Building on 25 Szucha Avenue
This building on Szucha Avenue was designed in 1925 in the studio of an architecture professor Zdzisław Mączeński. Its construction lasted from 1927 to 1930. The building was intended as seat of the Ministry of Religious Beliefs and Public Education. It was the first newly constructed seat of a government ministry in the Second Polish Republic.
Following the fall of Warsaw in 1939, on 1 October at 6:30 in the morning the building of the ministry was taken over by Task Force IV of the Security Police, operating in the rear of the German 3. and 8. Armies. At the end of October this task force was transformed into the Office of the Commandant of the Security Police and Security Service for the District of Warsaw - the Gestapo.
Adapting the building to its needs, officers of the German police emptied the cabinets and desks of all records. At the turn of 1939 and 1940 a collection of books and manuscripts was also removed from the building. Having moved into the building, the Germans modified the ground floor and the footing, turning them into a prison. About 300 officers got employed in the office. They interrogated up to 100 people daily, brought from the Pawiak Prison, arrested during operations against the Polish underground or in street round-ups.
Prisoners held in the footing of the building, awaited interrogation in four collective cells with no windows, which were called “trams” and in ten solitary confinement cells. Interrogations, which often turned into elaborate tortures, took place in Gestapo offices in the upper floors of the building or in the office of the duty officer, which was next to the cells in the cellar.
In 1943 the building and the adjacent streets were reinforced. During the uprising the building served as a distribution point for residents of Warsaw districts captured by the Germans. They were crowded into the cells, adjacent hallways and courtyards. In the beginning of September some officers evacuated to Sochaczew. When leaving the building in the last days of the uprising, the Germans destroyed their archives burning them in one of the rooms. The building was not damaged during the Warsaw Rising.
Al. Szucha 25 ["Strasse der Polizei"] - komenda KdS Warschau. Piętra I i II zajmował Wydział IV - Gestapo
http://www.info-pc.home.pl/whatfor/baza/akc_arsenal.htm
Pokój przesłuchań
http://www.info-pc.home.pl/whatfor/baza/akc_arsenal.htm
9 lipca 1941 , Zbrodniarz wojenny gen. policji Kurt Daluege, (min. odpowiedzialny za pacyfikację Lidic), szef Głównego Urzędu Policji Porządkowej (OrPo), przybył do Warszawy do Urzędu Komendanta Policji Bezpieczeństwa i Służby Bezpieczeństwa Dystryktu Warszawskiego.
http://warszawa.fotopolska.eu/Ministerstwo_Edukacji_Narodowej_Warszawa?f=232724-foto
Tablica na murze kościoła św. Stanisława Kostki w Warszawie, upamiętniająca 37 tys. więźniów Pawiaka zamordowanych w latach 1939–1944
Tabliczka z QR kodem na budynku Ministerstwa Edukacji Narodowej - Aleja Szucha 25
Więźniowie aresztu śledczego Gestapo w alei Szucha w Warszawie
Historia gmachu przy al. J.Ch.Szucha 25
Zdjęcia
Mauzoleum Walki i Męczeństwa Al. Szucha
Aleja Szucha 25 - funkcjonowanie, pracownicy...
Wspomnienia - Jerzy Kowalewski
Wspomnienia - Teresa Stępińska
Tabliczkę umieszczono za zgodą Dyrektora Generalnego MEN i konserwatora zabytków.
Budynek Aleja Szucha 25
This building on Szucha Avenue was designed in 1925 in the studio of an architecture professor Zdzisław Mączeński. Its construction lasted from 1927 to 1930. The building was intended as seat of the Ministry of Religious Beliefs and Public Education. It was the first newly constructed seat of a government ministry in the Second Polish Republic.
Following the fall of Warsaw in 1939, on 1 October at 6:30 in the morning the building of the ministry was taken over by Task Force IV of the Security Police, operating in the rear of the German 3. and 8. Armies. At the end of October this task force was transformed into the Office of the Commandant of the Security Police and Security Service for the District of Warsaw - the Gestapo.
