Tablica upamiętniająca akcje powstańcze żołnierzy 632. i 641. Zgrupowań Obwodu AK Praga z umocowaną tabliczką z QR kodem
Zespół Szkół Nr 41, ul. Bartnicza 2 (róg ul. P. Wysockiego).
The Bródno Redoubt
The 1. Region of Home Army Area VI Praga stretched out from Pelcowizna to Saint Vincent Street and covered the housing estates of Żerań, Golędzinów, Śliwice, and Nowe Bródno. Commander of the area was Capt. Zygmunt Pawlik codename “Antoni”. The 1. Region consisted of 6 groups. Their main combat task was to cover the district from the direction of the Modlin Fortress and Legionowo. German infantry units were stationed in this area along with anti-aircraft artillery and units of railway guards. Tanks were gathered in the barracks on 11 Listopada Street.
About 530 soldiers were mobilised for the “W” hour. After fierce fighting, a train depot on Kiejstuta Street was captured along with the building of the Warsaw-Praga railway station, but it was impossible to maintain control of them. Attacks on the bridge over the Wisła-Bug Canal and on the barracks in Golędzinów failed. When the Germans employed tanks, Home Army units had to retreat to Targówek. The 53. Platoon of combat engineers which was to blow up the bridge over the Żerański Canal was gunned from rapid- and heavy machine guns from the direction of Różopol and tanks, which arrived from Białołęka. Faced with great enemy advantage and heavy losses, on 2 August insurgent units retreated towards Śliwice, Pelcowizna, Bródnowski Cemetery and Targówek. There they resumed underground activities, maintaining combat readiness.
On 1 August a group consisting of 1. Region platoons captured school buildings on Bartnicza Street, which were then prepared for defence together with a big residential building on Wysockiego Street. Command of the region was moved there. Rejon ten nazwano później Redutą Bródnowską.
In the evening of 1 August insurgent positions were gunned by 2 armoured vehicles, which later retreated towards Białołęka. On 2 August around noon the school was attacked by three tanks, the building was damaged, but the tanks also retreated. Between 14:00 and 16:00 enemy infantry supported by 2 tanks renewed the assault which was fought off by insurgent with losses. Until the end of the day insurgent groups exchanged fire with enemy patrols but apart from reconnaissance missions they did not attack the German infantry. On 3 August insurgent positions were attacked by a strong infantry unit supported by five tanks. Following heavy fighting insurgent groups retreated down Ogińskiego Street.
Pomnik „Reduta Bródnowska” - na rogu ul. Wysockiego i Bartniczej
Pomnik „Reduta Bródnowska" upamiętnia walki powstańcze prowadzone na Bródnie w sierpniu 1944 roku.
Obiekt, odsłonięty w 1994 r. w 50. rocznicę wybuchu Powstania Warszawskiego, zaprojektował Tadeusz Szurek.
Pomnik powstał on z inicjatywy Koła Miłośników Bródna.
Co roku, 1 sierpnia przed pomnikiem odbywają się uroczystości organizowane przez Urząd Dzielnicy Targówek m.st. Warszawy.
Inscenizacja historyczna "Powstanie Warszawskie na Targówku"
Impreza została zorganizowana przez Harcerską Grupę Historyczną “Wigry” na terenie szkoły - powstańczej placówki w okresie walk w 1944 roku, przy skrzyżowaniu ulic Bartniczej i Wysockiego na warszawskiej Pradze
.
Reduta “Bródno”
Uroczystość składania kwiatów przy Reucie Bródnowskiej przez mieszkańców Bródna z okazji 70. rocznicy wybuchu Powstania Warszawskiego 44
Reduta Bródnowska
Tablica upamiętniająca akcje powstańcze żołnierzy 632. i 641. Zgrupowań Obwodu AK Praga z umocowaną tabliczką z QR kodem
Zespół Szkół Nr 41, ul. Bartnicza 2 (róg ul. P. Wysockiego).
The 1. Region of Home Army Area VI Praga stretched out from Pelcowizna to Saint Vincent Street and covered the housing estates of Żerań, Golędzinów, Śliwice, and Nowe Bródno. Commander of the area was Capt. Zygmunt Pawlik codename “Antoni”. The 1. Region consisted of 6 groups. Their main combat task was to cover the district from the direction of the Modlin Fortress and Legionowo. German infantry units were stationed in this area along with anti-aircraft artillery and units of railway guards. Tanks were gathered in the barracks on 11 Listopada Street.
