Poniższy tekst stanowi rozdział „Szpital Dzieciątka Jezus” książki „Szpitale powstańczej Warszawy, autorstwa Marii Wiśniewskiej i Małgorzaty Sikorskiej, wydanej przez Oficynę Wydawniczą w 1991 r.
Po drugiej stronie Al. Jerozolimskich, oddzielony tylko jedną przecznicą ul. Nowogrodzkiej, rozciągał się rozległy kompleks zabudowań szpitala Dzieciątka Jezus, zatrudniający około 2000 osób. Dyrektorem szpitala był dr Konrad Okolski związany z konspiracją. W planach Powstania placówka ta miała być szpitalem chirurgicznym, magazynowano więc środki opatrunkowe i chirurgiczne, w pogotowiu były trzy zespoły operacyjne. Tymczasem, jak pamięta starszy asystent II Oddziału chirurgicznego, dr Witold Rudowski: „Pierwszego sierpnia do szpitala nie dotarła wiadomość o rozkazie podjęcia walk powstańczych. Lekarze wymieniali się na dyżurach, niektórzy udali się na obiad do pobliskich domów, nie zdając sobie sprawy, że nie będą mogli już powrócić do pracy. I tak np. nie powrócili już prof. Stefanowski, prof. Rutkowski i dr Tadeusz Ciombor, zamordowany w kilka dni później w swoim mieszkaniu przy ul. Marszałkowskiej 44. Napięcie było duże, już od dwóch dni - 30 i 31 lipca przynoszono na chirurgię rannych z okolic Śródmieścia, były to rany postrzałowe. Dochodziło do napadów na żołnierzy niemieckich. O godzinie 12 w południe niespodziewanie z pobliskich filtrów odezwały się syreny, ich ciągły dźwięk trwał około 5 minut, był nietypowy. Nie zwiastował alarmu lotniczego, wzbudził jednak niepokój wśród personelu, zastanawiano się co mógł oznaczać. Po 17--tej przyniesiono pierwszych rannych Polaków, następnego dnia pierwszych Niemców".
W pierwszych dniach Powstania dowódca SS stacjonujący na ul. Tarczyńskiej wystosował do szpitala ultimatum, grożąc zniszczeniem obiektu. Wysłano do niego delegację w składzie: lekarz dyżurny Krajewski, siostra Ludwika, szarytka i starszy mężczyzna (NN) z pismem od dyrektora Okolskiego, że szpital nie jest jednostką wojskową.
Powstańcy blokowali ul. Nowogrodzką, zaś Niemcy usadowili się na ul. Oczki. Z trudem przepuszczali patrole z rannymi, które wyruszały z bloków przy ul. Suchej. Jeden z nich, niosąc ciężko rannego powstańca, z wywieszonym na kiju od szczotki białym ręcznikiem, dotarł z rannym. Wrócił też z wiadomością dla dziewczynek - bliźniaczek Zofii i Hali Turskich, że w szpitalu jest ich matka, która zgłosiła się tam jako sanitariuszka.
Z obiektów leżących w pobliżu powstańcom udało się zdobyć tylko Wojskowy Instytut Geograficzny (WIG) w Al. Jerozolimskich. Jak wspomina dr Rudowski: „By umożliwić kontakt z tą placówką, wybito dziurę w murze szpitalnym, pomiędzy pawilonem V - Okulistyki a kościołem, na tyle dużą, by mieściły się w niej nosze. Powstańcy z WIG zabrali broń, którą odebrano rannym Niemcom, jednak po kilku dniach wycofali się na drugą stronę Alei, do placówek na Dworcu Towarowym. Od 5 sierpnia ustał dopływ rannych do szpitala, wzmagając uczucie bezradności i zawodu, że są odcięci od walki, szczególnie wśród tych lekarzy, którzy byli zaprzysiężeni w AK Niemcy wpadali do szpitala i zostawili swoje warty, by pilnowały rannych żołnierzy niemieckich".
6 sierpnia o 6 rano zgłosił się do szpitala niemiecki lekarz kpt. Feliks von Borman, który ewakuował rannych Niemców. Zaczęły się pertraktacje w sprawie dalszych losów szpitala. Ze strony władz szpitalnych pertraktował z Wehrmachtem dr Tadeusz Wagner, adiunkt I Kliniki, chirurg mówiący biegle po niemiecku, i odważnie naciskał lekarza niemieckiego von Bormana, specjalistę z dziedziny epidemiologii i higieny, by respektował konwencje genewskie. Rezultat był na tyle pozytywny, poparty jeszcze dobrą opinią rannych Niemców o opiece lekarskiej, że na terenie szpitala nie doszło do egzekucji, chociaż zabranie broni rannym Niemcom było wystarczającym do tego powodem. Około 8 sierpnia zaczęły przez wybitą dziurę w murze przenikać do szpitala nie zorganizowane grupy RONA, plądrujące i rabujące okoliczne domy, gwałcące kobiety itp. Ochroną przed nimi były warty niemieckie, ale i one unikały starć z pijanymi żołdakami. 8 sierpnia szpital otrzymał rozkaz ewakuacji, lekarze dowiedzieli się, że Warszawa ma być zniszczona.