Adapting the building to its needs, officers of the German police emptied the cabinets and desks of all records. At the turn of 1939 and 1940 a collection of books and manuscripts was also removed from the building. Having moved into the building, the Germans modified the ground floor and the footing, turning them into a prison. About 300 officers got employed in the office. They interrogated up to 100 people daily, brought from the Pawiak Prison, arrested during operations against the Polish underground or in street round-ups.
Prisoners held in the footing of the building, awaited interrogation in four collective cells with no windows, which were called “trams” and in ten solitary confinement cells. Interrogations, which often turned into elaborate tortures, took place in Gestapo offices in the upper floors of the building or in the office of the duty officer, which was next to the cells in the cellar.
In 1943 the building and the adjacent streets were reinforced. During the uprising the building served as a distribution point for residents of Warsaw districts captured by the Germans. They were crowded into the cells, adjacent hallways and courtyards. In the beginning of September some officers evacuated to Sochaczew. When leaving the building in the last days of the uprising, the Germans destroyed their archives burning them in one of the rooms. The building was not damaged during the Warsaw Rising.
Okres przed II wojną światową
1925
W pracowni profesora architektury, a zarazem naczelnika Wydziału Budownictwa Szkolnego w Ministerstwie Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego Zdzisława Mączeńskiego powstają szkicowe projekty gmachu, siedziby dzisiejszego Ministerstwa Edukacji Narodowej.
1927-1930
Trwa budowa głównego budynku Ministerstwa Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego. Jest to pierwsza nowo budowana siedziba ministerialna w II Rzeczypospolitej, przeznaczona dla resortu obejmującego swym działaniem najszerszy zakres kultury polskiej, wyznania, nauki i wychowania.Architektura powstałego w niespełna trzy lata gmachu odznacza się wysokim materialnym standardem i surową klasyczną formułą, zaliczaną do tzw. klasycyzmu redukcyjnego. W roku 1928 konkurs na zaprojektowanie wnętrza gmachu wygrywa praca Wojciecha Jastrzębowskiego, profesora warszawskiej Szkoły Sztuk Pięknych, a także dyrektora Departamentu Sztuki w ministerstwie. Najlepsi młodzi artyści pod kierunkiem mistrza tworzą piękne i niepowtarzalne przestrzenie w stylu Art Dėco. 19 grudnia 1930 rokukardynał Aleksander Kakowski w obecności premiera Walerego Sławka oraz ministra Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego Sławomira Czerwińskiego dokonuje uroczystego poświęcenia budynku.
1930-1939
Funkcja gmachu i rozmieszczenie biur w budynku nie zmienia się w zasadzie do czasów II wojny światowej. Parter zajmują: Departament Wyznań, Wydział Budżetowo-Rachunkowy, Kancelaria Główna oraz część Wydziału Organizacyjno-Programowego Departamentu Szkolnictwa Ogólnokształcącego. Na pierwszym piętrze umiejscowiono gabinety ministra, podsekretarza stanu, ich sekretariaty i salę posiedzeń, a także wydziały: Prezydialny, Budownictwa Szkolnego, Wychowania Fizycznego i Higieny Szkolnej, Prawny i Sprawozdawczy Departamentu Ogólnego oraz biuro przepisywania pism. Na drugim piętrze znalazł się cały Departament Szkolnictwa Ogólnokształcącego. Trzecie piętro zajęły: Departament Szkolnictwa Zawodowego, Departament Nauki i Szkół Wyższych, Departament Sztuki oraz biblioteka ministerstwa z czytelnią pedagogiczną. W suterenach rozmieszczono Pracownię Oświaty Pozaszkolnej, magazyn materiałów pisarskich, składnicę akt, magazyn Wydziału Sprawozdawczego, stołówkę dla pracowników oraz kotłownię i skład opału.
W pracowni profesora architektury, a zarazem naczelnika Wydziału Budownictwa Szkolnego w Ministerstwie Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego Zdzisława Mączeńskiego powstają szkicowe projekty gmachu, siedziby dzisiejszego Ministerstwa Edukacji Narodowej.