About 530 soldiers were mobilised for the “W” hour. After fierce fighting, a train depot on Kiejstuta Street was captured along with the building of the Warsaw-Praga railway station, but it was impossible to maintain control of them. Attacks on the bridge over the Wisła-Bug Canal and on the barracks in Golędzinów failed. When the Germans employed tanks, Home Army units had to retreat to Targówek. The 53. Platoon of combat engineers which was to blow up the bridge over the Żerański Canal was gunned from rapid- and heavy machine guns from the direction of Różopol and tanks, which arrived from Białołęka. Faced with great enemy advantage and heavy losses, on 2 August insurgent units retreated towards Śliwice, Pelcowizna, Bródnowski Cemetery and Targówek. There they resumed underground activities, maintaining combat readiness.
On 1 August a group consisting of 1. Region platoons captured school buildings on Bartnicza Street, which were then prepared for defence together with a big residential building on Wysockiego Street. Command of the region was moved there. Rejon ten nazwano później Redutą Bródnowską.
In the evening of 1 August insurgent positions were gunned by 2 armoured vehicles, which later retreated towards Białołęka. On 2 August around noon the school was attacked by three tanks, the building was damaged, but the tanks also retreated. Between 14:00 and 16:00 enemy infantry supported by 2 tanks renewed the assault which was fought off by insurgent with losses. Until the end of the day insurgent groups exchanged fire with enemy patrols but apart from reconnaissance missions they did not attack the German infantry. On 3 August insurgent positions were attacked by a strong infantry unit supported by five tanks. Following heavy fighting insurgent groups retreated down Ogińskiego Street.
I Rejon Obwodu VI AK Praga
1. Rejon Obwodu AK Praga rozciągał się od Pelcowizny po ul. św. Wincentego i obejmował kilka osiedli Żerań. Golędzinów. Śliwice. Nowe Bródno. Dowódcą był kpt. Zygmunt Pawlik ps. "Antoni".
W skład 1. Rejonu wchodziło 6 Zgrupowań:
Siły z tego rejonu zostały poważnie osłabione w wyniku skierowania przez komendanta Okręgu ze zgrupowania ppor. Feliksa Robakiewicza ps. "Kujawiak" dwóch plutonów do pułku "Baszta" na Mokotów.
W skład 1. Rejonu wchodziło 6 Zgrupowań:
- Zgrupowanie 624 (plutony 625-627),
- Zgrupowanie 628 (plutony 629-631),
- Zgrupowanie 632 (plutony 633-635),
- Zgrupowanie 636 (plutony 637-640),
- Zgrupowanie 641 (plutony 642-645) – dowódca por. „Rafał”
- Zgrupowanie 646 (plutony 647-649).
Siły z tego rejonu zostały poważnie osłabione w wyniku skierowania przez komendanta Okręgu ze zgrupowania ppor. Feliksa Robakiewicza ps. "Kujawiak" dwóch plutonów do pułku "Baszta" na Mokotów.
Walki I Rejonu VI Obwodu AK Praga
Głównym zadaniem rejonu była osłona Pragi od strony twierdzy Modlin i Legionowa W celu zrealizowania tego zadania żołnierze Rejonu mieli:
Na godzinę „W" udało się zmobilizować około 530 żołnierzy.
W pierwszych potyczkach Powstańcy zdobyli pewną ilość broni.
Po zaciętych walkach opanowano parowozownię przy ul. Kiejstuta oraz budynki stacji kolejowej Warszawa - Praga, jednak nie udało się ich utrzymać.
Niepowodzeniem zakończył się atak na most na kanale Wisła – Bug oraz koszary w Golędzinowie. Opanowana została stacja kolejowa Warszawa-Praga. Niemcy wprowadzili do walki czołgi, co spowodowało konieczność wycofania się oddziałów AK na Targówek.
53. pluton saperów mający wysadzić most na Kanale Zerańskim dostał się w ogień działek szybkostrzelnych i cekaemów od strony Różopola oraz czołgów, które najechały od Białołęki. Pluton poniósł ciężkie straty.
