Tablica umieszczona w Ursusie na dwóch budynkach przy ulicach Bohaterów Warszawy 31 - budynek komisariatu policji oraz Cierlickiej - budynek apteki.
Na granitowych tablicach znajduje się napis o następującej treści: "W tym budynku w okresie od sierpnia 1944r. do stycznia 1945r. mieścił się Szpital Powstańczy zorganizowany i prowadzony przez placówkę "Kordian" w Ursusie, VI Rejonu Armii Krajowej".
Tabliczka z kodem QR umieszczona na oogrodzeniu domu przy.ul. Bohaterów Warszawy 31
“Kordian” hospitals
After seizing Poland in 1939, the Germans took over the Ursus Factory, established in 1923 in a settlement of Szamoty near Warsaw and changed its production to military purposes. Some Polish factory workers, however, who belonged to the underground movement produced lighters called “sabotażówki”, which were sold and the proceeds were used to finance the Polish underground.
At the turn of 1939 and 1940 two underground units of the Union for Rebuilding the Republic formed in the neighbouring village of Skorosze. The first one was “Kordian” and it covered the entire municipality except for Michałowice where the other one “Ojców” was founded. Apart from civilian underground administration, 10. Company “Kordian” was also formed as part of Battalion III of Home Army 6. Region “Helenów”.
The task set for 6. Region in case of an uprising was to seize control of the towns of Pruszków, Piastów, Ursus and Raszyn and close access to the capital from the north west by seizing railway stations and roads. However, when the Rising started, the 10. Company in Ursus came across German tanks positioned along the road leading to Warsaw and retreated without engaging in hopeless battle.
Pacification of Wola and Ochota, launched by the Germans in August of 1944 brought many refugees to the area in great need of medical help. Hospital and ambulatory care were established. Authorities of the unit and command of the 10. Company decided to immediately open a hospital.
The first medical facility in the area was a dressing point organised by Maria Stypułkowska. The following medical institutions operated in the area: hospital on Bohaterów Warszawy Street in Ursus which opened on 5 August for refugees from Wola and Ochota and the sick from Pruszków; its branch on Cierlicka Street in Ursus; medical ambulatory care facility for Warsaw residents evacuated to the transition camp set up in the Ursus Factory.
Por. Jerzy Włoczewski Komendant Placówki „Kordian” (z lewej strony) i kpt. Marian Krawczyk „Janos” na spotkaniu w Ursusie w roku 1966.
Zapalniczki „sabotażówki”
Władysław Godurkiewicz 14.05.1894 r. – 31.12.1970 r.
Budynek przy ulicy Bohaterów Warszawy 31, w którym mieścił się szpital powstańczy (dawna ulica Piłsudskiego 16)
Szpitale placówki „Kordian”
Tablica umieszczona w Ursusie na dwóch budynkach przy ulicach Bohaterów Warszawy 31 - budynek komisariatu policji oraz Cierlickiej - budynek apteki.
Na granitowych tablicach znajduje się napis o następującej treści: "W tym budynku w okresie od sierpnia 1944r. do stycznia 1945r. mieścił się Szpital Powstańczy zorganizowany i prowadzony przez placówkę "Kordian" w Ursusie, VI Rejonu Armii Krajowej".
Tabliczka z kodem QR umieszczona na oogrodzeniu domu przy.ul. Bohaterów Warszawy 31
After seizing Poland in 1939, the Germans took over the Ursus Factory, established in 1923 in a settlement of Szamoty near Warsaw and changed its production to military purposes. Some Polish factory workers, however, who belonged to the underground movement produced lighters called “sabotażówki”, which were sold and the proceeds were used to finance the Polish underground.
At the turn of 1939 and 1940 two underground units of the Union for Rebuilding the Republic formed in the neighbouring village of Skorosze. The first one was “Kordian” and it covered the entire municipality except for Michałowice where the other one “Ojców” was founded. Apart from civilian underground administration, 10. Company “Kordian” was also formed as part of Battalion III of Home Army 6. Region “Helenów”.
The task set for 6. Region in case of an uprising was to seize control of the towns of Pruszków, Piastów, Ursus and Raszyn and close access to the capital from the north west by seizing railway stations and roads. However, when the Rising started, the 10. Company in Ursus came across German tanks positioned along the road leading to Warsaw and retreated without engaging in hopeless battle.
