Home Army combat unit “Skryty”

Combat Unit “Skryty” of the Home Army remained at the disposal of Diversion Directorate of the Warsaw District. It consisted of 4 units called “Radość”, “Falenica”, “Wiązowna- Świder” and “Otwock-Karczew”. Its soldiers specialised in night operations and were commanded by Lieutenant Józef Czuma codename “Skryty”.
In the September Campaign of 1939, Czuma commanded a platoon. Afterwards he made his way into France and later the United Kingdom. In the Polish Army which was forming there at the time he was assigned to the 14. Regiment of Jazłowiec Uhlans, where he served until August of 1942. On 21 July, 1942 he volunteered for missions in occupied Poland. In November 1942 he swore an oath of Home Army soldier, took the codename “Skryty” and was promoted to the rank of lieutenant. On the night of 17/18 February, 1943 he was airdropped into Poland to a post codenamed “Puchacz”, located 9 km to the south east from Mord near Siedlce.
“Skryty” was to operate in the Home Army Śląsk area, finally however he was directed to the Warsaw District of the Home Army, where in September 1943 he took command of a sabotage unit operating along the Otwock railway line. On 12 July, 1944 he was arrested by Gestapo and murdered a few days later.
Under “Skryty’s” command the unit carried out many military operations, such as 2 railway missions of seizing railway stations and stopping trains in order to capture weapons; 5 railway missions of derailing and gunning military express trains; 3 operations of destroying files held by municipal administration; 2 operations of destroying files held by German employment offices; 1 ambush of detector vans; 4 liquidation missions; 1 mission of defending a weapons warehouse in Radość; 1 combat operation; stealing the bodies of two soldiers shot in Otwock. Members of the unit also carried out guerrilla training prior to Operation Tempest in Celestynów Forests.

Oddział „Skrytego” był oddziałem dyspozycyjnym Kierownictwa Dywersji Okręgu Warszawskiego AK. Składał się z czterech jednostek: "Radość", "Falenica", "Wiązowna-Świder" i "Otwock-Karczew". Żołnierze jednostek mieszkali w rejonie: Świdra, Wiązowny, Radości i Falenicy.
Żołnierze „Skrytego” zbierali się na akcje na sygnał alarmowy, pobierali broń z magazynu uzbrojenia, na miejsce walki szli nocą, wykonywali działania tak, by jeszcze przed świtem zdążyć powrócić do bazy, ukryć broń i rozejść się do domów. Tym różnił się oddział dywersyjny od partyzanckiego, którego żołnierze nie rozstawali się z bronią i nie mieszkali w domach, tylko w leśnym ukryciu.

Porucznik Józef Czuma ps. "SKRYTY" ur. 6 lutego 1915 r. w Niepołomicach. Od 20 września 1935 roku uczył się w  Szkole Podchorążych Piechoty w miejscowości Ostrów Komorowo. Ukończywszy szkołę został promowany do stopnia podporucznika. Pełnił  służbę  na Śląsku, w  Tarnowskich  Górach.  Był dowódcą plutonu.
W kampanii wrześniowej brał udział w  walkach  pod Lwowem.  Odznaczony został Krzyżem Walecznych.
4 grudnia 1939 r. przekroczył granicę z Węgrami, 9 grudnia zostaje internowany. Trafia do obozu dla polskich oficerów, w którym przebywa do 28 lutego 1940 roku. Udaje mu się przedrzeć do wojska polskiego we Francji. Zostaje tam dowódcą w samodzielnym batalionie strzelców w Coetquidan, a później dowódcą plutonu w III batalionie 10 brygady Kawalerii Pancernej.
Po upadku Francji, Józef Czuma przedostaje się do Wielkiej Brytanii. W odtwarzanym tam Wojsku Polskim dostaje przydział do 14 pułku Ułanów Jazłowieckich, w którym służył do sierpnia 1942 r. Dniem, który zaważył na dalszych losach Czumy był 21 lipca 1942 roku. Złożył on na ręce oficera dyżurnego Oddziału VI deklarację, w której wyraził chęć wykonywania zadań w okupowanej Polsce.
Od 16 sierpnia 1942 do 31 stycznia 1943 przeszedł szkolenie konspiracyjne ze specjalnością dywersji oraz dodatkowy kurs motorowy. W listopadzie 1942 roku składa przysięgę żołnierza Armii Krajowej, przyjmuje pseudonim „Skryty ” oraz zostaje mianowany na porucznika.
W nocy z 17 na 18 lutego 1943 przybywa do Polski (operacja lotnicza pod kryptonimem „Floor”), zostaje zrzucony na spadochronie na placówkę odbiorczą o kryptonimie „Puchacz”, położoną 9 km na południowy wschód od Mord, w powiecie siedleckim. Pilot bez większych problemów odnalazł placówkę.
Po wymianie sygnałów świetlnych pomiędzy maszyną a oddziałem czuwającym na ziemi, samolot zrzucił zasobniki i wykonał prawidłowy nalot, żeby zrzucić skoczków, lecz zszedł zbyt nisko oraz nie wytracił prędkości umożliwiającej bezpieczny skok.
„Skryty” w trakcie lądowania uległ ciężkim potłuczeniom, co przyczyniło się do późniejszej operacji żołądka, a następnie długotrwałej rehabilitacji.
Miał działać o w strukturach AK na Śląsku. Ale skierowany został do Okręgu Warszawskiego  AK, gdzie od września  1943 roku objął  dowództwo oddziału  dywersyjnego  swojego imienia (oddział "Skrytego"), działającego  na  "linii otwockiej".
12 lipca 1944 roku por. Józef Czuma został aresztowany przez gestapo, w pobliżu Dworca Głównego w Warszawie.  Niemcy wiedzieli, że schwytali oficera  AK, bili go  i torturowali. Nie zdradził nikogo. Po kilku dniach „Skryty” został zamordowany w Alei  Szucha, być może w trakcie przesłuchania, lub rozstrzelany na Pawiaku. Pośmiertnie odznaczono go Virtuti Militari  V klasy.