Nie powiódł się również atak na bunkry broniące wejścia do koszar na Golędzinowie. Wycofujący się Powstańcy dostali siew ogień niemieckiego pociągu pancernego.
Wobec druzgocącej przewagi nieprzyjaciela i dużych strat, które wyniosły około 20% 2 sierpnia oddziały I Rejonu wycofały się w kierunku Śliwic, Pelcowizny. Cmentarza Bródnowskiego i Targówka Tam zgodnie z rozkazem dowódcy przeszły do konspiracji, pozostając w pogotowiu bojowym.
- zdobyć i utrzymać tereny kolejowe Warszawa-Praga, blokując w ten sposób komunikację kolejową w kierunku Modlina;
- opanować wszystkie obiekty zajęte przez Niemców, między innymi budynek Szkoły Powszechnej przy ul. Białołęckiej 36 (obecnie Bartnicza 2) oraz rozlegle, zabezpieczone zaporami z drutu kolczastego i bunkrami dawne koszary rezerwy policji na Goledzinowie;
- zdobyć stanowiska artylerii przeciwlotniczej na Żeraniu;
- zniszczyć wiadukt na ul. Modlińskiej;
- wysadzić most na Kanale Zerańskim.
Na godzinę „W" udało się zmobilizować około 530 żołnierzy.
W pierwszych potyczkach Powstańcy zdobyli pewną ilość broni.
Po zaciętych walkach opanowano parowozownię przy ul. Kiejstuta oraz budynki stacji kolejowej Warszawa - Praga, jednak nie udało się ich utrzymać.
Niepowodzeniem zakończył się atak na most na kanale Wisła – Bug oraz koszary w Golędzinowie. Opanowana została stacja kolejowa Warszawa-Praga. Niemcy wprowadzili do walki czołgi, co spowodowało konieczność wycofania się oddziałów AK na Targówek.
53. pluton saperów mający wysadzić most na Kanale Zerańskim dostał się w ogień działek szybkostrzelnych i cekaemów od strony Różopola oraz czołgów, które najechały od Białołęki. Pluton poniósł ciężkie straty.
Nie powiódł się również atak na bunkry broniące wejścia do koszar na Golędzinowie. Wycofujący się Powstańcy dostali siew ogień niemieckiego pociągu pancernego.
Wobec druzgocącej przewagi nieprzyjaciela i dużych strat, które wyniosły około 20% 2 sierpnia oddziały I Rejonu wycofały się w kierunku Śliwic, Pelcowizny. Cmentarza Bródnowskiego i Targówka Tam zgodnie z rozkazem dowódcy przeszły do konspiracji, pozostając w pogotowiu bojowym.
Obrona Reduty Bródnowskiej
1 sierpnia Zgrupowania 632 i 641, składające się głównie z żołnierzy wywodzących się z podporządkowanej AK,
ale odrębnej organizacji Polska Niepodległa (założonej przez inżyniera Józefa Sulińskiego ps. "Sulima"), dowodzone przez por. Zygmnunta Skowrona „Rafała” i por. „Wilkosza” zdobyło obiekt przy ul. Bartniczej 3, wyrzucając załogę nieprzyjaciela ok. 25 ludzi, biorąc do niewoli 5 żołnierzy i zdobywając kilka KB i granatów.
Budynek szkoły przygotowywano do obrony, przystąpiono do budowy barykady hamującej przejazd jednostek wroga.
Redutę stanowiły dwa budynki szkolne i duży budynek, zamieszkały przez personel szkoły przy ul. Wysockiego; całość ogrodzona wysokim betonowym murem, a od ul. Białostockiej solidna brama z zaporą przeciwczołgową. Wysoki mur otaczający szkołę stanowił dostateczną osłonę przed ostrzałem artylerii
W Domu Nauczycielskim na facjacie został umieszczony ckm i 2 rkm-y. Wzdłuż muru odgradzającego boisko szkolne od ul. Białołęckiej, rozmieszczeni zostali strzelcy pełniący służbę.
Wypadami grup szturmowych udało się zlikwidować posterunki niemieckie na pobliskim przejeździe kolejowym.