Pacification of Wola and Ochota, launched by the Germans in August of 1944 brought many refugees to the area in great need of medical help. Hospital and ambulatory care were established. Authorities of the unit and command of the 10. Company decided to immediately open a hospital.
The first medical facility in the area was a dressing point organised by Maria Stypułkowska. The following medical institutions operated in the area: hospital on Bohaterów Warszawy Street in Ursus which opened on 5 August for refugees from Wola and Ochota and the sick from Pruszków; its branch on Cierlicka Street in Ursus; medical ambulatory care facility for Warsaw residents evacuated to the transition camp set up in the Ursus Factory.
Powstanie placówki „Kordian”
Na terenie dzisiejszego Ursusa od XIV wieku istniały trzy wsie: Czechowice, Skorosze i Szamoty. W 1923 r. na terenie Szamot oddano do użytku fabrykę Zakładów Mechanicznych „Ursus”. Sąsiedztwo przemysłu przekształciło Czechowice w osiedle przyfabryczne.
W latach 1939-1945 Niemcy przejęli fabrykę i produkowali tam uzbrojenie. W trakcie wojny, w zakładach produkowano nielegalnie zapalniczki zwane „sabotażówkami” – dochód z nich zasilał polskie podziemie.
W grudniu 1939 r. i w styczniu 1940 r.. na terenie gminy Skorosze powstały dwie konspiracyjne Placówki Związku Odbudowy Rzeczypospolitej (Z.O.R.). Placówka „Kordian” w Ursusie obejmująca cały teren gminy, prócz Michałowic, z komendantem placówki ppor. Jerzym Włoczewskim „Mazurem" i Placówka „Ojców" w Michałowicach z komendantem ppor. Tadeuszem Borkowskim „Sulimą"„Juliuszem".
Jerzy Włoczewski, urodzony 3 stycznia 1910 r. w Skoczowie (powiat Sierpc), szkołę średnią ukończył w Gimnazjum im. Władysława Jagiełły w Płocku, a studia lekarskie w Warszawie. W 1934 r. odbył służbę zasadniczą w podchorążówce sanitarnej w Warszawie. W latach 1935-37 pracował jako lekarz w Szpitalu Kolejowym w Warszawie. Od 1937 r. zamieszkał w Czechowicach (Ursusie) jako pierwszy lekarz na tym terenie i pracował tu aż do śmierci 4 października 1993 r.
Placówki terenowe były podstawowymi ogniwami Polskiego Państwa Podziemnego (P.P P), a działalność tych Placówek była związana z działalnością gminy Skorosze, według ówczesnego podziału administracyjnego.
Ppor. „Mazur" pełnił funkcję konspiracyjnego wójta gminy, a ppor „Sulima" pełnił funkcję konspiracyjnego sołtysa osiedla i wsi Michałowice.
Placówka „Kordian" obejmowała wszystkie służby konspiracyjnej administracji i była placówką główną działającą na tym terenie, począwszy od służb cywilno-społecznych, poprzez służby pomocnicze, aż po służby wojskowe zorganizowane na terenie całej gminy. Natomiast Placówka „Ojców" działała w niepełnym zakresie służb cywilnych, a służby pomocnicze takie jak W.S.K i służby wojskowe liniowe były na stanie ewidencji w Placówce „Kordian".
Komendę placówki „Kordian” podano poniżej:
10 kompania „Kordian” wchodziła w skład trzeciego batalionu VI rejonu AK „Helenów”:
W Ursusie 10 kompania napotkała na swej drodze czołgi rozstawione wzdłuż szosy warszawskiej; nie podejmując beznadziejnej walki wycofała się, po czym powstańcy grupkami przedzierali się do lasu.
W latach 1939-1945 Niemcy przejęli fabrykę i produkowali tam uzbrojenie. W trakcie wojny, w zakładach produkowano nielegalnie zapalniczki zwane „sabotażówkami” – dochód z nich zasilał polskie podziemie.
W grudniu 1939 r. i w styczniu 1940 r.. na terenie gminy Skorosze powstały dwie konspiracyjne Placówki Związku Odbudowy Rzeczypospolitej (Z.O.R.). Placówka „Kordian” w Ursusie obejmująca cały teren gminy, prócz Michałowic, z komendantem placówki ppor. Jerzym Włoczewskim „Mazurem" i Placówka „Ojców" w Michałowicach z komendantem ppor. Tadeuszem Borkowskim „Sulimą"„Juliuszem".
