjnej. Uznany powszechnie za jednego z najwybitniejszych poetów czasów okupacji. Poezja Baczyńskiego najpełniej wyraża cechy pokolenia Kolumbów. Dla nich konsekwencją wybuchu wojny była konieczność poradzenia sobie z tym wstrząsem i odnalezienie własnej postawy wobec tych wydarzeń. Pisał wiersze katastroficzne, ze środka „spełniającej się apokalipsy”, pragnąc zmierzyć się ze swoją epoką i czasem historycznym.
Zachowały się wszystkie jego dzieła: ponad 500 wierszy, kilkanaście poematów i około 20 opowiadań.
Zachowało się również kilkaset rysunków i grafik Baczyńskiego, jak na przykład ilustracje do poszczególnych wierszy poety, projekty okładek własnych tomików, kolekcja rysunków z psem Baczyńskiego, studium kocich łebków czy rysunki o tematyce orientalnej.
Życie i twórczość Baczyńskiego stały się tematem kilku filmów, m.in. Dzień czwarty, w którym poetę zagrał Krzysztof Pieczyński, i Baczyński w reżyserii Kordiana Piwowarskiego (z tytułową rolą Mateusza Kościukiewicza).

Jako maturzysta, rok 1939


Tablica pamiątkowa na kamienicy, w której urodził się Krzysztof Kamil Baczyński, ul. Bagatela 10 w Warszawie


Tablica pamiątkowa na budynku, w którym w okresie okupacji niemieckiej mieszkał Krzysztof Kamil Baczyński, ul. Hołówki


Grób Krzysztofa Kamila Baczyńskiego i jego żony Barbary Drapczyńskiej-Baczyńskiej na warszawskim Cmentarzu Wojskowym na Powązkach