Rozległy kompleks szpitala pełen był różnych przypadkowych osób, rodzin ciężej chorych, pracowników. Różnie potoczyły się ich losy. Z Oddziału Płucnego, obrzuconego w pierwszych dniach powstania granatami, przeniesiono chorych do II Kliniki Chorób Wewnętrznych, towarzyszył im dr Jan Stopczyk, który przedzierał się do chorych już po wybuchu Powstania z mieszkania w Al. Jerozolimskich. Nastroje panujące wówczas wśród personelu II Kliniki Chorób Wewnętrznych opisał jeden z zespołu lekarskiego, dr Józef Hornowski: „Jakże ciekawe sylwetki mają »oldboje« Kliniki w tych ciężkich chwilach. Dr Józef Rydygier - mały, spokojny, zawsze bardzo cicho mówiący, ma jakiś zakonspirowany radioaparat. Zawsze dostarcza najnowszych wiadomości i to prawdziwych. Nie rozstaje się z metalową puszką po marmoladzie. Nawet podczas snu stoi ona przy nim. W niej ma maszynopis »Chorób przewodu pokarmowego« i swoją pracę habilitacyjną. Dr. Walenty Hartwig, opanowany, zawsze uprzejmy i okazujący serce chorym i otoczeniu".
Do spontanicznie utworzonego przedstawicielstwa szpitala z II Kliniki Chorób Wewnętrznych weszli dr Rydygier, dr Hartwig, dr Kamila Krajewska i dr Jarema Kasprzycki.
Dr Hornowski przekazał w swoim wspomnieniu: „Siostry zakonne, mieszkające na terenie szpitala, pracują z wielkim poświęceniem: troszczą się o wyżywienie, gotują, rozdzielają, zmywają, przenoszą chorych, sprzątają, usuwają nieczystości, noszą wodę, zabezpieczają sprzęt w piwnicach. Na Klinice przenoszą bibliotekę i archiwum. A wszystko to robią prawie same, z uśmiechem i pokorą.
15 sierpnia święto. Podczas mszy śpiewa się chorał św. Augustyna. Wieczorem Niemcy zarządzają ewakuację szpitala. Wszyscy zdolni do marszu mają zebrać się pod groźbą śmierci i ewakuować się. Mogą pozostać tylko kobiety, umierający i po jednym lekarzu na oddziale. Po targach zezwalają na pozostawienie na każdym oddziale chirurgicznym zespołu operacyjnego".
13 sierpnia do szpitala wkraczają formacje ukraińskie. Dr Wagner z dr. Stopczykiem udają się na ul. Oczki do stacjonującego tam Wehrmachtu z prośbą o pomoc. Wehrmacht obsadza swoimi żołnierzami bramy - nocą poszczególne pawilony zostają zabarykadowane, by bronić się przed wtargnięciem pijanych żołdaków. 25 sierpnia przyszedł rozkaz natychmiastowej ewakuacji. Wyrzucono wtedy znaczną grupę rannych i obsługi. Pochód ten ostrzelano z Filtrów. Ciężko ranna została wtedy dr Grzybowska z Kliniki Dermatologicznej.
Wywożenie rannych, chorych i personelu trwało od 13 sierpnia do 7 października. Ewakuowano samochodami Wehrmachtu z Kraftparku IX Armii na Dworzec Zachodni, a stamtąd już pociągami do trzech miejsc: do Podkowy Leśnej, do Milanówka, i „Fabryki Akumulatorów Tudor" w Pruszkowie. Niemcy rabowali ewakuowany szpital, wywozili najdroższe urządzenia rentgenowskie, palili gmach Anatomicum i zbiory bezcennej biblioteki Zakładu Anatomii prof. Edwarda Lotha. Dzięki wspomnianemu lekarzowi niemieckiemu, który podlegał bezpośrednio gen. Rohrowi, wiele sprzętu uratowano dla podwarszawskich szpitali, a nawet ocalono księgozbiór prof. Wł. Melanowskiego.
Dr W. Rudowski od 15 sierpnia rozpoczął pracę w oddziale Szpitala Wolskiego w Podkowie Leśnej. Był on zorganizowany w obszernej willi Władysława Baniewicza. Większość rannych to żołnierze z Woli, uratowani z masakry. Wymagali oni natychmiastowej interwencji chirurgicznej, poza dr. Rudowskim był jeszcze drugi chirurg dr Hieronim Powier-towski. Na bardziej skomplikowane operacje brzuszne lub z zakresu klatki piersiowej dr Rudowski wraz z pacjentami udawali się kolejką EKD do pruszkowskiego szpitala. Ciężej ranni byli transportowani na noszach do wagonów EKD.
Ostatnie osoby ewakuowały się ze szpitala 7 października. Był to dr J. Okolski - dyrektor szpitala i dr Jerzy Choróbski, „Ludwik". Pilnowali oni osobiście, by bezcenny sprzęt kliniki wywieźć do ośrodków podwarszawskich.
Ze szpitalem Dzieciątka Jezus współpracowała Klinika Ginekologiczna przy ul. Lindleya. W momencie wybuchu Powstania było tam 60 chorych pooperacyjnych i 20 noworodków. Żywność dla nich przynoszono od Dzieciątka Jezus. Urzędowało trzech lekarzy: dr Jolanta Massalska, dr Edward Fitkał, dr Małgorzata Bulska. 13 sierpnia przybyła z Ochoty dr Alina Zawadzka-Rużyłłowa. 5 sierpnia udało się nawiązać łączność z dowódcą SS w stopniu Feldfebla, działającego na terenie Filtrów, który słysząc płacz niemowląt zaopiekował się szpitalem i wydawał przepustki na przynoszenie żywności. 19 sierpnia klinikę zajęły oddziały z brygady Kamińskiego. Lekarki wraz z młodszymi pielęgniarkami zabarykadowały się w gabinecie, a dr Bulska udawała jęki ciężko rodzącej. 20 sierpnia udało się klinikę ewakuować do szpitala Dzieciątka Jezus, a 25 sierpnia ewakuowano go z Warszawy.