Jerzy Włoczewski, urodzony 3 stycznia 1910 r. w Skoczowie (powiat Sierpc), szkołę średnią ukończył w Gimnazjum im. Władysława Jagiełły w Płocku, a studia lekarskie w Warszawie. W 1934 r. odbył służbę zasadniczą w podchorążówce sanitarnej w Warszawie. W latach 1935-37 pracował jako lekarz w Szpitalu Kolejowym w Warszawie. Od 1937 r. zamieszkał w Czechowicach (Ursusie) jako pierwszy lekarz na tym terenie i pracował tu aż do śmierci 4 października 1993 r.
Placówki terenowe były podstawowymi ogniwami Polskiego Państwa Podziemnego (P.P P), a działalność tych Placówek była związana z działalnością gminy Skorosze, według ówczesnego podziału administracyjnego.
Ppor. „Mazur" pełnił funkcję konspiracyjnego wójta gminy, a ppor „Sulima" pełnił funkcję konspiracyjnego sołtysa osiedla i wsi Michałowice.
Placówka „Kordian" obejmowała wszystkie służby konspiracyjnej administracji i była placówką główną działającą na tym terenie, począwszy od służb cywilno-społecznych, poprzez służby pomocnicze, aż po służby wojskowe zorganizowane na terenie całej gminy. Natomiast Placówka „Ojców" działała w niepełnym zakresie służb cywilnych, a służby pomocnicze takie jak W.S.K i służby wojskowe liniowe były na stanie ewidencji w Placówce „Kordian".
Komendę placówki „Kordian” podano poniżej:
| Funkcja zasadnicza | Nazwisko i imię, pseudonim | Funkcja dodatkowa |
| komendant Placówki | ppor. Jerzy Włoczewski „Mazur" lekarz med. | lekarz Placówki i batalionu, kierownik sekcji zdrowia |
| dowódca 10 kompanii | por. Marian Krawczyk „Janos" | członek sekcji oświaty i kultury GKSS |
| komendantka WSK | ppor. Jadwiga Lesnobrodzka „Wiga" | służby łączności i sanitarne WSK |
| komendant WSOP | plut. pchor. Kazimierz Łepkowski „Sęp" | wywiad cywilny, wojskowy i gospodarczy |
| astępca komendanta WSOP | Marian Mazuś - rolnik | kierownik sekcji aprowizacji |
| kierownik sekcji Walki Cywilnej | Aleksander Jarkowski „Bury" | wywiad gospodarczy i wojskowy w Z.M. „Ursus", członek WSOP |
| kierownik sekcji Informacji i propagandy | Antoni Małek „Mestwin" - nauczyciel historii | sekcja oświaty i kultury, opiekun tajnego nauczania, łącznik TON. |
10 kompania „Kordian” wchodziła w skład trzeciego batalionu VI rejonu AK „Helenów”:
- dowódca - por. w st. sp. Marian Krawczyk "Janos"
- pluton 1744 - ppor. rez. art. Jerzy Anczykowski "Hańcza"
- pluton 1745 - por. rez. sap. Wincenty Szymański "Nik"
- pluton 1746 - ppor. rez. Zbysław Swierczewski "Jur"
- pluton łączności 1747 - plut. pchor. rez. łączn. Zdzisław Jędrzejowski "Lolek"
- pluton 1716a - st. sierż. NN "Technik"
- pluton 1717a - sierż. NN "Narcyz"
W Ursusie 10 kompania napotkała na swej drodze czołgi rozstawione wzdłuż szosy warszawskiej; nie podejmując beznadziejnej walki wycofała się, po czym powstańcy grupkami przedzierali się do lasu.
Medyczna opieka placówki „Kordian”
Rozpoczęta przez Niemców w sierpniu 1944 pacyfikacja Woli i Ochoty wpłynęła na pojawienie się wielu uchodźców, których stan był bardzo ciężki. Spowodowało to zorganizowanie przez Placówkę opieki szpitalnej i ambulatoryjnej. Decyzję o natychmiastowym otwarciu szpitala podjęło też dowództwo 10 kompanii „Kordian”.
Ówczesny wójt gminy Władysław Godurkiewicz przeznaczył na szpital budynek mieszczący się przy ulicy Piłsudskiego 16. Pojawił się on roku 1937 w Czechowicach, a po wybuchu II wojny światowej i wkroczeniu Niemców został tłumaczem, a potem wójtem Gminy Skorosze. Wykorzystując swoją przeszłość (uczestnik bitwy pod Verdum) zrobił wiele dobrego dla mieszkańców. Dzięki jego staraniom nie było łapanek, nie wysyłano ludzi na roboty do Niemiec.