Szkoła przy ul Bartniczej była punktem dowodzenia d-cy I Rejonu. AK.
Samochody nieprzyjaciela zdążające w kierunku północnym w ilości 8 szt. zostały ostrzelane. 5 samochodów zdobyto i wzięto do niewoli kilku żołnierzy.
Ok. 19.00 stanowiska zgrupowań zostały ostrzelane przez 2 samochody pancerne, lecz wycofały się one w kierunku Białołęki. W nocy zgrupowania zbudowały barykady i przekopały rowy przeciwczołgowe.
2 sierpnia około południa szkoła została zaatakowana przez trzy czołgi, budynek został uszkodzony, czołgi wycofały się. Między godz. 14.00 – 16.00 piechota nieprzyjaciela przy wsparciu 2 czołgów zaatakowała obiekt, lecz została odparta ze stratami. Zdobyto trochę broni.
Po ataku czołgów (tego dnia po południu Niemcy przypuścili jeszcze jeden atak czołgowy), m.in. harcerze z sekcji Szarych Szeregów udali się na teren warsztatów kolejowych, które zostały przez Niemców zaminowane. Zadanie jakie otrzymali, polegało na dostarczenie ładunków i lontów, w celu założenia ich na przedpolu szkoły przy ul Bartniczej. Rozbrajając ładunki i lonty na terenie warsztatów kolejowych i parowozowni, powstańcy wykonujący to zadanie przyczynili się uratowania tych obiektów przed wysadzeniem w powietrze przez wycofujących się Niemców.
Przyniesione z terenu warsztatów ładunki zostały zakopane wzdłuż ul. Wysockiego oraz Białołęckiej po uprzednim ich uzbrojeniu i założeniu odpowiednie długości lontów. Zadanie zdobycia ładunków wybuchowych na terenie warsztatów kolejowych powstańcy wykonywali pod ostrzałem.
Do końca dnia zgrupowania powstańcze ostrzeliwały się patrolom nieprzyjaciela i oprócz rozpoznania nie prowadziły natarcia na piechotę nieprzyjaciela w obawie przed jego czołgami. Zgrupowania zamknęły ulice, prowadzące z północy na teren rejonu.
3 sierpnia o godz. 11.00 obiekt został zaatakowany przez silny oddział piechoty wsparty 5 czołgami. Po ciężkiej walce ok. godziny 15.00 zgrupowania powstańcze wycofały się ul. Ogińskiego, niszcząc po drodze 2 samochody ciężarowe nieprzyjaciela, zabijając 5 Niemców.
Podczas walk straty własne 4 zabitych, 7 rannych. Strona wroga – 9 zabitych, 15 rannych, 12 wziętych do niewoli.
Budynek i jego okolice prawie przez trzy dni stanowiły bodaj jedyną na prawobrzeżnej Warszawie zwartą enklawę Wolnej Polski.
Budynek szkoły przygotowywano do obrony, przystąpiono do budowy barykady hamującej przejazd jednostek wroga.
Redutę stanowiły dwa budynki szkolne i duży budynek, zamieszkały przez personel szkoły przy ul. Wysockiego; całość ogrodzona wysokim betonowym murem, a od ul. Białostockiej solidna brama z zaporą przeciwczołgową. Wysoki mur otaczający szkołę stanowił dostateczną osłonę przed ostrzałem artylerii
W Domu Nauczycielskim na facjacie został umieszczony ckm i 2 rkm-y. Wzdłuż muru odgradzającego boisko szkolne od ul. Białołęckiej, rozmieszczeni zostali strzelcy pełniący służbę.
Wypadami grup szturmowych udało się zlikwidować posterunki niemieckie na pobliskim przejeździe kolejowym.
Szkoła przy ul Bartniczej była punktem dowodzenia d-cy I Rejonu. AK.
Samochody nieprzyjaciela zdążające w kierunku północnym w ilości 8 szt. zostały ostrzelane. 5 samochodów zdobyto i wzięto do niewoli kilku żołnierzy.
Ok. 19.00 stanowiska zgrupowań zostały ostrzelane przez 2 samochody pancerne, lecz wycofały się one w kierunku Białołęki. W nocy zgrupowania zbudowały barykady i przekopały rowy przeciwczołgowe.
