mjr Stefan Gądzio

Stefan Gądzio (ur. 25.10.1900 r., zm. 4.08.1945 r.), ps. „Kos", „Bogumił", „Marek", uczestnik wojny polsko-bolszewickiej, podoficer, a następnie oficer służby stałej WP, uczestnik Kampanii Wrześniowej 1939, Komendant: Obwodu Częstochowa SZP/ZWZ, Komendant Obwodu Jędrzejów ZWZ/AK, Inspektor Inspektoratu Starachowice AK, szef Oddziału VI Komendy Okręgu Radomsko-Kieleckiego. Kontynuuje działalność niepodległościową w „NIE"- DSZ. Zamordowany w pierwszych dniach sierpnia 1945 w Kielcach przez funkcjonariuszy UB.

Służba wojskowa przed 1939 r.

Do Wojska Polskiego powołany 3.03.1920 r. i przydzielony do 28. Pułku Strzelców Kaniowskich. Uczestniczy w walkach nad rzeką Autą pod Lidą Grodnem, Ostrowią Mazowiecką oraz w rejonie Jabłonny w Bitwie Warszawskiej. Po ukończeniu dwuletniej Oficerskiej Szkoły dla Podoficerów w Bydgoszczy awansowany na podporucznika 27.08.1928 r. W 1934 r. został skierowany do Korpusu Ochrony Pogranicza, pułk „Głębokie" na Wileńszczyźnie. Wykładowca wyszkolenia strzeleckiego i broni w Centrum Wyszkolenie Piechoty (CWP) w Rembertowie do września 1939 r.

Udział w wojnie 1939 r.

W Kampanii Wrześniowej walczy w 39. Dywizji Piechoty rez., w ramach Armii „Lublin". 21.09 ranny w bitwie pod Cześnikami k. Zamościa. Unika niewoli i po wyleczeniu przybywa do Częstochowy.

Udział w konspiracji

Od 1940 r. pełni funkcję Komendanta Obwodu Częstochowa ZWZ. W sierpniu 1941 r. mianowany zostaje Komendantem Obwodu Jędrzejów ZWZ używając pseudonimu Kos. Umacnia siatkę terenową, uaktywnia szkolenia wojskowe organizując kursy dla przedpoborowych, dla podoficerów oraz konspiracyjne szkoły podchorążych. Wzmacnia działalność wywiadowczą i kontrwywiadowczą. Organizuje patrole sabotażowo-dywersyjne do czynnej walki z administracją okupanta, konfidentami i kolaborantami. Wiele czasu poświęca sprawom informacji i propagandy.

Zabezpiecza planowany wybuch powstania organizując Wojskowa Służbę Ochrony Powstania. Funkcję komendanta Obwodu Jędrzejów pełni do grudnia 1943 po czym na wskutek uzgodnień scaleniowych. W sierpniu 1944 r. obejmuje funkcję Inspektora Inspektoratu Starachowice AK, a następnie w październiku 1944, szefa Oddziału VI (Biuro Informacji i Propagandy) Komendy Okręgu Radomsko-Kieleckiego AK.

Od czerwca 1944 r. działa także w organizacji Niepodległość („,NIE"), a następnie w R-K Delegaturze Sił Zbrojnych na Kraj (DSZ) powołanej przez p.o. Naczelnego Wodza gen. Władysława Andersa 7.06.45 r. W ramach działalności „NIE"-DSZ S. Gądzio wraz z H. Piaseckim „Zolą" wydaje w Kielcach prasę niepodległościową.

Aresztowanie i śmierć

Po wyjściu 4 sierpnia 1945 r. z zakonspirowanej drukarni zostaje aresztowany przez UB (wg. Antoniego Hedy po wskazaniu go przez zdrajcę Zygmunta Szewczyka „Bartka"). Po brutalnym śledztwie 5 lub 6 sierpnia, major Stefan Gądzio zostaje zamordowany.

Odznaczenia

Medal Pamiątkowy za Wojnę 1918-1921, Medal 10-lecia Odzyskania Niepodległości, Brązowy Medal za Długoletnią Służbę (1938), Srebrny Krzyż Zasługi (1938), Krzyż Walecznych - nr 35358 / Londyn, Krzyżem Srebrnym Orderu Virtuti Militari (1944). 10 istopada 2009 r. Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej Lech Kaczyński nadaje pośmiertnie majorowi Stefanowi Gądzio Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski.

Literatura i zdjęcie pomnika

CAW- AP 9989, 6434 I 320.271 9r.dz. nr 63/34, I 300.18t. 142, I.340.12t. 19r.dz. nr 120/36, t.143, I.320.271.29, AAN - dok. AK Jędrzejów, AP Kielce - dok. AK Jędrzejów, IPN BU0418/699, BU0173/217(1-10), BU0173/307(1-10,21), IH PAN W-wa, Władysław Żarski-Zajdler „Kryptonimy i pseudonimy konspiracyjne w okręgu Kieleckim AK", A463/68, Andrzej Ropelewski „Wjędrzejowskim Obwodzie AK", PWN, W-wa 1986, Wojciech Borzobohaty „Jodła", PAX, W-wa 1988, Antoni Heda „Wspomniena Szarego" Interim, W-wa 1992, Andrzej Ropelewski „Oficerowie WP zamordowani przez stalinizm - major Stefan Gądzio", Polska Zbrojna nr 70 z 10.04.1991, Zbigniew Grabowski „Komendanci Obwodu Jędrzejowskiego AK", maszynopis wystąpienia przy Pomniku Komendy Obwodu Jędrzejów AK, Gaj, 11.11.2004,, Kajetan Bieniecki „Lotnicze wsparcie AK", Bellona, W-wa 2005, Józef Małek „Zapomnieć nie umiem", Bellona, W-wa 2005, Marek Gałęzowski, biogram Jana Zientarskiego w „Wierni Polsce", LTW, W-wa 2005, Ryszard Śmietanka-Kruszelnicki w „Atlasie Polskiego Podziemia Niepodległościowego 1944-1956", IPN W-wa - Lublin 2007.

Obwód Częstochowa i Obwód Jędrzejów

Obwód Częstochowa - jednostka terytorialna Związku Walki Zbrojnej, a następnie Armii Krajowej. Operowała na terenie powiatu częstochowskiego i nosiła kryptonimy "Tkalnia", "Lilia", "Listopad" i "Bartosz". Wraz z Obwodem Włoszczowa AK i Obwodem Radomsko AK wchodził w skład Inspektoratu Częstochowskiego Okręgu Radom-Kielce ("Jodła").

Obwód Jędrzejów - jednostka terytorialna Związku Walki Zbrojnej, a następnie Armii Krajowej. Operowała na terenie powiatu jędrzejowskiego i nosiła kryptonimy "Błota", "Torfowiska", "Łata", "Wrzesień", "Irys" i "Daniel". Wraz z Obwodem Kielce AK i Obwodem Busko AK wchodził w skład Inspektoratu Kieleckiego Okręgu Radom-Kielce ("Jodła"). W jego skład wchodził Podobwód Wodzisław AK.

Opracował Piotr W. Kurek