Pod dowództwem „Skrytego” oddział przeprowadził 21 akcji zbrojnych, które były w pełni potwierdzone źródłowo. A mianowicie:

• 2 akcje kolejowe związane z opanowaniem stacji i zatrzymaniem pociągów w celu zdobycia broni;
• 5 akcji kolejowych związanych z wykolejeniem i ostrzelaniem wojskowych pociągów pospiesznych;
• 3 akcje zniszczenia akt w zarządach gmin;
• 2 akcje niszczenia akt w niemieckich urzędach pracy – Arbeitsamtach;
• 1 zasadzka na samochody pelengacyjne;
• 4 akcje likwidacyjne;
• 1 akcja obrony magazynu broni w Radości;
• 1 starcie zbrojne;
• wykradzenie zwłok dwóch żołnierzy zastrzelonych w Otwocku;
• ćwiczenia partyzanckie przed akcją „Burza” w Lasach Celestynowskich;

Oprócz tego:

• 2 akcje kolejowe związane z wykolejeniem i ostrzelaniem wojskowych pociągów pospiesznych, znane z relacji żołnierzy „Skrytego”, jednak nie potwierdzone dokumentami źródłowymi.

Oto kalendarium wybranych akcji bojowych oddziału „Skrytego”

atak na niemiecki pociąg wojskowy – Pogorzel, 6/7 października 1943 r.;

atak na niemiecki pociąg urlopowy – Skruda, 4 grudnia 1943 r.;

atak na niemiecki pociąg urlopowy – Celestynów, 11/12 grudnia 1943 r.;

atak na niemiecki pociąg urlopowy – Skruda 23/24 lutego 1944 r.;

atak na niemiecki pociąg urlopowy – Pogorzel 28/29 1944 r.;

akcja żołnierzy „Skrytego” w obronie radiostacji – Rembertów, 14 marca 1944 r.;

akcja na niemiecki urząd pracy (Arbeitsamt) – Otwock, 1 kwietnia 1944 r.;

atak na niemiecki pociąg urlopowy – Pogorzel, 26/27 kwietnia 1944 r. A oto kilka szczegółów:

• Atak na  niemiecki pociąg urlopowy,  Skruda  4 grudnia 1943 r.
  W dniu 4 grudnia 1943 r. o godz. 20.30 oddział dyspozycyjny z grupy „Skrytego”, uzupełniony grupą bojową z plutonu „Żbika” z grupy „Andrzeja” (razem około 70 ludzi), w ramach akcji odwetowej za masowe egzekucje wykoleił za pomocą materiału wybuchowego koło stacji kolejowej Skruda na trasie Warszawa – Mińsk Mazowiecki wojskowy urlopowy pociąg pospieszny relacji Berlin – Brześć. Wykoleił się parowóz i 6 wagonów. Jednocześnie do szturmu ruszyli grenadierzy z plutonu „Żbika”, atakując pociąg granatami, ładunkami termitowymi i ogniem pistoletów maszynowych, po czym odskoczyli na boki, by umożliwić oddziałowi por. „Skrytego” ostrzelanie pociągu ogniem karabinowym i z broni maszynowej. W drugim szturmie grupie grenadierskiej udało się podejść tylko do kilku ostatnich wagonów, gdyż silny ogień zorganizowanej w międzyczasie niemieckiej obrony uniemożliwił natarcie na całej linii. Akcja trwała około 30 minut. W godzinę później nadjechał na samoczynną minę – pułapkę wysłany z Warszawy  pociąg  ratowniczy z oddziałem Wehrmachtu, żandarmerią i policją kolejową. Przerwa w ruchu kolejowym na tej linii trwała 24 godziny.  Straty Niemców: około 200 zabitych i rannych. Straty własne: 1 zabity („Zawiły”), 1 ranny („Argos”) z grupy „Żbika”. Ewakuowano ich z miejsca akcji.
• Atak na pociąg pośpieszny z nienieckim wojskiem tzw. Urlaubzug., Celestynów 11/12 grudnia 1943 r.
  Oddział „Skrytego” wykoleił pociąg pospieszny relacji Berlin - Kowel. Jadący nim żołnierze niemieccy zostali ostrzelani tracąc około 120 zabitych. Przy niestrzeżonym przejeździe kolejowym między Celestynowem a Starą Wsią znajduje się ogromny głaz - pomnik upamiętniający wydarzenie z nocy pomiędzy 11 a 12 grudnia 1943 r.
• Atak na  niemiecki pociąg urlopowy,  Skruda  23/24 lutego 1944 r.
  W nocy z 23 na 24 lutego 1944 r. oddział dyspozycyjny „Skrytego” przy współudziale grupy z warszawskich obwodowych „DB” , skierowanej na przeszkolenie  w akcjach terenowych, wykoleił za pomocą materiału wybuchowego oraz ostrzelał z broni maszynowej i karabinów koło stacji kolejowej Skruda na trasie Siedlce – Warszawa wojskowy urlopowy pociąg pospieszny relacji Brześć – Essen. Akcja ta nie spowodowała wśród Niemców dużych strat, gdyż prawdopodobnie na skutek zbyt późno odpalonej miny pociąg przetoczył się po torze i stanął daleko od stanowisk ogniowych. Niemniej wykoleiło się 7 wagonów, a przerwa w ruchu kolejowym trwała kilkanaście godzin.

• W pobliżu stacji kolejowej Pogorzel Warszawska, naprzeciwko przejazdu kolejowego, stoi niewielki pomnik. Upamiętnia on żołnierzy Ruchu Oporu, których zadaniem były działania dywersyjne na odcinku kolejowym Otwock - Pogorzel - Pilawa. Murowany cokół zwieńczony jest "kotwicą" Polski Walczącej stojącą na szynie kolejowej. Na cokole znajdują się dwie tablice. Starsza upamiętnia ogólnie żołnierzy Ruchu Oporu walczących o szyny. Nowsza, marmurowa, umieszczona tam w 2002 roku, wyszczególnia akcje Armii Krajowej w tym rejonie w latach 1943-44. Do pomnika można dotrzeć, poruszając się wzdłuż torów linii otwockiej. Prowadzi tam również pieszy szlak czerwony.
  http://www.polskaniezwykla.pl/web/place/30739,pogorzel-pomnik-pamieci-walczacych-o-szyny.html
• Gimnazjum im. Króla Władysława Jagiełły w Niepołomicach – tablica por. Józefa Czumę gimnazjum.
  https://www.facebook.com/GimnazjumNiepolomice/posts/1000002756709062

Por. Józef Czuma „Skryty”


W sąsiedztwie niestrzeżonego przejazdu kolejowego pod Celestynowem znajduje się ogromny głaz - pomnik upamiętniający akcję dywersyjną. Jedną z pierwszych akcji przeprowadzonych przez oddział Porucznika Józefa Czuma ps. "Skryty". W miejscu tym, w nocy z 11 na 12 grudnia 1943 r., wysadzono i ostrzelano pociąg z niemieckim wojskiem, tzw. Urlaubzug.


Kościół parafialny p.w. Najświętszego Serca Pana Jezusa w Falenicy:
Fotografia: Kazimierz Czgowiec

• Sebastian Rakowski, „Oddział Skrytego”
• http://readgur.com/doc/1104515/historia-z-bliska---wspolny.niepolomice.eu
• http://readgur.com/doc/1052154/tablica-9----skrytego--w-celestynowie
• http://www.halinow.pl/135-Jozef_Czuma.htm
• http://www.celestynow.pl/161-Historia.htm
• http://www.kazior5.com/wojsko_10.htm
• http://www.old.jozefow.pl/ARCH/JNS/FILES/jns1008.pdf