Za służby medyczne Placówki odpowiadał jej komendant – dr Jerzy Włoczewski oraz dr Władysława Włoczewska.
Działały tam:
Ówczesny wójt gminy Władysław Godurkiewicz przeznaczył na szpital budynek mieszczący się przy ulicy Piłsudskiego 16. Pojawił się on roku 1937 w Czechowicach, a po wybuchu II wojny światowej i wkroczeniu Niemców został tłumaczem, a potem wójtem Gminy Skorosze. Wykorzystując swoją przeszłość (uczestnik bitwy pod Verdum) zrobił wiele dobrego dla mieszkańców. Dzięki jego staraniom nie było łapanek, nie wysyłano ludzi na roboty do Niemiec.
Za służby medyczne Placówki odpowiadał jej komendant – dr Jerzy Włoczewski oraz dr Władysława Włoczewska.
Działały tam:
- Szpital w Ursusie zorganizowany 5 sierpnia przy ul. Bohaterów Warszawy dla uciekinierów z Woli i Ochoty oraz chorych z Pruszkowa. Posiadał salę operacyjną i salę chorób zakaźnych. Dysponował ok. 50 łóżkami. Działając do stycznia 1945 r., przyjął ok. 1000 warszawiaków.
- Szpital w Ursusie przy ul. Cierlickiej – filia szpitala z ul. Bohaterów Warszawy. Dysponował ok. 30 łóżkami. Pracował tam między innymi dr Balkiewicz, kierujący oddziałem ginekologiczno – położniczym. W szpitalu przebywali w nim rekonwalescenci i chorzy po lżejszych zabiegach.
- Ambulatorium dla ewakuowanych warszawiaków na terenie obozu przejściowego w Zakładach Mechanicznych Ursus. Pracowali w nim m.in. dr Zbigniew Semerau-Siemianowski, prof. Stanisław Wszelaki, dr Zbigniew Wojciechowski, dr Władysława Włoczewska. Ambulatorium działało od 3 do 25 października 1944 r.
Informacje o wybranych żołnierzach 10 kompanii
- kpt. Marian Krawczyk ps. “Janos”, d-cy 10 Komp. “Kordian” AK na terenie Ursusa w latach 1939 – 1945, aresztowanego przez NKWD w styczniu 1945r. i zesłanego na Syberię.
- por. Wincenty Szymański ps. “Nik” d-c plutonu 1745 w 10 Komp. “Kordian” AK w Ursusie, aresztowany przez NKWD w lutym 1945r. i zesłany na Syberię.
- Dh. Tadeusz Krassowski ps. “Wilczek”, Drużynowy tajnej 207 M.D.H. - grupy “Zawiszaków”, żołnierza 10 komp. “Kordian” AK w Ursusie, represjonowany przez służby bezp. PRL w 1967-68.
Zdjęcia
Por. Jerzy Włoczewski Komendant Placówki „Kordian” (z lewej strony) i kpt. Marian Krawczyk „Janos” na spotkaniu w Ursusie w roku 1966.
Zapalniczki „sabotażówki”
Władysław Godurkiewicz 14.05.1894 r. – 31.12.1970 r.
Budynek przy ulicy Bohaterów Warszawy 31, w którym mieścił się szpital powstańczy (dawna ulica Piłsudskiego 16)
Piśmiennictwo
- http://www.szpitale1944.pl/i/828,szpitale-polowe-rejonu-helenow
- https://pl.wikipedia.org/wiki/Ursus_%28Warszawa%29
- Ursus - Czechowice - Gmina Skorosze w strukturach Polskiego Państwa Podziemnego w latach 1939 – 1945 http://www.ursus.warszawa.pl/files/du/du_09-191.pdf
- http://rsnh.pl.tl/Tablice-i-miejsca-pami%26%23281%3Bci-Rajdu-Szlakiem-Naszej-Historii.htm
- http://mazowsze.hist.pl/files/Przeglad_Pruszkowski/Przeglad_Pruszkowski-r1998-t-
- n2/Przeglad_Pruszkowski-r1998-t-n2-s62-98/Przeglad_Pruszkowski-r1998-t-n2-s62-98.txt
- http://www.1944.pl/historia/powstancze-biogramy/Maria_Stypulkowska_1
- http://soursus.pl/wp-content/uploads/2012/03/36.pdf