1927-1930
Trwa budowa głównego budynku Ministerstwa Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego. Jest to pierwsza nowo budowana siedziba ministerialna w II Rzeczypospolitej, przeznaczona dla resortu obejmującego swym działaniem najszerszy zakres kultury polskiej, wyznania, nauki i wychowania.Architektura powstałego w niespełna trzy lata gmachu odznacza się wysokim materialnym standardem i surową klasyczną formułą, zaliczaną do tzw. klasycyzmu redukcyjnego. W roku 1928 konkurs na zaprojektowanie wnętrza gmachu wygrywa praca Wojciecha Jastrzębowskiego, profesora warszawskiej Szkoły Sztuk Pięknych, a także dyrektora Departamentu Sztuki w ministerstwie. Najlepsi młodzi artyści pod kierunkiem mistrza tworzą piękne i niepowtarzalne przestrzenie w stylu Art Dėco. 19 grudnia 1930 rokukardynał Aleksander Kakowski w obecności premiera Walerego Sławka oraz ministra Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego Sławomira Czerwińskiego dokonuje uroczystego poświęcenia budynku.
1930-1939
Funkcja gmachu i rozmieszczenie biur w budynku nie zmienia się w zasadzie do czasów II wojny światowej. Parter zajmują: Departament Wyznań, Wydział Budżetowo-Rachunkowy, Kancelaria Główna oraz część Wydziału Organizacyjno-Programowego Departamentu Szkolnictwa Ogólnokształcącego. Na pierwszym piętrze umiejscowiono gabinety ministra, podsekretarza stanu, ich sekretariaty i salę posiedzeń, a także wydziały: Prezydialny, Budownictwa Szkolnego, Wychowania Fizycznego i Higieny Szkolnej, Prawny i Sprawozdawczy Departamentu Ogólnego oraz biuro przepisywania pism. Na drugim piętrze znalazł się cały Departament Szkolnictwa Ogólnokształcącego. Trzecie piętro zajęły: Departament Szkolnictwa Zawodowego, Departament Nauki i Szkół Wyższych, Departament Sztuki oraz biblioteka ministerstwa z czytelnią pedagogiczną. W suterenach rozmieszczono Pracownię Oświaty Pozaszkolnej, magazyn materiałów pisarskich, składnicę akt, magazyn Wydziału Sprawozdawczego, stołówkę dla pracowników oraz kotłownię i skład opału.
Okres II wojny światowej
1939 -1945
1 października 1939 roku o godzinie 6.30 rano gmach ministerstwa zajmuje IV Grupa Operacyjna Policji Bezpieczeństwa, działająca na tyłach niemieckiej 3 i 8 Armii. W końcu października grupa ta zostaje przekształcona w Urząd Komendanta Policji Bezpieczeństwa i Służby Bezpieczeństwa Dystryktu Warszawskiego, zwany potocznie gestapo. Przystosowując gmach do swoich potrzeb funkcjonariusze niemieckiej policji opróżniają szafy i biurka z akt, wyrzucając je na korytarze, strych i podwórza. Na przełomie 1939 i 1940 wraz z częścią akt ministerialnych wywożą także księgozbiór biblioteki. Po ulokowaniu się w budynku, Niemcy dokonują zmian w części parterowej i przyziemiu, zamieniając je na więzienie – „Hausgefängnis”.
Aleja Szucha zostaje przemianowana na Strasse der Polizei, a okoliczne budynki zajęte przez policję i SS z przeznaczeniem na biura i mieszkania dla funkcjonariuszy niemieckich. Wydziały Urzędu Komendanta Policji Bezpieczeństwa i Służby Bezpieczeństwa zajmują cały gmach.
W urzędzie zatrudnionych zostaje około 300 funkcjonariuszy. Dziennie przesłuchują nawet do 100 osób przywożonych z Pawiaka lub aresztowanych przez gestapo w czasie akcji przeciwko polskiemu podziemiu czy w ulicznych łapankach. W areszcie „na Szucha” w przyziemiu więźniowie czekają na swoją kolej w czterech celach zbiorowych, pozbawionych okien, zwanych „tramwajami” (nazwa powstała od krzeseł, ustawionych dwoma rzędami wzdłuż ścian – tak jak w tramwaju), oraz w dziesięciu celach pojedynczych – izolatkach. Stąd prowadzi się ich na przesłuchania do poszczególnych referatów. Śledztwo, w które wpisuje się wymyślne tortury odbywa się w gabinetach gestapo na górnych piętrach gmachu lub w kancelarii dyżurującego gestapowca obok cel w podziemiach budynku. O bezmiarze zadawanych cierpień podczas „badań” w katowni „na Szucha” świadczą licznie zachowane na ścianach i podłogach cel napisy – teksty modlitw, rozważań o śmierci, myśli o Polsce, próśb o zawiadomienie rodziny, będące świadectwem męstwa i patriotyzmu przetrzymywanych tu Polaków, z których wielu zamęczono w czasie przesłuchań.