2 sierpnia około południa szkoła została zaatakowana przez trzy czołgi, budynek został uszkodzony, czołgi wycofały się. Między godz. 14.00 – 16.00 piechota nieprzyjaciela przy wsparciu 2 czołgów zaatakowała obiekt, lecz została odparta ze stratami. Zdobyto trochę broni.
Po ataku czołgów (tego dnia po południu Niemcy przypuścili jeszcze jeden atak czołgowy), m.in. harcerze z sekcji Szarych Szeregów udali się na teren warsztatów kolejowych, które zostały przez Niemców zaminowane. Zadanie jakie otrzymali, polegało na dostarczenie ładunków i lontów, w celu założenia ich na przedpolu szkoły przy ul Bartniczej. Rozbrajając ładunki i lonty na terenie warsztatów kolejowych i parowozowni, powstańcy wykonujący to zadanie przyczynili się uratowania tych obiektów przed wysadzeniem w powietrze przez wycofujących się Niemców.
Przyniesione z terenu warsztatów ładunki zostały zakopane wzdłuż ul. Wysockiego oraz Białołęckiej po uprzednim ich uzbrojeniu i założeniu odpowiednie długości lontów. Zadanie zdobycia ładunków wybuchowych na terenie warsztatów kolejowych powstańcy wykonywali pod ostrzałem.
Do końca dnia zgrupowania powstańcze ostrzeliwały się patrolom nieprzyjaciela i oprócz rozpoznania nie prowadziły natarcia na piechotę nieprzyjaciela w obawie przed jego czołgami. Zgrupowania zamknęły ulice, prowadzące z północy na teren rejonu.
3 sierpnia o godz. 11.00 obiekt został zaatakowany przez silny oddział piechoty wsparty 5 czołgami. Po ciężkiej walce ok. godziny 15.00 zgrupowania powstańcze wycofały się ul. Ogińskiego, niszcząc po drodze 2 samochody ciężarowe nieprzyjaciela, zabijając 5 Niemców.
Podczas walk straty własne 4 zabitych, 7 rannych. Strona wroga – 9 zabitych, 15 rannych, 12 wziętych do niewoli.
Budynek i jego okolice prawie przez trzy dni stanowiły bodaj jedyną na prawobrzeżnej Warszawie zwartą enklawę Wolnej Polski.
Zdjęcia i filmy
Pomnik „Reduta Bródnowska” - na rogu ul. Wysockiego i Bartniczej
Pomnik „Reduta Bródnowska" upamiętnia walki powstańcze prowadzone na Bródnie w sierpniu 1944 roku.
Obiekt, odsłonięty w 1994 r. w 50. rocznicę wybuchu Powstania Warszawskiego, zaprojektował Tadeusz Szurek.
Pomnik powstał on z inicjatywy Koła Miłośników Bródna.
Co roku, 1 sierpnia przed pomnikiem odbywają się uroczystości organizowane przez Urząd Dzielnicy Targówek m.st. Warszawy.
Inscenizacja historyczna "Powstanie Warszawskie na Targówku"
Impreza została zorganizowana przez Harcerską Grupę Historyczną “Wigry” na terenie szkoły - powstańczej placówki w okresie walk w 1944 roku, przy skrzyżowaniu ulic Bartniczej i Wysockiego na warszawskiej Pradze
.
Reduta “Bródno”
Uroczystość składania kwiatów przy Reucie Bródnowskiej przez mieszkańców Bródna z okazji 70. rocznicy wybuchu Powstania Warszawskiego 44
Piśmiennictwo
- http://spolecznosc.targowek.waw.pl/page/data/newsFiles/kamienie_mowia.pdf
- http://www.dkswit.com.pl/brodnowska%20reduta.pdf – dalsze szczególy
- http://www.ngp.westsidegroup.pl/str/tekst4010.html
- http://opencaching.pl/viewcache.php?cacheid=36786
- http://www.zacisze.waw.pl/upload/Prezentacje/Moj_Bonaparte/Moj_lokalny_Bonaparte_2.pdf
- http://jaron.salon24.pl/118140,targowek-brodno-praga-1944-inscenizacja-powstania-warszawskieg,2