Jan Bytnar

Jan Bytnar codenames: Rudy, Czarny, Janek, Krokodyl, Jan Rudy was born on 6 May 1921. Assistant scout master, member of the Grey Ranks, commander of the Południe Scout Troop of the Assault Groups, one of the protagonists in Aleksander Kaminski’s book Stones for the Rampart. In 1931 he entered the Stefan Batory State Gymnasium in Warsaw. In April 1934, he took The Scout’s Oath. He belonged to the 23rd Bolesław Chrobry Warsaw Scout Troop. From 1936 he served as deputy scout leader. In 1938 he received the highest senior scout rank – Scout of the Republic of Poland. In May 1939 he passed his secondary school-leaving examinations. In October, he joined the left-wing Polish People’s Independent Action, in which he acted until December of that year. In January 1940 he went to Kolbuszowa, where he worked with the founders of an underground organization Odwet. Until June 1940, he was a liaison in a prison cell of the Union of Armed Struggle. In March 1941 he joined the Grey Ranks. He participated in small sabotage actions. His most famous missions was tearing down a Nazi flag from the building of Zachęta and painting the symbol of fighting Warsaw on the Pilots’ Monument in Warsaw. In the spring of 1942 he was promoted to the rank of assistant scout master. Having finished the Agricola Infantry Reserve Cadets School, he was promoted to the rank of corporal cadet.

He was arrested with his father by Gestapo officers on 23 March 1943. Imprisoned and interrogated in the Pawiak Prison, he was moved on the same day to Szucha Alley. He was beaten unconscious during the interrogation. The next day he was moved to the prison hospital at Pawiak. He was rescued by the Assault Groups during Operation Arsenal on Friday 26 March 1943 during transport from interrogation on Szucha Ave back to Pawiak. He died on 30 March, shortly after being transferred to the hospital. On 15 August 1943, he was posthumously promoted to scout master, then second lieutenant and decorated with the Cross of Valour.

Był synem nauczycieli – byłego żołnierza Legionów Polskich Stanisława Bytnara i Zdzisławy Bytnarowej z domu Rechul. C Od 1931 roku był uczniem Państwowego Gimnazjum im. Stefana Batorego w Warszawie.
W kwietniu 1934 roku złożył przyrzeczenie harcerskie, będąc członkiem 23. Warszawskiej Drużyny Harcerskiej im. Bolesława Chrobrego. Od roku 1936 pełnił w niej funkcję przybocznego. W roku 1938 uzyskał najwyższy stopień starszoharcerski – Harcerza Rzeczypospolitej.
W tej samej szkole w 1937 roku rozpoczął naukę w nowo utworzonym dwuletnim liceum ogólnokształcącym. Siedział w jednej ławce z Aleksym Dawidowskim. W tej samej klasie uczyli się m.in. Tadeusz Zawadzki, Jan Wuttke i Andrzej Zawadowski. W maju 1939 roku zdał w „Batorym“ maturę i otrzymał świadectwo dojrzałości.