W 1943 roku budynek i otaczające go ulice zostają umocnione. Na dziedzińcu wejściowym powstają ceglane murki zasłaniające okna. W czasie Powstania Warszawskiego budynek na Szucha pełni rolę punktu rozdzielczego dla ludności z południowych, zajętych przez Niemców, dzielnic Warszawy. Przywożonych tu ludzi stłacza się w celach, przyległych korytarzach, na podwórzach. Spośród nich kilka tysięcy zostaje zamordowanych w ruinach gmachu Generalnego Inspektoratu Sił Zbrojnych (obecny budynek Kancelarii Premiera), na okolicznych skwerach i podwórkach.
Z początkiem września 1944 roku znaczna część funkcjonariuszy Urzędu Komendanta Policji Bezpieczeństwa i Służby Bezpieczeństwa, na czele z komendantem, ewakuuje się do Sochaczewa. Opuszczając w ostatnich dniach powstania gmach Niemcyniszczą swoje archiwa, paląc je w jednym z pomieszczeń.
Zniszczenia wojenne szczęśliwie omijają bryłę gmachu ministerstwa.
1 października 1939 roku o godzinie 6.30 rano gmach ministerstwa zajmuje IV Grupa Operacyjna Policji Bezpieczeństwa, działająca na tyłach niemieckiej 3 i 8 Armii. W końcu października grupa ta zostaje przekształcona w Urząd Komendanta Policji Bezpieczeństwa i Służby Bezpieczeństwa Dystryktu Warszawskiego, zwany potocznie gestapo. Przystosowując gmach do swoich potrzeb funkcjonariusze niemieckiej policji opróżniają szafy i biurka z akt, wyrzucając je na korytarze, strych i podwórza. Na przełomie 1939 i 1940 wraz z częścią akt ministerialnych wywożą także księgozbiór biblioteki. Po ulokowaniu się w budynku, Niemcy dokonują zmian w części parterowej i przyziemiu, zamieniając je na więzienie – „Hausgefängnis”.
Aleja Szucha zostaje przemianowana na Strasse der Polizei, a okoliczne budynki zajęte przez policję i SS z przeznaczeniem na biura i mieszkania dla funkcjonariuszy niemieckich. Wydziały Urzędu Komendanta Policji Bezpieczeństwa i Służby Bezpieczeństwa zajmują cały gmach.
W urzędzie zatrudnionych zostaje około 300 funkcjonariuszy. Dziennie przesłuchują nawet do 100 osób przywożonych z Pawiaka lub aresztowanych przez gestapo w czasie akcji przeciwko polskiemu podziemiu czy w ulicznych łapankach. W areszcie „na Szucha” w przyziemiu więźniowie czekają na swoją kolej w czterech celach zbiorowych, pozbawionych okien, zwanych „tramwajami” (nazwa powstała od krzeseł, ustawionych dwoma rzędami wzdłuż ścian – tak jak w tramwaju), oraz w dziesięciu celach pojedynczych – izolatkach. Stąd prowadzi się ich na przesłuchania do poszczególnych referatów. Śledztwo, w które wpisuje się wymyślne tortury odbywa się w gabinetach gestapo na górnych piętrach gmachu lub w kancelarii dyżurującego gestapowca obok cel w podziemiach budynku. O bezmiarze zadawanych cierpień podczas „badań” w katowni „na Szucha” świadczą licznie zachowane na ścianach i podłogach cel napisy – teksty modlitw, rozważań o śmierci, myśli o Polsce, próśb o zawiadomienie rodziny, będące świadectwem męstwa i patriotyzmu przetrzymywanych tu Polaków, z których wielu zamęczono w czasie przesłuchań.