W październiku 1939 roku Bytnar wraz z grupą przyjaciół (m.in. Tadeuszem Zawadzkim i Aleksym Dawidowskim) przystąpił do lewicowej Polskiej Ludowej Akcji Niepodległościowej (PLAN), w której działał do końca grudnia tego samego roku. Po rozbiciu PLAN-u przez Gestapo w styczniu 1940 roku wyjechał na kilka tygodni do dziadków do Kolbuszowej, gdzie współpracował z założycielami organizacji konspiracyjnej „Odwet”.
Do czerwca 1940 roku pełnił funkcję łącznika w komórce więziennej Związku Walki Zbrojnej kierowanej przez Kazimierza Gorzkowskiego.
Od marca 1941 roku był członkiem Szarych Szeregów. Od lata do listopada tego roku dowodził hufcem „Ochota” w Okręgu „Południe” Szarych Szeregów, angażując się jednocześnie w akcje małego sabotażu „Wawra”, do którego wraz z całym Okręgiem „Południe” Chorągwi Warszawskiej wszedł jego hufiec.
W „Wawrze” przeprowadził kilka akcji małosabotażowych, w prasie konspiracyjnej określanych jako brawurowe, m.in.: zerwał wielką hitlerowską flagę z gmachu warszawskiej Zachęty (1 października 1942 roku w gmachu Dom Kultury Niemieckiej) oraz namalował symbol Polski Walczącej (tzw. kotwicę) na pomniku Lotnika na placu Unii Lubelskiej.
Łącznie wziął udział w ok. 70 akcjach „wawerskich”. Wśród nich były m.in. „gazowanie” kin, dekorowanie miasta biało-czerwonymi flagami w dniach świąt narodowych, a także działania wymierzone w niemieckie sklepy. W jednej z takich akcji w czasie największego ruchu klientów wrzucił (razem z Tadeuszem Zawadzkim) probówkę z gazem do sklepu wędliniarskiego Wohlfartha na Nowym Świecie, zamykając następnie lokal od zewnątrz na kłódkę.
Wiosną 1942 roku, po odbyciu pierwszego w Szarych Szeregach tajnego kursu instruktorskiego (tzw. Szkoły za lasem), otrzymał stopień podharcmistrza. Po ukończeniu w styczniu 1943 roku Szkoły Podchorążych Piechoty Rezerwy „Agricola” został mianowany kapralem podchorążym.
W listopadzie 1942 roku, po utworzeniu w strukturach Kedywu Komendy Głównej AK Grup Szturmowych Szarych Szeregów, objął dowództwo hufca „Południe” (pluton „Sad” – od słów „sabotaż” i „dywersja” – w Oddziale Specjalnym „Jerzy”). W nocy z 31 grudnia 1942 na 1 stycznia 1943 roku był odpowiedzialny za ubezpieczenie w czasie akcji „Wieniec II” pod Kraśnikiem, podczas której wysadzono tory kolejowe na trasie wykorzystywanej do zaopatrywania wojsk niemieckich na froncie wschodnim. Była to pierwsza akcja warszawskich Grup Szturmowych, która oprócz celu militarnego miała także sprawdzić przygotowanie bojowe harcerzy.
18 stycznia 1943 roku Bytnar zastrzelił niemieckiego urzędnika Ernsta Marona podczas akcji rozbrojeniowej na ul. Emilii Plater. 2 lutego 1943 roku był dowódcą ubezpieczenia podczas ewakuacji materiałów z opieczętowanego przez Gestapo mieszkania rodziny Błońskich przy ul. Brackiej 23 i został ranny w udo w czasie starcia z przybyłym na miejsce patrolem policji granatowej. Przez kilka dni leżał w mieszkaniu rodziców Danuty Rudnickiej na ul. Zwrotniczej, a następnie w mieszkaniu rodziny Zawadzkich we wchodzącym w skład zespołu budynków Politechniki, tzw. Domu Profesorów przy ul. Koszykowej 75, gdzie opiekował się nim Tadeusz Zawadzki.

Został aresztowany razem z ojcem przez funkcjonariuszy Gestapo o godz. 4.30 rano we wtorek 23 marca 1943 roku w mieszkaniu Bytnarów przy al. Niepodległości 159. Zatrzymanie było prawdopodobnie spowodowane znalezieniem u aresztowanego 19 marca dowódcy Hufca „Praga” warszawskich Grup Szturmowych Henryka Ostrowskiego notatki zawierającej adres Bytnara. W chwili aresztowania poza domem przebywały jego matka oraz młodsza siostra Danuta.
Wraz z ojcem trafił na Pawiak, gdzie bezzwłocznie – w celu jak najszybszego wydobycia informacji – rozpoczęło się jego przesłuchanie. Jeszcze tego samego dnia został przewieziony do warszawskiej siedziby Gestapo w alei Szucha 25. Równolegle trwała rewizja w mieszkaniu Bytnarów. W należącej do rodziny piwnicy znaleziono m.in. zerwane niemieckie flagi, konspiracyjną prasę, afisze i ulotki, a także stempel do malowania na murach znaku Polski Walczącej.
Podczas śledztwa był bity do utraty przytomności. Zemdlonego cucono kopaniem w brzuch, między nogi oraz deptaniem rąk. Twarz i głowę ostemplowano znalezionym w czasie rewizji stemplem z „kotwicą”. Jednak dzięki celowemu nadstawianiu uda pod uderzenia kijem i pejczem Bytnarowi udało się ukryć świeżą bliznę po ranie postrzałowej z akcji na Brackiej.
W wyniku okrutnych metod stosowanych przez Niemców podczas śledztwa drugiego dnia po aresztowaniu z ciężkimi obrażeniami ciała i pierwszymi objawami mocznicy trafił do szpitala więziennego na Pawiaku. Ponieważ nie był już w stanie poruszać się o własnych siłach, na kolejne przesłuchanie na Szucha został zabrany na noszach. Po raz kolejny był tam przesłuchiwany we czwartek 25 marca.
Został odbity przez Grupy Szturmowe w akcji pod Arsenałem w piątek 26 marca 1943 roku, podczas przewożenia po przesłuchaniu z siedziby Gestapo na Pawiak.
„Rudy” został przewieziony samochodem do punktu sanitarnego, zorganizowanego przy ul. Ursynowskiej 46 na Mokotowie, skąd jeszcze tego samego dnia koledzy przenieśli go do znajdującego się na pierwszym piętrze kamienicy przy ul. Kazimierzowskiej 15 mieszkania Gustawa Wuttke. Stąd w niedzielę 28 marca został przeniesiony po raz kolejny – do mieszkania przy ul. Karłowicza 18.
We wtorek 30 marca po południu udało się zorganizować przewiezienie znajdującego się w stanie krytycznym „Rudego” autem Miejskich Zakładów Sanitarnych do Szpitala Wolskiego przy ul. Płockiej 26 (obecnie w budynku mieści się Instytut Gruźlicy i Chorób Płuc). Zmarł krótko po przewiezieniu do szpitala, ok. godz. 16.30, w jednej z sal na pierwszym piętrze.
Został pochowany 2 kwietnia 1943 roku pod przybranym nazwiskiem Jana Domańskiego (nazwisko jego drużynowego z „Pomarańczarni”, Lechosława Domańskiego) na warszawskim Cmentarzu Wojskowym na Powązkach, w miejscu wybranym przez ojca „Zośki” Józefa Zawadzkiego. Jego pochówek zapoczątkował kwaterę Harcerskiego Batalionu Armii Krajowej „Zośka”.
15 sierpnia 1943 roku pośmiertnie mianowany harcmistrzem, a następnie podporucznikiem, i odznaczony Krzyżem Walecznych. Pseudonimem Bytnara – „Rudy” – nazwano 2. kompanię harcerskiego batalionu „Zośka” utworzonego we wrześniu 1943.
Aresztowany wraz z nim ojciec zginął w styczniu 1945 roku podczas ewakuacji obozu koncentracyjnego Auschwitz-Birkenau.
Po wojnie, 4 kwietnia 1946 roku, we wspólnym grobie z „Rudym” spoczął Aleksy Dawidowski, którego w 1943 roku pochowano na Cmentarzu Powązkowskim pod przybranym nazwiskiem Aleksego Czerwińskiego.

Po uwolnieniu Jan Bytnar i Henryk Ostrowski przekazali dowodzącemu akcją pod Arsenałem Stanisławowi Broniewskiemu i naczelnikowi Szarych Szeregów Florianowi Marciniakowi informacje na temat przebiegu śledztwa. Wskazywały one, że najlepiej zorientowanymi w działalności Szarych Szeregów byli prowadzący przesłuchania „Rudego” SS-Oberscharführer Herbert Schulz i SS-Rottenführer Ewald Lange. Decyzja o ich likwidacji była nie tylko aktem pomszczenia zakatowanego kolegi, ale również eliminowała dwóch funkcjonariuszy Gestapo posiadających najwięcej informacji o harcerskiej konspiracji.
6 maja 1943 roku Tadeusz Zawadzki ps. „Zośka” i Sławomir Bittner ps. „Maciek” zastrzelili na ulicy Polnej przy Mokotowskiej Herberta Schulza. 22 maja na rogu ulicy Wiejskiej i placu Trzech Krzyży ppor. Andrzej Góral ps. „Tomasz” (według innego źródła byli to Jerzy Zapadko „Mirski” i Kazimierz Kardaś „Orkan”) wykonał wyrok śmierci na Ewaldzie Lange.

Zdjęcie z kenkarty – jedna z ostatnich fotografii Bytnara


„Kotwica” – znak Polski Walczącej namalowany przez Jana Bytnara na pomniku Lotnika na placu Unii Lubelskiej


Kamienica przy al. Niepodległości 159, w której 23 marca 1943 roku zostali aresztowani „Rudy” i jego ojciec Stanisław Bytnar. Po lewej stronie głównego wejścia widoczna tablica upamiętniająca „Rudego” wmurowana w 1980


Wspólny grób Jana Bytnara i Macieja Aleksego Dawidowskiego w kwaterze batalionu „Zośka” (A-20) na warszawskim Cmentarzu Wojskowym na Powązkach

https://pl.wikipedia.org/wiki/Jan_Bytnar