W 1943 roku budynek i otaczające go ulice zostają umocnione. Na dziedzińcu wejściowym powstają ceglane murki zasłaniające okna. W czasie Powstania Warszawskiego budynek na Szucha pełni rolę punktu rozdzielczego dla ludności z południowych, zajętych przez Niemców, dzielnic Warszawy. Przywożonych tu ludzi stłacza się w celach, przyległych korytarzach, na podwórzach. Spośród nich kilka tysięcy zostaje zamordowanych w ruinach gmachu Generalnego Inspektoratu Sił Zbrojnych (obecny budynek Kancelarii Premiera), na okolicznych skwerach i podwórkach.
Z początkiem września 1944 roku znaczna część funkcjonariuszy Urzędu Komendanta Policji Bezpieczeństwa i Służby Bezpieczeństwa, na czele z komendantem, ewakuuje się do Sochaczewa. Opuszczając w ostatnich dniach powstania gmach Niemcyniszczą swoje archiwa, paląc je w jednym z pomieszczeń.
Zniszczenia wojenne szczęśliwie omijają bryłę gmachu ministerstwa.
Okres po II wojnie światowej
1945
Po wojennej tragedii personel Ministerstwa Oświaty wraca do swej siedziby na al. Szucha 25. Część budynku przydziela się Biuru Kontroli przy Prezydium Krajowej Rady Narodowej. W wyniku potrzeby zwiększenia liczby pomieszczeń, w 1947 roku przebudowuje się na biura część magazynów, poczekalnie na drugim i trzecim piętrze oraz tylny korytarz parterowy. Osobne prace zabezpieczające prowadzi się także w tej części gmachu, w której znajdowały się cele męczeństwa i śmierci. 25 lipca 1946 roku Rada Ministrów podejmuje uchwałę o zachowaniu miejsca martyrologii polskiej przy alei Szucha. Pomieszczenia więzienne przejmuje Wydział Muzeów i Pomników Martyrologii Polskiej w Ministerstwie Kultury i Sztuki, który udostępnia je zwiedzającym 1 września 1947 roku. Od 1949 trwają prace nad zabezpieczaniem, rekonstrukcją i aranżacją pomieszczeń. 18 kwietnia 1952 roku następuje oficjalne otwarcie Mauzoleum Walki i Męczeństwa 1939-1945 – miejsca pamięci narodowej o tysiącach przetrzymywanych, torturowanych i zakatowanych w obronie Ojczyzny Polakach. Najcenniejszą częścią ekspozycji są zachowane w prawie nienaruszonym stanie korytarze, cztery cele zbiorowe zwane tramwajami, dziesięć cel izolatek i pokój dyżurnego gestapowca, w którym odbywały się przesłuchania.
1973
Gmach ministerstwa przy al. Szucha 25 zostaje wpisany do rejestru zabytków. Od tego czasu w budynku nie dokonuje się, prócz okresowych remontów i aranżacji wyposażenia związanych z łączeniem lub rozdzielaniem resortów, żadnych zasadniczych zmian.
Obecnie
Reprezentacyjny gmach przy alei J.Ch.Szucha 25 nie zmienia swej funkcji i nadal pozostaje siedzibą resortu edukacji narodowej. Podkreślanie jego unikatowości artystycznej przejawia się w dążeniu do zachowania oryginalnego wystroju i wyposażenia. Prowadzone są prace rekonstrukcyjne, przywracające wyjątkowość jednego z najbardziej „warszawskich” budynków w stolicy, nie tylko przez swoją tragiczną okupacyjną historię, ale także poprzez fakt, iż jego powstanie było wynikiem pracy ludzi i firm, nierozerwalnie związanych swymi losami z Warszawą.
Po wojennej tragedii personel Ministerstwa Oświaty wraca do swej siedziby na al. Szucha 25. Część budynku przydziela się Biuru Kontroli przy Prezydium Krajowej Rady Narodowej. W wyniku potrzeby zwiększenia liczby pomieszczeń, w 1947 roku przebudowuje się na biura część magazynów, poczekalnie na drugim i trzecim piętrze oraz tylny korytarz parterowy. Osobne prace zabezpieczające prowadzi się także w tej części gmachu, w której znajdowały się cele męczeństwa i śmierci. 25 lipca 1946 roku Rada Ministrów podejmuje uchwałę o zachowaniu miejsca martyrologii polskiej przy alei Szucha. Pomieszczenia więzienne przejmuje Wydział Muzeów i Pomników Martyrologii Polskiej w Ministerstwie Kultury i Sztuki, który udostępnia je zwiedzającym 1 września 1947 roku. Od 1949 trwają prace nad zabezpieczaniem, rekonstrukcją i aranżacją pomieszczeń. 18 kwietnia 1952 roku następuje oficjalne otwarcie Mauzoleum Walki i Męczeństwa 1939-1945 – miejsca pamięci narodowej o tysiącach przetrzymywanych, torturowanych i zakatowanych w obronie Ojczyzny Polakach. Najcenniejszą częścią ekspozycji są zachowane w prawie nienaruszonym stanie korytarze, cztery cele zbiorowe zwane tramwajami, dziesięć cel izolatek i pokój dyżurnego gestapowca, w którym odbywały się przesłuchania.
1973
Gmach ministerstwa przy al. Szucha 25 zostaje wpisany do rejestru zabytków. Od tego czasu w budynku nie dokonuje się, prócz okresowych remontów i aranżacji wyposażenia związanych z łączeniem lub rozdzielaniem resortów, żadnych zasadniczych zmian.
Obecnie
Reprezentacyjny gmach przy alei J.Ch.Szucha 25 nie zmienia swej funkcji i nadal pozostaje siedzibą resortu edukacji narodowej. Podkreślanie jego unikatowości artystycznej przejawia się w dążeniu do zachowania oryginalnego wystroju i wyposażenia. Prowadzone są prace rekonstrukcyjne, przywracające wyjątkowość jednego z najbardziej „warszawskich” budynków w stolicy, nie tylko przez swoją tragiczną okupacyjną historię, ale także poprzez fakt, iż jego powstanie było wynikiem pracy ludzi i firm, nierozerwalnie związanych swymi losami z Warszawą.
Źródła
1. Hubert Bilewicz „Dzieje gmachu Ministerstwa Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego w Warszawie”
2. Hubert Bilewicz „Sztuka w służbie państwa”
3. Stanisław Woźnicki „Gmach Ministerstwa W.R.i O.P w Warszawie”
4. Aleja J.Ch.Szucha w Warszawie – Wikipedia
5. Mauzoleum Walki i Męczeństwa, Filia Muzeum Więzienia Pawiak www.muzeumniepodleglosci.art.pl
2. Hubert Bilewicz „Sztuka w służbie państwa”
3. Stanisław Woźnicki „Gmach Ministerstwa W.R.i O.P w Warszawie”
4. Aleja J.Ch.Szucha w Warszawie – Wikipedia
5. Mauzoleum Walki i Męczeństwa, Filia Muzeum Więzienia Pawiak www.muzeumniepodleglosci.art.pl
Zdjęcia
Al. Szucha 25 ["Strasse der Polizei"] - komenda KdS Warschau. Piętra I i II zajmował Wydział IV - Gestapo
http://www.info-pc.home.pl/whatfor/baza/akc_arsenal.htm
Pokój przesłuchań
http://www.info-pc.home.pl/whatfor/baza/akc_arsenal.htm
9 lipca 1941 , Zbrodniarz wojenny gen. policji Kurt Daluege, (min. odpowiedzialny za pacyfikację Lidic), szef Głównego Urzędu Policji Porządkowej (OrPo), przybył do Warszawy do Urzędu Komendanta Policji Bezpieczeństwa i Służby Bezpieczeństwa Dystryktu Warszawskiego.
http://warszawa.fotopolska.eu/Ministerstwo_Edukacji_Narodowej_Warszawa?f=232724-foto
Tablica na murze kościoła św. Stanisława Kostki w Warszawie, upamiętniająca 37 tys. więźniów Pawiaka zamordowanych w latach 1939–1944
Tabliczka z QR kodem na budynku Ministerstwa Edukacji Narodowej - Aleja Szucha 25
Uzupełnienia
Tabliczkę umieszczono za zgodą Dyrektora Generalnego MEN i konserwatora zabytków.